Ένα σχεδόν αγνοημένο απολίθωμα από Μυρμήγκι της Κόλασης που ανακαλύφθηκε σε μια βραζιλιάνικη μουσειακή συλλογή αποκάλυψε το αρχαιότερο δείγμα μυρμηγκιού που είναι γνωστό στην επιστήμη, σύμφωνα με νέα έρευνα.
Το προϊστορικό μυρμήγκι έζησε ανάμεσα στους δεινόσαυρους πριν από 113 εκατομμύρια χρόνια – αρκετά εκατομμύρια χρόνια πριν από τα απολιθωμένα μυρμήγκια που είχαν βρεθεί προηγουμένως – και είχε έναν ασυνήθιστο τρόπο να σκοτώνει τη λεία του.
Ο Άντερσον Λεπέκο, ερευνητής στο Μουσείο Ζωολογίας του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο, δήλωσε ότι συνάντησε το «εξαιρετικό» δείγμα τον Σεπτέμβριο του 2024, ενώ εξέταζε μια συλλογή απολιθωμάτων που στεγάζεται στο Μουσείο Ζωολογίας του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο.
Είναι ένα σπάνιο απολίθωμα, τα υπόλοιπα παγιδεύτηκαν σε κεχριμπάρι
Διατηρημένο σε ασβεστόλιθο, το νεοπεριγραφόμενο εξαφανισμένο έντομο είναι αυτό που είναι γνωστό ως Μυρμήγκι της Κόλασης, άνηκε στην υποοικογένεια Haidomyrmecinae, το οποίο έζησε κατά την Κρητιδική περίοδο μεταξύ 66 και 145 εκατ. ετών πριν από σήμερα και δεν σχετίζεται με κανένα μυρμήγκι που ζει σήμερα, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη στο περιοδικό Current Biology.
«Απλώς σοκαρίστηκα όταν είδα αυτή την περίεργη προεξοχή μπροστά από το κεφάλι αυτού (του εντόμου)», δήλωσε ο Λεπέκο, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. «Άλλα μυρμήγκια της κόλασης έχουν περιγραφεί με περίεργες γνάθους, αλλά πάντα ως δείγματα κεχριμπαριού».
Είναι σπάνιο να βρίσκει κανείς έντομα διατηρημένα σε βράχο. Άλλα μυρμήγκια της κόλασης από την Κρητιδική περίοδο έχουν βρεθεί ενταφιασμένα σε κεχριμπάρι από τη Γαλλία και τη Μιανμάρ, αλλά χρονολογούνται πριν από περίπου 99 εκατ. χρόνια.
Τα μυρμήγκια αυτής της εποχής είχαν ασυνήθιστα χαρακτηριστικά
Το γεγονός ότι ένα μυρμήγκι της κόλασης έζησε πριν από αυτό στην περιοχή της σημερινής Βραζιλίας σημαίνει ότι τα μυρμήγκια ήταν ήδη ευρέως διαδεδομένα σε όλο τον πλανήτη σε ένα πρώιμο σημείο της εξέλιξής τους, σημείωσαν οι συγγραφείς της μελέτης.
Η ανακάλυψη ρίχνει φως στο πώς εξελίχθηκαν τα μυρμήγκια κατά την πρώιμη Κρητιδική περίοδο, μια εποχή σημαντικών αλλαγών.
Προσφέρει επίσης κάποια εικόνα για ασυνήθιστα χαρακτηριστικά σε είδη μυρμηγκιών αυτής της περιόδου που δεν επέζησαν της μαζικής εξαφάνισης που έθεσε τέλος στην εποχή των δεινοσαύρων, δήλωσαν οι ερευνητές.
Το Μυρμήγκι της Κόλασης παγιδεύτηκε σε κεχριμπάρι την ώρα που έτρωγε έναν πρόγονο της κατσαρίδας.
Ανατομικά χαρακτηριστικά που χάθηκαν στο χρόνο
Σήμερα, τα μυρμήγκια είναι μια από τις πιο εμφανείς και άφθονες ομάδες εντόμων στον πλανήτη, που απαντώνται σε όλες τις ηπείρους εκτός από την Ανταρκτική, σημειώνει η μελέτη.
