Μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που γίνονται οι προσφορές στα σούπερ μάρκετ φέρνει ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας, ο οποίος τίθεται σε ισχύ από την 6η Μαρτίου με στόχο να ενισχυθεί η εμπορική διαφάνεια, να καταλαβαίνει ο καταναλωτής τις πραγματικές τιμές των προϊόντων και να μην πέφτει θύμα παραπλανητικών εκπτώσεων αφαιρώντας τα περιθώρια που σήμερα υπάρχουν στα σούπερ μάρκετ και τους προμηθευτές τους να εργαλειοποιούν τεχνικές προσφορών ώστε να περνούν αθόρυβα ανατιμήσεις στις αρχικές τιμές.
Με δεδομένο ότι σήμερα περίπου το 26% των προϊόντων που αγοράζουν οι καταναλωτές από τα ράφια των σούπερ μάρκετ είναι «σε προσφορά» πάσης φύσεως δαπανώντας τον χρόνο ένα ποσό περίπου 4 δισ. ευρώ, ο Κώδικας αναμένεται να φέρει τεκτονικές αλλαγές αφού η ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης και στελέχη του λιανεμπορίου θεωρούν βέβαιο ότι πρόκειται να αλλάξει την καταναλωτική συμπεριφορά.
Οι νέες ρυθμίσεις έρχονται να εναρμονίσουν τους κανόνες που ισχύουν στη χώρα μας με την υπόλοιπη Ευρώπη καθώς έχουν συμπεριληφθεί στην Κοινοτική Οδηγία. Και μπορεί σε ένα μεγάλο κομμάτι του λιανεμπορίου η εφαρμογή τους να έχει ξεκινήσει ήδη εδώ και μήνες, τα σούπερ μάρκετ όμως έμειναν τελευταία καθώς έπρεπε να λυθούν μια σειρά από… σπαζοκεφαλιές που πηγάζουν από τις ίδιες τις σχέσεις των σούπερ μάρκετ με τους προμηθευτές τους. Κι αυτό καθώς, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους κλάδους, οι περισσότερες προσφορές που βλέπουμε στο ράφι των σούπερ μάρκετ προέρχονται από τον προμηθευτή, παραγωγό ή εισαγωγέα και όχι από το ίδιο το σούπερ μάρκετ. Γι’ αυτό εξάλλου και οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της ηγεσίας και των στελεχών του υπουργείου Ανάπτυξης με εκπροσώπους του οργανωμένου λιανεμπορίου και των βιομηχανιών κράτησαν σχεδόν έξι μήνες έως ότου καταλήξουν σε σαφείς κανόνες που δεν θα επιτρέπουν την οποιαδήποτε παρερμηνεία ή ένα πινγκ πονγκ ευθυνών για το ποιος ευθύνεται όταν πλέον τα ελεγκτικά κλιμάκια από τα μέσα Μαρτίου θα αρχίσουν να σαρώνουν την αγορά για τυχόν παραφωνίες. Μάλιστα στις διαπραγματεύσεις αυτές συμφωνήθηκαν διάφορες μεταβατικές περίοδοι ανάλογα με την κατηγορία των προϊόντων που βρίσκονται σε απόθεμα προκειμένου η μετάβαση στο νέο καθεστώς να γίνει όσο το δυνατόν πιο ομαλά και να μην υπάρξει οικονομική ζημία.
Πάμε να δούμε τις βασικές αλλαγές που φέρνει πλέον από 6 Μαρτίου ο Κώδικας Δεοντολογίας για τις προσφορές των σούπερ μάρκετ:
1/ Υποχρεωτική αναγραφή της χαμηλότερης τιμής των τελευταίων 30 ημερών
Με τη νέα ρύθμιση κάθε ανακοίνωση έκπτωσης πρέπει να βασίζεται στη χαμηλότερη τιμή που είχε το προϊόν τις τελευταίες 30 ημέρες πριν από την εφαρμογή της προσφοράς. Ετσι, αποτρέπεται το φαινόμενο να αυξάνεται πρώτα η τιμή και κατόπιν να μειώνεται ως υποτιθέμενη προσφορά.
