Του Νίκου Κοτοπούλη
Η έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ξεκίνησε από το Μωριά: ”
… ο Κολοκοτρώνης και οι περί αυτόν, οι οποίοι δεν ήλθον εις την Πελοπόννησον ειμή δια να κινήσωσι την επανάστασιν την 25 Μαρτίου, ως ημέραν προσδιωρισμένην να λάβωσι τα όπλα απανταχού οι Έλληνες,, γράφει ο Κων/νος Σπηλιάδης..
Είχαν παρέλθει χωρίς αποτέλεσμα και με πολλές θυσίες, δεκάδες επαναστατικά κινήματα μετά το πρώτο επαναστατικό κίνημα που κι αυτό έγινε στο Μωριά, το 1463, από τον Μιχαήλ Ράλλη 10 μόλις χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453.
Στη διακήρυξη της επανάστασης στην Πάτρα προς τα Έθνη της Ευρώπης, που είναι χαραγμένη στο μνημείο Αγωνιστών στην πλατεία Αγίου Γεωργίου και υπογράφουν στις 22 Μαρτίου 1821 οι Παλαιών Πατρών Γερμανός, Κερνίκης Προκόπιος, Ανδρέας Ζαίμης, Ανδρέας Λόντος, Βενιζέλος Ρούφος, Σωτήρης Θεοχαρόπουλος και Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, αναγράφεται μεταξύ άλλων ότι
«Εμείς το Ελληνικό Έθνος των Χριστιανών… αποφασίσαμε σταθερά ή να πεθάνουμε όλοι ή να ελευθερωθούμε…»
Αναμφίβολα, η ψυχή της Επανάστασης του 1821, ήταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
Μετά από τόσες αποτυχημένες προσπάθειες, η Φιλική εταιρεία προετοίμασε το έδαφος για μια επιτυχημένη εξέγερση, με την υπευθυνότητα και συνεργασία όλων, όπως διαφαίνεται στα λόγια του Κολοκοτρώνη (που ήταν μέλος της από το 1805) στα απομνημονεύματά του.
«Εμέστωσε και η φιλική Εταιρεία η οποία εχρησίμευσε , ως μία Σύνοδος Οικουμενική της Ελλάδος.πλησίον εις τον ιερέα ήτο ο λαϊκός. Καθήμενοι εις σκαμνί Πατριάρχης και τσοπάνης,ναύτης και γραμματιζούμενος, ιατροί και άρρωστοι, Κλεφτοκαπεταναίοι, προεστοί, και έμποροι, η σύνοδος εργάζετο άκοπα.
Ονομάζει ο Κολοκοτρώνης τη Φιλική Εταιρεία μία Σύνοδο Οικουμενική της Ελλάδος , χρησιμοποιώντας τρεις λέξεις που κουβαλούν ιστορία.
Η λέξη Σύνοδος – Συν και οδός – έρχεται από τον 5ο αιώνα προ Χριστού (την αναφέρει ο Ηρόδοτος στην Ιστορία του) και παραπέμπει στη δημοκρατία.
Η λέξη Οικουμενική έρχεται από τον 4ο αιώνα μ.Χ. από την εκκλησιαστική παράδοση των οικουμενικών συνόδων, και παραπέμπει στη συμμετοχή όλων σε κάτι πολύ σημαντικό.
Η λέξη Ελλάδα έρχεται από τον Όμηρο, τους πρώτους ολυμπιακούς αγώνες τον 8ο αιώνα π.Χ και τον Αριστοτέλη.
Σε τρεις λέξεις, ο Γέρος του Μωριά συμπυκνώνει την ελληνική παράδοση και ιστορία την οποία όπως ο ίδιος αναφέρει, μελετούσε συχνά όπως διηγείται στον Τερτσέτη, στα χρόνια που ήταν στη Ζάκυνθο, από το βιβλίο Συνοπτική Ελληνική Ιστορία στην απλή ελληνική γλώσσα του δάσκαλου στη Βιέννη Βασίλειου Παπαευθυμίου, αξιοποιώντας τα γράμματα που είχε μάθει μικρός από το Ψαλτήρι και το Οχτωήχι.
