Οταν στις αρχές Ιανουαρίου 2019 ανακοινωνόταν σε κοινή συνέντευξη Τύπου των υπουργείων Ανάπτυξης, Υγείας και Αγροτικής Ανάπτυξης η χορήγηση των δύο πρώτων εγκρίσεων εγκατάστασης (σ.σ. είχαν δοθεί στα τέλη του 2018) σε Κορινθία και Λάρισα για την παραγωγή φαρμακευτικής κάνναβης στην Ελλάδα, είχε γίνει λόγος για επενδύσεις συνολικού ύψους 22 εκατ. ευρώ, ενώ στην ίδια εκείνη συνέντευξη των κ. Πιτσιόρλα, Ξανθού και Κόκκαλη είχε αναφερθεί ότι μέχρι το τέλος του ίδιου έτους αναμένονταν 12 ακόμη μεγάλες επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα, συνολικού ύψους 200 εκατ. ευρώ, που θα δημιουργούσαν 770 θέσεις εργασίας. Αμφότερες οι εγκρίσεις έχουν λήξει, καθώς παρήλθε η πενταετής ισχύς τους, χωρίς να προχωρήσει στην πραγματικότητα καμία εργασία με τις επιχειρήσεις, οι οποίες εμφανίζουν μηδενικά έσοδα, ενώ η μία έχει τεθεί από το Γενικό Εμπορικό Μητρώο σε αναστολή καταχώρισης λόγω μη δημοσίευσης ισολογισμού.
Δυστυχώς, όπως αποδείχθηκε, η αρνητική εξέλιξη των επενδύσεων των δύο παραπάνω επιχειρήσεων δεν ήταν η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας. Επτά χρόνια μετά τη χορήγηση των πρώτων εγκρίσεων εγκατάστασης μονάδων για καλλιέργεια, επεξεργασία, μεταποίηση και παραγωγή τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης, από τις συνολικά έως σήμερα 140 εγκριθείσες μονάδες, μόνο σε τέσσερις έχει δοθεί η έγκριση λειτουργίας και μόνο μία εξ αυτών έχει λάβει την άδεια από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ) για τη διάθεση των προϊόντων της στην αγορά. Ακόμη και η διακομματική συναίνεση που υπήρξε στο εν λόγω ζήτημα, με τον σημερινό υπουργό Υγείας Αδωνι Γεωργιάδη και παλαιότερα υπουργό Ανάπτυξης να ζητάει συγγνώμη για την αρχική αντίδραση που είχε για τη φαρμακευτική κάνναβη και την περίφημη φράση του «η πρώτη επένδυση που σκέφθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ο μπάφος», δεν στάθηκε ικανή για να επιφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.
Πώς η υπόθεση της φαρμακευτικής κάνναβης στην Ελλάδα αντί για success story θυμίζει περισσότερο φιάσκο; Η χρονοβόρα αδειοδοτική διαδικασία σε συνδυασμό και με την εκδήλωση της πανδημίας είχε συνέπεια σε αρκετές περιπτώσεις να παρέλθει η πενταετία ισχύος των εγκρίσεων και κυρίως τα ξένα επενδυτικά κεφάλαια να στραφούν σε άλλες χώρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας και τις σχετικές αποφάσεις που έχουν δημοσιευθεί στη «Διαύγεια», η άδεια για 22 από τις 140 εγκριθείσες μονάδες έχει λήξει λόγω παρέλευσης της πενταετίας, όπως προβλέπει ο νόμος, ενώ επτά από τις αδειοδοτημένες επιχειρήσεις δεν υπάρχουν πια, καθώς αποφασίστηκε η λύση τους και βρίσκονται σε διαδικασία εκκαθάρισης. Δύο άδειες έχουν ανακληθεί, εκ των οποίων η μία της εταιρείας Noveco Επιχειρηματικές Συμμετοχές με διαχειριστή τον Κωνσταντίνο Πηλαδάκη.