Ωστόσο, τα μυρμήγκια δεν ήταν πάντα κυρίαρχα. Εξελίχθηκαν κατά τη διάρκεια του τέλους του Ιουρασικού και των αρχών του Κρητιδικού, πριν από περίπου 145 εκατ. χρόνια, όταν οι πρόγονοι των μυρμηγκιών διαχωρίστηκαν από την ίδια ομάδα που θα έδινε το έναυσμα για τις σφήκες και τις μέλισσες.
Μόνο μετά από ένα χτύπημα αστεροειδούς που καταδίκασε τους δεινόσαυρους και άλλα είδη σε εξαφάνιση πριν από 66 εκατ. χρόνια, τα μυρμήγκια έγιναν το πιο κοινό έντομο που βρέθηκε στα απολιθώματα, σύμφωνα με τη μελέτη.
«Αυτό το νέο εύρημα αντιπροσωπεύει πλέον το αρχαιότερο γνωστό μυρμήγκι»
Το απολίθωμα είναι μια «αρκετά μεγάλη υπόθεση», δήλωσε ο Φιλ Μπάρντεν, αναπληρωτής καθηγητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσεϊ που μελετά την εξελικτική ιστορία των εντόμων.
«Αυτό το νέο εύρημα αντιπροσωπεύει πλέον το αρχαιότερο γνωστό μυρμήγκι, επεκτείνει το γνωστό αρχείο απολιθωμάτων για τα μυρμήγκια κατά περίπου δέκα εκατομμύρια χρόνια», δήλωσε ο Μπάρντεν, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
«Αν και τα απολιθωμένα μυρμήγκια έχουν περιγραφεί από τον 19ο αιώνα… Μέχρι τώρα, δεν ήταν σαφές αν η απουσία μυρμηγκιών ηλικίας άνω των 100 εκατομμυρίων ετών οφειλόταν στο ότι δεν υπήρχαν ή απλώς στο ότι δεν είχαν διατηρηθεί σε αποθέσεις όπου έψαχναν οι άνθρωποι», πρόσθεσε.
Η ομοιόητα την μυρμηγκιών με τις σφήκες
Το νεοταυτοποιημένο είδος είχε επίσης κάποια χαρακτηριστικά που έμοιαζαν με σφήκες, ενδεικτικά της κοινής καταγωγής μεταξύ των δύο πλασμάτων. Για παράδειγμα, τα φτερά του μυρμηγκιού είχαν πολύ περισσότερες φλέβες από εκείνες των σημερινών μυρμηγκιών, δήλωσε ο Λεπέκο.
Η απεικόνιση με μικροϋπολογιστική τομογραφία – μια τεχνική τρισδιάστατης απεικόνισης που χρησιμοποιεί ακτίνες Χ για να δει το εσωτερικό του μυρμηγκιού – αποκάλυψε ότι το έντομο είχε στενή συγγένεια με τα μυρμήγκια της κόλασης που ήταν προηγουμένως γνωστά μόνο από απολιθώματα κεχριμπαριού της Βιρμανίας.
Αυτό που ήταν πιο εντυπωσιακό στο μυρμήγκι ήταν τα ασυνήθιστα ανατομικά χαρακτηριστικά του. Τα σύγχρονα μυρμήγκια έχουν σαγόνια που πιάνουν πλευρικά, από τη μία πλευρά στην άλλη. Ωστόσο, αυτό το μυρμήγκι διέθετε σαγόνια που έμοιαζαν με δρεπάνι, τα οποία έτρεχαν παράλληλα με το κεφάλι του και προεξείχαν προς τα εμπρός από κοντά στα μάτια, σημειώνουν οι ερευνητές στη μελέτη.
«Θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα είδος ανυψωτικού μηχανήματος, κινούμενο προς τα πάνω», καθώς το μυρμήγκι κυνηγούσε άλλα εξαφανισμένα έντομα, εξήγησε ο Λεπέκο στο CNN μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
«Η περίπλοκη μορφολογία υποδηλώνει ότι ακόμη και αυτά τα πρωιμότερα μυρμήγκια είχαν ήδη αναπτύξει εξελιγμένες στρατηγικές θήρευσης που διαφέρουν σημαντικά από τα σύγχρονα αντίστοιχα», πρόσθεσε ο Λεπέκο.
