Το 2020, ο Ντουάρτε Ντίας, ένας Πορτογάλος μηχανικός λογισμικού, δέχτηκε μια προσφορά για να εργαστεί στη θυγατρική της Microsoft στο Δουβλίνο. Λίγο περισσότερο από ένα χρόνο αργότερα, εντάχθηκε σε μια ομάδα στα κεντρικά γραφεία της Microsoft στο Σιάτλ, όπου εξακολουθεί να εργάζεται. Αναλύοντας τα οικονομικά του, έγινε σαφές ότι η παραμονή στην Πορτογαλία θα του δημιουργούσε σοβαρά οικονομικά προβλήματα.
Αν και του λείπει ο χαλαρός τρόπος ζωής και το οικογενειακό κλίμα του εργασιακού περιβάλλοντος στην Πορτογαλία, δεν μετανιώνει ούτε για ένα δευτερόλεπτο για την απόφασή του να ακολουθήσει μια διεθνή καριέρα. «Έκανα υπολογισμούς για να εκτιμήσω πόσα χρήματα θα εξοικονομούσα μέσα σε ένα έτος στην Πορτογαλία και γρήγορα συνειδητοποίησα ότι δεν θα μπορούσα να έχω μια άνετη οικονομική ζωή, ακόμη και αν αμειβόμουν με έναν υψηλό, για τη χώρα, μισθό που αφορά τη μηχανική και το επίπεδο εμπειρίας μου», λέει.
Ο κ. Ντίας απέκτησε δύο χρόνια επαγγελματικής εμπειρίας στην Πορτογαλία, ενώ ταυτόχρονα ολοκλήρωνε το μεταπτυχιακό του στο Instituto Superior Técnico της Λισαβόνας. Αυτή η εμπειρία τον έκανε να συνειδητοποιήσει ότι το ετήσιο εισόδημά του ανερχόταν σε 35.000 ευρώ.
«Η κατάστασή μου ήταν άσχημη. Θα ήταν πολύ δύσκολο να κάνω αποταμίευση αν δεν ζούσα με τους γονείς μου», λέει ο ίδιος.
Η μετακόμιση του κ. Ντίας στην Ιρλανδία οδήγησε σε άμεση και σημαντική αύξηση των προοπτικών του μισθού του, ο οποίος σχεδόν διπλασιάστηκε και ανήλθε σε 60.000 ευρώ ετησίως.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι χρηματικές απολαβές του είναι ακόμα υψηλότερες στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου πλέον το εισόδημά του ξεπερνά τα 149.000 ευρώ ετησίως, προτού εφαρμοστεί ο φορολογικός συντελεστής εισοδήματος 20%, ο οποίος είναι σημαντικά χαμηλότερος σε σύγκριση με την Πορτογαλία, σύμφωνα με το BBC.
Ο κ. Ντίας σκοπεύει να επιστρέψει στη Λισαβόνα σε δύο χρόνια, με την πρόθεση να έχει καταφέρει να αποταμιεύσει σημαντικά ποσά κατά την διάρκεια της παραμονής του στο εξωτερικό.
Η παραμονή και η επιστροφή εξειδικευμένων εργαζομένων, όπως ο κ. Ντίας, στην Πορτογαλία αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για τις τελευταίες κυβερνήσεις της χώρας. Αυτές προσπαθούν να ενισχύσουν την τοπική οικονομία, βελτιώνοντας τις συνθήκες εργασίας και τις αμοιβές, ώστε να καταστήσουν την παραμονή των εξειδικευμένων εργαζομένων πιο ελκυστική.
Το 2020, η κυβέρνηση με επικεφαλής τον Αντόνιο Κόστα του Σοσιαλιστικού Κόμματος ξεκίνησε το «IRS Jovem», ένα πρόγραμμα φορολογικών μειώσεων για εργαζόμενους ηλικίας κάτω των 30 ετών, το οποίο διαβαθμίζεται ανάλογα με το επίπεδο εκπαίδευσης.
Το 2022, 73.684 φορολογούμενοι επωφελήθηκαν από αυτό το κίνητρο, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία.
Μετά τις πρόωρες εκλογές του Μαρτίου, η νέα κεντροδεξιά πορτογαλική κυβέρνηση υπό τον Λουίς Μοντενέγκρο επέκτεινε το πρόγραμμα, διπλασιάζοντας τη διάρκεια εφαρμογής του από πέντε σε 10 χρόνια και εφαρμόζοντάς το σε όλους τους εργαζόμενους κάτω των 35 ετών, ανεξαρτήτως του μορφωτικού τους επιπέδου.
Η πρόταση, που εγκρίθηκε από το πορτογαλικό κοινοβούλιο στα τέλη Νοεμβρίου, αναμένεται να ωφελήσει μέχρι και 400.000 εργαζόμενους, σύμφωνα με το πορτογαλικό υπουργείο Οικονομικών.
Ωστόσο, οι ειδικοί εκτιμούν ότι αυτό το μέτρο πιθανόν δεν θα είναι αρκετό για να αποτρέψει τους νέους από το να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό.
«Είναι απίθανο ότι το φορολογικό καθεστώς από μόνο του θα κρατήσει τους νέους εργαζόμενους στη χώρα, καθώς οι επαγγελματικές ευκαιρίες είναι άφθονες στο εξωτερικό, ενώ το φορολογικό όφελος ισχύει μόνο για ετήσια εισοδήματα κάτω των 28.000 ευρώ», αναφέρει ο Σέρχιο Βάσκες, καθηγητής φορολογικού δικαίου στη Νομική Σχολή Católica Lisbon.