Εξ ού και η ευχέρεια που είχε να αναφέρεται σε ονόματα αρχαίων ελλήνων, με ιδιαίτερη αγάπη στα ονόματα του Θεμιστοκλή, του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Λεωνίδα, και του Αριστείδη.
Από τον Αριστείδη αγαπούσε τη δικαιοσύνη, την πραότητα και ταπεινότητα που τον βοήθησαν να γίνει ο εγγυητής της ενότητας και να σώσει πολλές φορές την επανάσταση από την καταστροφή της διχόνοιας.
Από το Θεμιστοκλή τη στρατηγική στεριάς και θάλασσας (ήταν για λίγα χρόνια καπετάνιος στο τρικάταρτο κουρσάρικο μαύρο καράβι «Άγιος Γεώργιος» με 80 πεζοναύτες πλήρωμα, έχοντας κάνει και μια αποστολή στην Αχαγιά).
Από το Μέγα Αλέξανδρο, τη στρατηγικότητα, τη μαχητικότητα και την αγάπη για την Ελλάδα που επέδειξε στα Δερβενάκια , στο Βαλτέτσι και στην Πάτρα , στο Σαραβάλι και το Γεροκομειό.
Από το Λεωνίδα την αυτοθυσία στις Θερμοπύλες.
Διηγείται ο Κολοκοτρώνης:
“O Ιμπραΐμης μου επαράγγειλε μια φορά διατί δεν στέκω να πολεμήσωμεν (κατά μέτωπον).Εγώ του αποκρίθηκα, ας πάρη πεντακόσιους, χίλιους, και παίρνω και εγώ άλλους τόσους, και τότε πολεμούμε, ή αν θέλη ας έλθη και να μονομαχήσωμεν οι δύο.Αυτός δεν με αποκρίθηκε εις κανένα. Και αν ήθελε το δεχθή το έκαμνα με όλην την καρδιάν, διότι έλεγα αν χανόμουν, ας πήγαινα, αν τον χαλούσα, εγλύτωνα το έθνος μου”.
Ήταν μια Επανάσταση που προετοιμάστηκε με τη γνώση από την προφορική παράδοση και τα δημοτικά τραγούδια (τα οποία ο Κολοκοτρώνης αποκαλούσε «εφημερίδες του λαού») για τα βάσανα, τις πίκρες, τις χαρές, τα όνειρα, τη σκλαβιά, την παλικαροσύνη, τη μπέσα, την προδοσία, τη λευτεριά, το Χριστό, την Παναγιά και τα δεκάδες επαναστατικά κινήματα που είχαν αποτύχει .
Ο Καβάφης περιγράφει σε ένα ποίημα του αισθήματα που θα γεννούσαν και στον Κολοκοτρώνη τα δημοτικά τραγούδια:
Αὐτὲς τὲς μέρες διάβαζα δημοτικὰ τραγούδια,
γιὰ τ᾿ ἄθλα τῶν κλεφτῶν καὶ τοὺς πολέμους,
πράγματα συμπαθητικά· δικά μας, Γραικικά.
Διάβαζα καὶ τὰ πένθιμα γιὰ τὸν χαμὸ τῆς Πόλης
«Πῆραν τὴν Πόλη, πῆραν την· πῆραν τὴν Σαλονίκη».
Καὶ τὴν Φωνὴ ποὺ ἐκεῖ ποὺ οἱ δυὸ ἐψέλναν,
«ζερβὰ ὁ βασιληᾶς, δεξιὰ ὁ πατριάρχης»,
ἀκούσθηκε κ᾿ εἶπε νὰ πάψουν πιὰ
«πάψτε παπάδες τὰ χαρτιὰ καὶ κλεῖστε τὰ βαγγέλια»
πῆραν τὴν Πόλη, πῆραν την· πῆραν τὴν Σαλονίκη.
Ὅμως ἀπ᾿ τ᾿ ἄλλα πιὸ πολὺ μὲ ἄγγιξε τὸ ᾄσμα
τὸ Τραπεζούντιον μὲ τὴν παράξενή του γλώσσα
καὶ μὲ τὴν λύπη τῶν Γραικῶν τῶν μακρυνῶν ἐκείνων
ποὺ ἴσως ὅλο πίστευαν ποὺ θὰ σωθοῦμε ἀκόμη.