- Παράδειγμα: Ενα προϊόν κόστιζε 10 ευρώ για 25 ημέρες, αλλά τις τελευταίες 5 ημέρες ανέβηκε στα 12 ευρώ. Το σούπερ μάρκετ δεν μπορεί αυτό το προϊόν να το διαφημίσει π.χ. «ως -20%» βάζοντας μια τιμή 9,60 ευρώ. Κι αυτό καθώς η πραγματική τιμή αναφοράς θα είναι τα 10 ευρώ και άρα η έκπτωση δεν ισχύει!
2/ Εξαίρεση για ευπαθή προϊόντα
- Παράδειγμα: Ενα κιλό ντομάτες μπορεί να κοστίζει 2 ευρώ τη μία εβδομάδα και 1,50 ευρώ την επόμενη λόγω προσφοράς ή εποχικότητας. Το σούπερ μάρκετ δεν θα χρειάζεται να υπολογίζει αν η έκπτωση είναι βασισμένη στην τιμή των τελευταίων 30 ημερών.
3/ Περιορισμοί στις πολυσυσκευασίες προσφορών
- Παράδειγμα: Αν ένα σαμπουάν 500 ml πωλείται 4 ευρώ μεμονωμένα, η προσφορά «1+1 δώρο» στα 8 ευρώ δεν είναι πραγματική. Αντίθετα, αν το μεμονωμένο προϊόν είναι 5 ευρώ και η πολυσυσκευασία «1+1» κοστίζει 5 ευρώ, τότε υπάρχει πραγματικό όφελος για τον καταναλωτή.
4/ Περιορισμός στις μόνιμες εκπτώσεις
Προϊόντα που βρίσκονται σε μόνιμη έκπτωση (π.χ. ένα αφρόλουτρο που είναι συνέχεια σε προσφορά 1+1 δώρο ή μία πολυσυσκευασία μωρομάντιλων που αναγράφει μόνιμα -3 ευρώ) θα πρέπει να τιμολογούνται με διαφανή τρόπο, χωρίς να παρουσιάζονται ως ευκαιριακές εκπτώσεις. Σημειωτέον πως με βάση τον Κώδικα εάν η πολιτική προώθησης «1+1» ή «2+1» υφίσταται για τρεις μήνες, τότε δεν συνιστά πλέον προσφορά, αλλά διαμόρφωση νέας τιμής προϊόντος. Στην περίπτωση αυτή το «1+1» συνιστά νέο κωδικό προϊόντος που περιλαμβάνει δύο προϊόντα μαζί.
- Παράδειγμα: Αν ένα πακέτο καφέ είναι πάντα «2+1 δώρο» στα 12 ευρώ, αλλά το μεμονωμένο προϊόν δεν υπάρχει στο ράφι, τότε δεν πρόκειται για προσφορά, αλλά για καθιερωμένη τιμολόγηση.
5/ Απαγόρευση παραπλανητικών εκπτώσεων με προτεινόμενες τιμές
Ορισμένα προϊόντα εμφανίζουν εκπτώσεις βασισμένες σε προτεινόμενες λιανικές τιμές που στην πραγματικότητα δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ στην αγορά. Από εδώ και πέρα οι προσφορές θα πρέπει να συγκρίνονται με πραγματικές τιμές πώλησης των τελευταίων 30 ημερών.
- Παράδειγμα: Ενα μπουκάλι κρασί εμφανίζεται ως «Από 15 ευρώ στα 10 ευρώ, έκπτωση 5 ευρώ». Αν το προϊόν δεν πωλήθηκε ποτέ στα 15 ευρώ, τότε η έκπτωση δεν είναι πραγματική και θεωρείται παραπλανητική πρακτική.
6/ Τέλος στα παραπλανητικά σήματα προσφορών («-50%», «-3 ευρώ», «Mega Offer»)
Προωθητικά σήματα που υπόσχονται μεγάλες εκπτώσεις τύπου «-50%», «-3 ευρώ», «Mega Offer» κ.λπ. θα χρησιμοποιούνται μόνο εφόσον αποδεικνύεται ότι η μείωση είναι αληθινή και υπολογισμένη σωστά.