«Η αδειοδοτική διαδικασία είναι εξαιρετικά δύσκολη, ενώ ακόμη κι όταν ολοκληρωθεί η μονάδα, υπάρχει μεγάλος χρόνος αναμονής για να μπει σε παραγωγή και εμπορική διάθεση των προϊόντων. Η παραγωγική μας μονάδα είναι έτοιμη, έχει χορηγηθεί από τον Φεβρουάριο του 2024 η έγκριση εγκατάστασης και λειτουργίας (σ.σ. χορηγείται αφού έχει ολοκληρωθεί η μονάδα) και αναμένουμε μες στο 2025 να λάβουμε από τον ΕΟΦ την άδεια παραγωγής τελικών προϊόντων, η οποία είναι εγγενώς χρονοβόρα διαδικασία», επεσήμανε μιλώντας στην «Καθημερινή» η Πόπη Κολιοπούλου από την Anthera Pharmaceuticals. Η μονάδα της εταιρείας στην Κορινθία είναι μεταξύ των τεσσάρων που έχουν λάβει άδεια λειτουργίας.
Από το κεφάλαιο «φαρμακευτική κάνναβη στην Ελλάδα» δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις της «αρπαχτής». «Μερικοί επειδή είχαν ένα χωράφι έβγαλαν μια άδεια με σκοπό να την πουλήσουν σε επενδυτές, όμως κατέληξαν απογοητευμένοι γιατί δεν υπήρξε το ενδιαφέρον που περίμενε γενικότερα ο κλάδος», υποστηρίζει ο επιχειρηματίας Κώστας Κανάρογλου, πρώην ιδιοκτήτης της ιστορικής φαρμακευτικής εταιρείας Cana Laboratories και ιδρυτής της Canna Innov. Ο ίδιος επισημαίνει ότι «ακόμη χρειάζεται να αλλάξει η νοοτροπία σχετικά με τη φαρμακευτική κάνναβη στην Ελλάδα, γιατί βάσει νομοθεσίας τα σκευάσματα συνταγογραφούνται ως έσχατη λύση και δυστυχώς η ιατρική κοινότητα δεν έχει ακόμη εξοικειωθεί με τη χρήση τους».
Στον αναπτυξιακό νόμο 33 σχέδια
Σε αρκετές περιπτώσεις σχεδίων ήταν φανερή η επιδίωξη αξιοποίησης των επιδοτήσεων του αναπτυξιακού νόμου, χωρίς να υπάρχει σοβαρό επενδυτικό σχέδιο από πίσω. Αξίζει να σημειωθεί ότι 33 επενδυτικά σχέδια για μονάδες φαρμακευτικής κάνναβης έχουν υπαχθεί σε αναπτυξιακό νόμο με το συνολικό ποσό των επιδοτήσεων που έχουν εγκριθεί να υπερβαίνει τα 103,53 εκατ. ευρώ. Μάλιστα δεν λείπουν και περιπτώσεις στις οποίες εμφανίζονται τρία διαφορετικά επενδυτικά σχέδια που έχουν υπαχθεί όλα στον αναπτυξιακό νόμο να είναι από εταιρείες με διαφορετική επωνυμία, αλλά που τελικά, όπως αποδεικνύεται από τα στοιχεία τους στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο, έχουν τον ίδιο ιδιοκτήτη. Σε μία περίπτωση έχουν υπαχθεί τρία σχέδια με επιδότηση από 500.000 ευρώ έκαστο, ενώ σε άλλη έχουν υπαχθεί τρία σχέδια με επιδότηση 5 εκατ. ευρώ, 3 εκατ. ευρώ και 2,19 εκατ. ευρώ.