Ταιριαστό με τους στίχους:
-Μὴ κλαῖς, μὴ κλαῖς Ἅϊ-Γιάννε μου, καὶ δερνοκοπισκᾶσαι
-Ἡ Ρωμανία πέρασε, ἡ Ρωμανία ῾πάρθεν.
-Ἡ Ρωμανία κι ἂν πέρασεν, ἀνθεῖ καὶ φέρει κι ἄλλον.
Είχε ο Κολοκοτρώνης και γνώση της ψυχολογίας των ανθρώπων γύρω του
Διηγείται ο ίδιος:
Εἰς τὰ 1826, ὅταν ἐπρωτοπροσκύνησε o Nενέκος, εἶχα διατάξει ἕναν λεγόμενον Σαγιᾶ νὰ τὸν σκοτώσει. Ὁ Σαγιᾶς μοῦ ἐζήτησε τὴν ἄδειαν καὶ ἐγὼ εἶχα τὴν ὄρεξιν, καὶ πάλιν ὅταν ἄκουσα καὶ ἐσκλάβωσε τοὺς Ἕλληνας τὸν ἐντεμπίχιασα μὲ ἕνα γράμμα: «Ἄπιστε, διατί δὲν τὸν σκοτώνεις, ποὺ ἀκόμη μὲ τοὺς Τούρκους εἶναι, ἀφοῦ ἦλθε ὁ Κυβερνήτης;» Τότε ὁ Σαγιᾶς ἔσμιξε τὸν Νενέκο καὶ ἐσκοτώθη ὁ Νενέκος.
Kαι στην Τριπολιτσά όταν είχε δώσει μπέσα στους Αρβανίτες να φύγουν σώοι με τα πράγματά τους χωρίς πόλεμο περιγράφει
«Όταν δοκίμασαν οι Έλληνες να χτυπήσουν τους Αρβανίτες, εγώ τους είπα. Εάν θέλετε να βαρέσετε τους Αρβανίτες σκοτώστε εμένα πρώτα, ειμί και είμαι ζωντανός, ὀποιος πρωτορίξει εκείνον πρωτοσκοτώνω πρώτα.Μπήκα μπροστά και μίλησα των αρβανιτών, και πήραν το πράγμα τους 13 φορτώματα. Κράτησα 2 ενέχυρο. Εγώ έμεινα πιστός εις τον λόγον της τιμής μου.
Ο Κολοκοτρώνης είχε και πίστη στο Θεό
Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Οι ‘Ελληνες είναι τρελλοί, αλλά έχουν Θεόν φρόνιμον». αι αλλού «Ήταν μια εκκλησία εις τον δρόμον, η Παναγία στο Χρυσοβίτσι, και το καθησιό μου ήτο όπου έκλαιγα την Ελλάς…
Σίμωσα, έδεσα το άλογό μου σ’ ένα δένδρο, μπήκα μέσα και γονάτισα. Παναγία μου είπα από τα βάθη της καρδιάς μου και τα μάτια μου δάκρυσαν. Παναγία μου βοήθησε και τούτη τη φορά τους Έλληνες να ψυχωθούν. Έκανα το Σταυρό μου, ασπάσθηκα την εικόνα της, βγήκα από το εκκλησάκι, πήδηξα στο άλογό μου και έφυγα.
Σε λίγο μπροστά μου ξεπετάγονταν οχτώ αρματωμένοι, ο εξάδελφός μου ο Αντώνης Κολοκοτρώνης και επτά ανήψια του.
– Κανείς δεν είναι στην Πιάνα, μου είπε ο Αντώνης. Ούτε στην Αλωνίσταινα. Είναι φευγάτοι.
– Ας μη είναι κανείς αποκρίθηκα. Ο τόπος σε λίγο θα γιομίση παλληκάρια…
Ο Θεός υπέγραψε την λευτεριά της Ελλάδος και δεν θα πάρη πίσω την υπογραφή του».
Είχε και πολιτικό αισθητήριο.
