Ο θεσμός της παραδοσιακής οικογένειας βρίσκεται πλέον σε τροχιά αλλαγής. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζονται σημαντικές αλλαγές στους γάμους, τα διαζύγια και την τεκνοποίηση, οι οποίες αντικατοπτρίζουν βαθύτερες κοινωνικές και πολιτισμικές μετατοπίσεις. Με φόντο τις εξελίξεις αυτές, το ερώτημα «τι σημαίνει οικογένεια σήμερα;» γίνεται πιο επίκαιρο από ποτέ.
Τα τελευταία στοιχεία της Eurostat αποτυπώνουν ένα σκηνικό συνεχούς αλλαγής. Οι γάμοι μειώνονται σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ την ίδια ώρα τα διαζύγια και οι γεννήσεις εκτός γάμου παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις.
Αντίθετα, τα διαζύγια έχουν σχεδόν διπλασιαστεί, φτάνοντας τα 1,6 ανά 1.000 κατοίκους, από 0,8 το 1964. Το ανώτατο ποσοστό καταγράφηκε το 2006, με 2,1 διαζύγια ανά 1.000 άτομα.
Πού παντρεύονται και πού χωρίζουν πιο συχνά;
Υπάρχει έντονη διαφοροποίηση ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες. Η Ρουμανία, η Λετονία και η Ουγγαρία εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά γάμου, ενώ η Σλοβενία, η Ιταλία και η Βουλγαρία βρίσκονται στην άλλη άκρη του φάσματος. Αντίστοιχα, η Λετονία, η Λιθουανία και η Φινλανδία κατέχουν τα πρωτεία στα διαζύγια, με τη Σλοβενία και την Κροατία να εμφανίζουν τα χαμηλότερα ποσοστά.
Η νέα κανονικότητα: Παιδιά εκτός γάμου
Η τεκνοποίηση απομακρύνεται όλο και περισσότερο από το παραδοσιακό πλαίσιο του γάμου. Το 2023, σχεδόν 4 στα 10 παιδιά (41,1%) στην ΕΕ γεννήθηκαν από γονείς που δεν είναι παντρεμένοι – ποσοστό υπερδιπλάσιο σε σχέση με το 1993 (17,7%).
Σε έξι χώρες της ΕΕ, οι γεννήσεις εκτός γάμου ξεπερνούν αυτές εντός. Πρώτες στη λίστα βρίσκονται η Βουλγαρία, η Πορτογαλία και η Γαλλία. Αντίθετα, η Ελλάδα εμφανίζει από τα χαμηλότερα ποσοστά, με πάνω από 90% των παιδιών να γεννιούνται από παντρεμένους γονείς.
Αξιοσημείωτη είναι η μείωση στις γεννήσεις εκτός γάμου στην Ελλάδα το 2023: από 19,2% στο 9,7%, μείωση 9,5 μονάδων σε ένα έτος.
Είναι πασιφανές πως η εικόνα της «παραδοσιακής οικογένειας» δεν εξαφανίζεται, αλλά επαναπροσδιορίζεται. Οι σύγχρονες κοινωνίες προσαρμόζονται στις ανάγκες των ανθρώπων για ελευθερία, αυτοδιάθεση και ποικιλία στις σχέσεις. Τα σύμφωνα συμβίωσης, οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι ανοιχτές σχέσεις και οι εκτός γάμου τεκνοποιήσεις καθίστανται ολοένα και πιο αποδεκτές.
Η Ευρώπη του 2025 διαμορφώνει μια νέα κουλτούρα σχέσεων, όπου η ευτυχία και η προσωπική επιλογή κυριαρχούν έναντι των κοινωνικών στερεοτύπων.