Για να αντιληφθεί κάποιος το έλλειμμα αξιοπιστίας και φερεγγυότητας ορισμένων «επενδυτών» αρκεί να δει τις απορριπτικές αποφάσεις στα αιτήματα για ένταξη στον αναπτυξιακό νόμο. Ενδεικτικό είναι το ακόλουθο παράδειγμα: η εταιρεία Holy Can που έλαβε τον Ιανουάριο του 2020 έγκριση εγκατάστασης για μονάδα (επένδυση 20,6 εκατ. ευρώ), στη συνέχεια υπέβαλε αίτηση υπαγωγής στον αναπτυξιακό νόμο. Το αίτημα απορρίφθηκε με τις υπηρεσίες του υπουργείου Ανάπτυξης να δηλώνουν μεταξύ άλλων ότι στον φάκελο που υποβλήθηκε αναφέρονται δύο διαφορετικές εταιρείες με συνέπεια να μην είναι σαφές ποιος είναι ο φορέας της επένδυσης. Επίσης, δεν υπάρχει και δεν προσδιορίζεται ο τόπος εγκατάστασης, ενώ το τοπογραφικό που έχει περιληφθεί αναφέρει κάποιον ως κύριο του έργου που δεν έχει όμως καμία σχέση με αυτό. Συνολικά απορρίφθηκαν 9 αιτήματα υπαγωγής στον αναπτυξιακό νόμο και ένα στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Κάποιοι, τέλος, από τους επίδοξους επενδυτές φαρμακευτικής κάνναβης στην Ελλάδα φαίνεται ότι αναζήτησαν αλλού την τύχη τους, όπως στην προμήθεια μασκών και rapid test την περίοδο της COVID-19 ή στην εκμίσθωση χώρων στάθμευσης.
Στο στάδιο υλοποίησης
Μεταξύ, βεβαίως, των εταιρειών που έχουν λάβει άδεια για την εγκατάσταση μονάδων παραγωγής προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης υπάρχουν και πραγματικοί επενδυτές που έχουν ήδη ολοκληρώσει τις μονάδες ή αυτές βρίσκονται στο στάδιο της τελικής υλοποίησης. Η μονάδα της Tikun Olam στα Εξαμίλια Κορινθίας εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 2023 και είναι η πρώτη που έλαβε και τη σχετική άδεια από τον ΕΟΦ για τη διάθεση των τελικών της προϊόντων. Στο προσεχές διάστημα αναμένεται να λάβει την άδεια από τον ΕΟΦ και η GreCan Natural Medicine που έχει αναπτύξει μονάδα στο Κιλκίς, ενώ μες στο 2025 θα λάβει άδεια από τον ΕΟΦ η Anthera Pharmaceuticals που έχει δημιουργήσει μονάδα στην Κορινθία, στη θέση Σκουτέλα. Η τέταρτη εταιρεία που έχει λάβει έγκριση λειτουργίας είναι η K.B. LIFE Pharmaceutical για μονάδα στο Αιτωλικό. Σε προχωρημένο στάδιο βρίσκεται η μονάδα της Curity Farma στη Λάρισα, επένδυση ύψους 20 εκατ. ευρώ, η οποία έχει υπαχθεί και στον αναπτυξιακό νόμο, μέτοχος της οποίας είναι μεταξύ άλλων η Lyktos Group (συμφερόντων Μιχάλη Σάλλα).
Σε πέντε ακόμη περιπτώσεις η επένδυση έχει προχωρήσει στο στάδιο της έγκρισης ή προέγκρισης οικοδομικής άδειας. Αυτό, βεβαίως, είναι μόνο ένδειξη ότι η επένδυση θα υλοποιηθεί και όχι απόδειξη. Μεταξύ των 140 εγκρίσεων που δόθηκαν υπάρχει και η περίπτωση της Pharma Essenza Cannabis, η οποία αν και είχε λάβει και την έγκριση οικοδομικής άδειας, η άδεια για τη μονάδα έληξε, ενώ η εταιρεία βρίσκεται σε καθεστώς εκκαθάρισης.