- Παράδειγμα: Αν ένα γιαούρτι έχει πάνω του αυτοκόλλητο «-2 ευρώ», αλλά η κανονική τιμή στο ράφι είναι ίδια με πριν, τότε το σήμα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Κανονικά τα κουπόνια
Οι διατάξεις για την ανακοίνωση μείωσης της τιμής δεν εφαρμόζονται στα προγράμματα επιβράβευσης πελατών του πωλητή, όπως οι εκπτωτικές κάρτες ή τα κουπόνια, τα οποία παρέχουν στον καταναλωτή το δικαίωμα έκπτωσης τιμής για όλα τα προϊόντα του πωλητή ή για συγκεκριμένες σειρές προϊόντων κατά τη διάρκεια παρατεταμένων συνεχών περιόδων ή επιτρέπουν τη συσσώρευση πιστώσεων (πόντων) για μελλοντικές αγορές. Ομοίως, δεν εφαρμόζονται ούτε σε πραγματικές εξατομικευμένες μειώσεις τιμών που δεν έχουν τον χαρακτήρα «ανακοίνωσης» μείωσης των τιμών στο ευρύ καταναλωτικό κοινό. Σε κάθε περίπτωση, τέτοια προγράμματα επιβράβευσης ή οι εξατομικευμένες μειώσεις εξακολουθούν να ελέγχονται για τη συμμόρφωσή τους με βάση τον νόμο για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.
Μεταβατική περίοδος και κυρώσεις
Μετά την ενεργοποίηση του Κώδικα στις 6 Μαρτίου, όπως ανακοίνωσε το υπουργείο Ανάπτυξης την περασμένη εβδομάδα, θα ακολουθήσει γενική δεκαήμερη περίοδος προσαρμογής για τις επιχειρήσεις προκειμένου να εφαρμόσουν τις νέες ρυθμίσεις. Από τις 17 Μαρτίου οι αρμόδιες αρχές θα ξεκινήσουν εντατικούς ελέγχους επιβάλλοντας πρόστιμα σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης. Παρ’ όλα αυτά, από τη συμφωνία που υπήρξε μεταξύ υπουργείου και εκπροσώπων του επιχειρείν και προκειμένου να αποφευχθεί οικονομική ζημία προσδιορίστηκαν πιο μεγάλες περίοδοι προσαρμογής για συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων που βρίσκονται ήδη σε απόθεμα. Ετσι, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, οι προσφορές των προϊόντων που έχουν ειδική σήμανση στις συσκευασίες τους και βρίσκονται ήδη σε απόθεμα θα μπορούν να πωλούνται έως τις 31 Μαΐου.
Επίσης, προϊόντα καλοκαιρινά που λόγω εποχικότητας δεν πωλούνται σήμερα αλλά βρίσκονται σε απόθεμα θα έχουν περίοδο προσαρμογής έως τις 31 Αυγούστου. Εδώ πρόκειται για τρεις κατηγορίες προϊόντων: τα αντηλιακά, τα αντικουνουπικά και τα παγωτά. Τα νέα προϊόντα που θα παραχθούν και θα προμηθευτούν οι λιανέμποροι θα πρέπει να ακολουθούν τις επιταγές του Κώδικα Δεοντολογίας και δεν θα υπαχθούν στις εξαιρέσεις.
Ευρωπαϊκή συμμόρφωση
Ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας έρχεται ως αποτέλεσμα της Ευρωπαϊκής Οδηγίας (Ε.Ε.) 2019/2161 που εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη-μέλη για τη διαφάνεια στις εκπτώσεις. Στόχος του μέτρου είναι να εξαλειφθούν οι εκπτώσεις-μαϊμού και να επιτραπεί στους καταναλωτές να κάνουν πιο ενημερωμένες και συμφέρουσες αγορές.
Αν και κάποιοι εκτιμούν ότι ο Κώδικας δεν θα μειώσει δραστικά τις τιμές, σίγουρα θα προσφέρει μεγαλύτερη καθαρότητα στην αγορά και θα περιορίσει τις τεχνητές αυξομειώσεις τιμών προστατεύοντας τα νοικοκυριά από αθέμιτες πρακτικές. Ηδη με βάση τα μέτρα που ισχύουν ο καταναλωτής μπορεί να κρίνει καλύτερα λαμβάνοντας υπόψη την τιμή προϊόντος και την τιμή κιλού/μονάδας που πλέον αναγκαστικά αναρτούν στα ταμπελάκια στα ράφια τους τα σούπερ μάρκετ.