Επιπλέον, τονίζει ότι η πορτογαλική κυβέρνηση συνεχίζει να παρακρατά μεγαλύτερο ποσοστό από το μισθό του μέσου εργαζόμενου σε σχέση με τα περισσότερα πλούσια κράτη.
Στην Πορτογαλία, σχεδόν το 42,3% του συνολικού κόστους που καταβάλλει ο εργοδότης για τον εργαζόμενο, πηγαίνει στον φόρο που πληρώνει ο εργαζόμενος στο κράτος. Αυτό είναι το 8ο υψηλότερο μεταξύ των 38 χωρών μελών του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης).
«Πρόκειται για ένα φορολογικό καθεστώς που αντιστρατεύεται την εξειδικευμένη εργασία και την επαγγελματική επιτυχία. Αυτό το καθεστώς δεν θα επιλύσει το πρόβλημα», προσθέτει ο κ. Βάσκες.
Ο κ. Βάσκες, πρώην υφυπουργός φορολογικών υποθέσεων στις αρχές της δεκαετίας του 2010, επισημαίνει επίσης: «Δεν μπορώ να φανταστώ έναν νέο επαγγελματία να αποφασίζει να μετακομίσει στην Πορτογαλία μόνο για μερικές εκατοντάδες ευρώ επιπλέον στο τέλος του χρόνου».
Η Ρίτα Ντε Λα Φέρια, πρόεδρος φορολογικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Leeds, υπενθυμίζει ότι η τάση των νέων εργαζομένων να μετακομίζουν στο εξωτερικό για καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες, είναι ένα πρόβλημα που παρατηρείται όχι μόνο στην Πορτογαλία, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Από τον Ιούλιο, η Πορτογαλία, η Πολωνία και η Κροατία έχουν ειδικά φορολογικά καθεστώτα που αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία των φορολογουμένων, σύμφωνα με μελέτη που ζητήθηκε από το πορτογαλικό κοινοβούλιο.
«Το πρόβλημα είναι φανερό: οι εργαζόμενοι αλλάζουν συχνά δουλειά ή φεύγουν σε άλλες χώρες. Η χώρα επενδύει σημαντικά ποσά στην εκπαίδευση αυτών των ανθρώπων, και τελικά αυτοί φεύγουν σε άλλες χώρες μόλις εισέλθουν στην αγορά εργασίας», δήλωσε η κ. Ντε Λα Φέρια.
Η ίδια, η οποία μετανάστευσε στο Ηνωμένο Βασίλειο σε νεαρή ηλικία, εξήγησε στο BBC ότι, όταν εγκατέλειψε την Πορτογαλία, δεν είχε σκοπό να φύγει για πάντα. Πολλοί εγκαταλείπουν τις χώρες τους με την πρόθεση να επιστρέψουν κάποια στιγμή, ωστόσο, μόλις δημιουργήσουν οικογένεια, καθίσταται εξαιρετικά δύσκολο να γίνει αυτό.
Ο Αντόνιο Αλμέιδα, μηχανικός λογισμικού όπως ο κ. Ντίας, μετανάστευσε από την Πορτογαλία στο Βερολίνο το 2020, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αμέσως μετά την αποφοίτησή του. Δύο χρόνια αργότερα, μετακόμισε στις Βρυξέλλες, ενώ όλη η επαγγελματική του εμπειρία αποκτήθηκε στο εξωτερικό.
«Το 2020, στην Λισαβόνα μας προσφέρθηκαν μηνιαίοι μισθοί 1.300 ευρώ μικτά. Στο Βερολίνο, η προσφορά ήταν 4.200 ευρώ για έναν κατώτερο ρόλο», ανέφερε.
Ακόμη και με συντελεστή φορολογίας εισοδήματος 40% στη Γερμανία, υπήρχε σημαντικό καθαρό κέρδος. «Δεν ήταν μια δύσκολη απόφαση», λέει ο κ. Αλμέιδα. «Τώρα στο Βέλγιο, όπου οι φόροι είναι υψηλότεροι, η επιστροφή στην πατρίδα μου δεν αποτελεί προτεραιότητα. Σκέφτομαι να επιστρέψω κάποια στιγμή, κυρίως για οικογενειακούς λόγους», προσθέτει ξεκαθαρίζοντας πως «τώρα η ζωή μου είναι πολύ καλύτερη και μου αρέσει ο τρόπος ζωής στην Κεντρική Ευρώπη. Το κύριο πρόβλημα στην Πορτογαλία είναι οι χαμηλοί μισθοί, όχι οι φόροι»
Ο κ. Αλμέιδα δεν θεωρεί τις φορολογικές αλλαγές στην Πορτογαλία ως σημαντικό παράγοντα όταν σκέφτεται τα υπέρ και τα κατά της επιστροφής στην πατρίδα. «Μέχρι σήμερα δεν το είχα σκεφτεί ποτέ κάτι τέτοιο», επισημαίνει
Ο κ. Ντίας συμφωνεί: «Οι μισθοί εκτός Πορτογαλίας θα είναι πάντα υψηλότεροι και όλοι όσοι δεν έχουν προσωπικές ή οικογενειακές υποχρεώσεις στη χώρα δεν θα έχουν κανένα οικονομικό ή επαγγελματικό κίνητρο για να παραμείνουν εκεί», δήλωσε.