Στις ώρες της δόξας και των μεγάλων νικών του είπαν” Στρατηγέ η πατρίδα θα σε ανταμείψει¨ Κι ο Κολοκοτρώνης απάντησε: “πραγματικά, εμένα πρώτον θα εξορίσει”.
Η πρόβλεψή του επαληθεύτηκε το 1834.
Διηγείται στον Τερτσέτη:
“Μ’ έβαλαν έξι μήνες μυστική φυλακή, χωρίς να δω άνθρωπο εκτός του δεσμοφύλακα. Δεν ήξερα τι γίνεται για έξι μήνες, ούτε ποιος ζει, ούτε ποιος πέθανε, ούτε ποιόν [άλλον] έχουν στη φυλακή. Για τρεις μέρες δεν ήξερα πως υπάρχω, μου φαινόταν σαν όνειρο. Ρωτούσα τον εαυτό μου αν ήμουν εγώ ο ίδιος ή άλλος κανένας.
Δεν ήξερα γιατί μ’ έχουν κλεισμένο. Με τον καιρό μου πέρασε απ’ το νου, πως ίσως η Κυβέρνηση, βλέποντας την υπόληψη που ‘χε ο λαός προς εμένα, με φυλάκισε για να μου κόψει την επιρροή. Ποτέ δεν πίστεψα πως θα φτάσουν σε τέτοιο σημείο να φτιάξουν ψευδομάρτυρες”.
Παρενθετικά αξίζει να αναφερθεί ότι ο σημερινός εορτασμός είναι ο εκατοστός ογδοηκοστός πέμπτος από την 17η Μαρτίου 1838 όταν ο αφανής συνεργάτης του Κολοκοτρώνη, Γεώργιος Γλαράκης, υπέγραψε ως υπουργός Παιδείας την εγκύκλιο με την οποία καθιερώνεται …. ο ετήσιος… εις το διηνεκές….λαμπρός εορτασμός της εθνικής επετείου του 1821 στις 25 Μαρτίου, ημέρα διπλής γιορτής. (Στην Πάτρα υπάρχει το Σχολικό Συγκρότημα «Γεώργιος Γλαράκης», προς τιμήν του).
Κατακλείδα της σημερινής εορταστικής αναφοράς θα είναι τα λόγια του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στους μαθητές στις 7 Οκτωβρίου 1838 όταν πήγε στο Γυμνάσιο της Αθήνας (τώρα 1ο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Αθήνας) για να παρακολουθήσει τη διδασκαλία του γυμνασιάρχη Γεωργίου Γενναδίου για τον Θουκυδίδη, κάνοντας πράξη τη Δια Βίου Μάθηση.
“ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ
Νὰ δοθῆτε εἰς τὰς σπουδάς σας, καὶ καλλίτερα νὰ κοπιάσετε ὀλίγον δύο καὶ τρεῖς χρόνους, καὶ νὰ ζήσετε ἐλεύθεροι εἰς τὸ ἐπίλοιπο τῆς ζωῆς σας, παρὰ νὰ περάσετε τεσσάρους-πέντε χρόνους τὴ νεότητά σας, καὶ νὰ μείνετε ἀγράμματοι.
Νὰ σκλαβωθῆτε εἰς τὰ γράμματά σας. Νὰ ἀκούετε τὰς συμβουλὰς τῶν διδασκάλων καὶ γεροντοτέρων, καί, κατὰ τὴν παροιμία, «μύρια ἤξευρε καὶ χίλια μάθαινε».
Ἡ προκοπή σας καὶ ἡ μάθησή σας νὰ μὴν γίνει σκεπάρνι μόνο διὰ τὸ ἄτομό σας, ἀλλὰ νὰ κοιτάζει τὸ καλὸ τῆς Κοινότητος, καὶ μέσα εἰς τὸ καλὸ αὐτὸ εὑρίσκεται καὶ τὸ δικό σας».
Νομίζω, αυτό θα μπορούσε να είναι το επίκαιρο μήνυμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη προς όλους μας.
*Νίκος Κοτοπούλης
Δάσκαλος MSc.
ΠΗΓΗ: https://neoskosmos.com/el/2023/03/27/dialogue/o-theodoros-kolokotronis-paradeigma-prosilosis-kai-agapis-ston-stocho/
