Με τη δημοσίευση της Λευκής Βίβλου και τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (διάσκεψη κορυφής ηγετών ΕΕ) έχουμε τον πλήρη σχεδιασμό για τη νέα ευρωπαϊκή (κοινή) άμυνα με τη γενική ονομασία «Ετοιμότητα 2030».
Ο σχεδιασμός αυτός έχει δύο κύριες συνισταμένες: (α) αύξηση των χρηματοδοτήσεων προς την ευρωπαϊκή πολεμική βιομηχανία προκειμένου να παράγει περισσότερα όπλα/εξοπλισμό και (β) εστίαση της άμυνας προς τη μια κυρίαρχη απειλή, δηλαδή αυτή που προέρχεται από τη Ρωσία.
Τούτων δοθέντων, είναι σαφές ότι η ευρωπαϊκή άμυνα όπως σχεδιάζεται δεν καλύπτει το ελληνικό πρόβλημα ασφάλειας.
Το πρόβλημα της Ελλάδας δεν ταυτίζεται απόλυτα με αυτό της υπόλοιπης Ευρώπης και ιδιαίτερα της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Ενώ η Ευρώπη θεωρεί τη Ρωσία ως τη μείζονα απειλή για την κυριαρχία της, η Ελλάδα προσλαμβάνει ως κατεξοχήν απειλή για την ασφάλεια/κυριαρχία της την Τουρκία.
Επομένως οι προσλήψεις διαφέρουν αισθητά.
Οπως διαφέρουν και οι στατιστικές για τις στρατιωτικές δαπάνες.
Ενώ η Ευρώπη συνολικά δαπανά το 1,9% του ΑΕΠ σε στρατιωτικές δαπάνες, το αντίστοιχο ποσοστό για την Ελλάδα υπερβαίνει το 3% (3,08% ΑΕΠ). Ως εκ τούτου, το πρωταρχικό στοιχείο των προτάσεων για την οικοδόμηση της ευρωπαϊκής άμυνας, που είναι η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών στο 3% του ΑΕΠ, η Ελλάδα ήδη το καλύπτει.
Οι ρυθμίσεις που θα συνιστούσαν γνήσια κοινή συλλογική άμυνα και θα κάλυπταν και το ελληνικό πρόβλημα ασφάλειας θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνουν:
Πρώτον, τη θέσπιση εγγυήσεων για την προστασία του συνόλου των εξωτερικών συνόρων της Ενωσης. Μια ήπια σχετική αναφορά υπήρχε στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 6ης Μαρτίου.
Την αναφορά όμως αυτή αγνοεί πλήρως η Λευκή Βίβλος.
Στο σχετικό κεφάλαιο με τίτλο «Προστασία των Συνόρων» (Border Protection) αναφέρεται ότι η προστασία των χερσαίων, εναέριων και θαλάσσιων συνόρων είναι ιδιαίτερα σημαντική σε ό,τι αφορά τα ανατολικά σύνορα (με Ρωσία, Λευκορωσία).
Καμιά αναφορά για Ανατολική Μεσόγειο ή άλλη περιοχή (εγγύηση των ελληνικών συνόρων λ.χ.).
Δεύτερον, η Λευκή Βίβλος αλλά και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου δεν περιέχουν καμία δέσμευση των κρατών-μελών να συνδράμουν άλλο κράτος-μέλος ΕΕ που αντιμετωπίζει εξωτερική απειλή.
Κάνουν αναφορά μόνο στην Ουκρανία! Αγνοούν δηλαδή πλήρως (τόσο η Λευκή Βίβλος όσο και τα Συμπεράσματα) τη ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής (άρθ. 42,7 Συνθήκης Λισαβόνας, ΣΕΕ).
Τρίτον, δεν προβλέπεται απολύτως τίποτα για δημιουργία/ενίσχυση των ευρωπαϊκών αμυντικών δυνάμεων (οιονεί ευρωστρατού), κάτι που αποτελούσε την πάγια στόχευση σε παλαιότερες προσπάθειες διαμόρφωσης σχημάτων κοινής άμυνας. Και κάτι απολύτως αναγκαίο στη λογική της προστασίας των συνόρων.
Τέταρτον, ο σχεδιασμός «Ετοιμότητα 2030» υιοθετεί μια εξόχως στενή αντίληψη των απειλών ως στρατιωτικών απειλών μόνο. Ο ισπανός πρωθυπουργός Π. Σάντσεθ επέμεινε σε μια πιο περιεκτική έννοια που περιλαμβάνει φυσικές καταστροφές, τρομοκρατία, παράνομη μετανάστευση κ.λπ. Περιέργως η Ελλάδα δεν εμφανίζεται να έχει υποστηρίξει την προσέγγιση αυτή.
Πέμπτον, η σχεδιαζόμενη συμμετοχή της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα (χρηματοδοτήσεις) προσφέρει μια ευκαιρία που οφείλει να αξιοποιήσει η Ελλάδα για ένα «νέο Ελσίνκι» (με πακέτο αιρεσιμοτήτων).
Η Ελλάδα έχει θέσει ως υψηλή προτεραιότητα το θέμα της χρηματοδότησης των αμυντικών δαπανών, αν και είναι μια από τις χώρες-μέλη της ΕΕ με τις υψηλότερες δαπάνες. Το πρόβλημα όμως ασφάλειας της χώρας απαιτεί δέσμη ουσιαστικών ρυθμίσεων στο πλαίσιο της κοινής ευρωπαικής άμυνας.
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ
