Αναδύθηκε μέσα από τις ρωγμές του κυρίαρχου πολιτιστικού αφηγήματος, ένα από τα πιο συζητημένα – και ταυτόχρονα σιωπηλά – πρόσωπα της ελληνικής ραπ σκηνής: ο ΛΕΞ, κατά κόσμον Αλέξης Λαναράς. Μακριά από συνεντεύξεις, προβολείς και δημόσιες δηλώσεις, κατάφερε να αποκτήσει σχεδόν μυθικό status, γεμίζοντας στάδια χωρίς ποτέ να εξηγήσει ποιος είναι, τι εκπροσωπεί ή τι επιδιώκει.
Κάποιοι ίσως θα συμπλήρωναν εδώ ότι ο ΛΕΞ δεν γράφει για να δώσει απαντήσεις αλλά για να «κρατήσει» την ερώτηση ανοιχτή. Οι στίχοι του λιτοί, κοφτοί, απογυμνωμένοι από διδακτισμό, δεν κραυγάζουν συνθήματα, δεν προσφέρουν λύσεις – αποτυπώνουν όμως με εντυπωσιακή ακρίβεια τη διάχυτη αίσθηση ματαίωσης, αβεβαιότητας και αστικής κόπωσης που χαρακτηρίζει μια ολόκληρη γενιά.
Από τι υλικό είναι φτιαγμένος ο ΛΕΞ;
Για πολλούς, το έργο του αποτελεί μορφή κοινωνικής καταγραφής, σχεδόν ένα πολιτισμικό ντοκουμέντο. Για άλλους, όμως, η δημιουργία του δεν ξεφεύγει από έναν μινιμαλιστικό, σχεδόν προβλέψιμο κύκλο: μια διαρκής καταγγελία, χωρίς πρόταση ή εσωτερική πνευματική μετατόπιση. Είναι, πράγματι, αρκετή η σκέτη καταγραφή; Μπορεί η τέχνη που δεν θέλει να εξηγήσει ή να εμπνεύσει, να μετασχηματίσει;
Την παρουσία του ΛΕΞ στην ελληνική πολιτισμική πραγματικότητα επιχειρούν να φωτίσουν, μέσα από διαφορετικές οπτικές, η Λένα Πλάτωνος, ο Φίλιππος Πλιάτσικας, ο Tiny Jackal και ο Κώστας Σαββόπουλος.
Λένα Πλάτωνος – Τραγουδοποιός
Ο ΛΕΞ είναι μια κλασική περίπτωση λούμπεν διαμαρτυρίας. Τουλάχιστον ήταν. Γιατί το λέω αυτό; Γιατί άκουσα το τραγούδι «Φύγε» που έκανε με τη Χαρούλα Αλεξίου και μοιάζει περισσότερο με τη δική μου αφήγηση. Νομίζω ότι με αυτό κάνει τη μετάβαση, όπου μέσα σε αυτόν τον δρόμο γίνεται πιο σεμνός. Λέει στους στίχους τού «Φύγε»: «Η Νέα Σμύρνη έχει ιστορία / μα δεν την έγραψα εγώ».
Σε παλαιότερους στίχους του έχω εντοπίσει μια έπαρση: «Αυτό το σύστημα με θέλει χαζό / Να λέω εγώ ευχαριστώ και να γελάω στο φακό, μα / Ελα που δεν είμαι σαν τους άλλους» (σ.σ.: από το τραγούδι «Παυσίπονα» που υπάρχει στον δίσκο του «2ΧΧΧ») και στο ίδιο τραγούδι λέει: «ευχαριστώ όσους ξυπνάνε τον κακό μου εαυτό». Σε ένα άλλο κομμάτι του, με τίτλο «Air Max», λέει: «…μια μέρα θα γίνουν όλα δικά μας…». Τι όμως θέλει να τονίσει με το «όλα δικά μας»; Τα υλικά αγαθά, άραγε; Αυτό το σημείο δεν είναι επηρμένο, αλλά δηλώνει, κατά κάποιον τρόπο, το ταξικό του απωθημένο.
Μέχρι εκεί μπορώ να προσεγγίσω τον στίχο του, δεν με αφήνει να το πάω παραπέρα. Λείπει δηλαδή η πνευματικότητα από την τραγουδοποιία του.
Λίγο αργότερα, αυτό το «τα θέλω όλα» επικυρώθηκε, τρόπον τινά, μέσα από τη συνεργασία του με τη Χαρούλα Αλεξίου, αφού ο αντισυμβατικός ράπερ υπέκυψε στην αίγλη. Σαφώς είναι έξυπνος – το Αλεξ, για παράδειγμα, που θα μπορούσε να είχε επιλέξει ως όνομα και που σημαίνει «απώθηση», το έκανε ΛΕΞ – έχει τη λεκτική χάρη, αλλά δεν καταφέρνει να σε εξυψώσει πνευματικά η δημιουργία του.
Και οτιδήποτε δεν με εξυψώνει πνευματικά – και αισθησιακά – δεν με εκφράζει. Ο ΛΕΞ μιλάει με έναν πιο λουστραρισμένο τρόπο για τα ίδια – σχεδόν – θέματα που μιλούν και όσοι κάνουν τραπ, επιλέγοντας τη χυδαιότητα. Ο τρόπος έκφρασης του ΛΕΞ απελευθερώνει και γι’ αυτό συνδέονται κάποιοι μαζί του. Είναι μια μόδα και νομίζω ότι πολλοί από όσους θα πάνε στο ΟΑΚΑ δεν τον έχουν στα ακούσματά τους. Δεν υπάρχει κάτι μεμπτό, απλώς το παρατηρούμε.
«Μια ρωγμή στον μαύρο τοίχο»
Φίλιππος Πλιάτσικας – Συνθέτης, ερμηνευτής
Εδώ και 15 χρόνια, τουλάχιστον δυο γενιές νέων ανθρώπων υπέστησαν ευνουχισμό. Στο πιο σημαντικό κομμάτι μάλιστα που μπορεί να έχει ένας νέος άνθρωπος: στα όνειρα.
Βρέθηκαν να πληρώνουν κυρίως αυτοί την τιμωρητική διάθεση κάποιων δογματικών Γερμανοευρωπαίων που παρεμπιπτόντως στη χώρα τους η λαμογιά και η παραοικονομία επιτρέπονται και θριαμβεύουν. Κι αισθάνθηκαν ότι δεν τους υπερασπίστηκε κανείς. Πρόθυμα η μεσοαστική μας μεσήλικη τάξη συμβιβάστηκε και τους πρόδωσε κουνώντας τους μάλιστα και το δάχτυλο.
Μέσα σ’ αυτό το αδιέξοδο (αστικό αλλά όχι μόνο) τοπίο, γεννήθηκε μια ολόκληρη σχολή καλλιτεχνών που προσπάθησε να περιγράψει βιωματικά και ειλικρινά τον μαύρο τοίχο αλλά και πως ακόμα κι η πιο μικρή ρωγμή σ’ αυτόν θα μπορούσε να σημαίνει ελπίδα και δύναμη.
Η σημαία αυτής της σχολής αισθάνομαι ότι είναι ο ΛΕΞ. Για πολλούς οι ρίμες του είναι δυσάρεστες και φασαρία στην τακτοποιημένη ζωή τους, για άλλους όμως είναι φάρμακο. Για τα δικά μου αφτιά, τα λόγια όχι μόνο του ΛΕΞ, αλλά και άλλων καλλιτεχνών της σκηνής αυτής, παλιότερων και νεότερων, είναι απαλό χάδι, ανακούφιση, ελπίδα και ίαση σ’ έναν καρκίνο που η εποχή προόριζε γι’ αυτούς και της τον επιστρέφουν με θόρυβο, φτύνοντάς τον μπροστά της.
«Από τα άλμπουμ που γράφουν Ιστορία»
Tiny Jackal – Ράπερ
Τον ΛΕΞ τον ξέρω αρκετά καλά και πολλά χρόνια, προφανώς όχι από πρωτοσέλιδα και άρθρα. Τον ξέρω από τότε που όλα ήταν απλά, ζούσαμε το χιπ-χοπ ως την τελευταία του στάλα, οργώνοντας τη χώρα απ’ άκρη σ’ άκρη για μερικές δεκάδες ανθρώπους.
Τα χρόνια πέρασαν, οι τάσεις άλλαξαν και η μουσική μας γιγαντώθηκε. Είναι από τους λίγους που, όσο κι αν ανέβηκε (και πιστεύω πως ανέβηκε πιο πολύ απ’ όλους), δεν του γύρισε το μυαλό. Ο ίδιος άνθρωπος, ίδιο βλέμμα, ίδιος σεβασμός, ίδια αγάπη για αυτό που κάνει. Δεν κυνήγησε ποτέ τα φώτα – αυτά έπεσαν πάνω του. Τον αγάπησε ο κόσμος γιατί το άξιζε. Πάντα είχε μια ωραία αύρα, ταπεινότητα, πολύ σεβασμό (από τους λίγους) και έναν καλό λόγο να πει.
Το τελευταίο άλμπουμ… δεν είναι απλά καλό, είναι από αυτά που γράφουν Ιστορία – αυτά που στη φάση μας λέμε ότι θα μείνουν (classic). Οταν ένας άνθρωπος με τόση επιτυχία καταφέρνει να μένει αυτός που ήταν και πριν, η τέχνη του περνάει στην αιωνιότητα.
Η μουσική του και αυτό που κάνει είναι τόσο μεταδοτικά, σαν να είναι ταυτόχρονα ράπερ, εικονοπλάστης, δημοσιογράφος, φωτογράφος – όλα αυτά και πολλά άλλα μαζί – και έχει τρομερό delivery.
Τον Αλεξάκο, λοιπόν, τον λένε όλοι «θαύμα», και ένα πράγμα είναι σίγουρο: μόνο και μόνο από τον χαρακτήρα του, άσ’ τα όλα τα άλλα, το έχει κερδίσει όλο αυτό με το σπαθί του. Και μπράβο του.
«Βαριά βιομηχανία επιτυχιών»
Κώστας Σαββόπουλος – Δρ. Πολιτικής Επιστήμης και ερευνητής χιπ χοπ κουλτούρας
Το αστραπιαίο sold out του ΟΑΚΑ για τη συναυλία του ΛΕΞ τον Ιούνιο δεν θα έπρεπε ακριβώς να αποτελεί μια τρομερή είδηση, καθώς ήταν μάλλον σχετικά αναμενόμενο. Αυτό που ίσως θα έπρεπε να προκαλεί μια έκπληξη είναι η αδυναμία των σχολιαστών και των media να αναγνωρίσουν επιτέλους τη ραπ, όχι ως μια εφηβική τρέλα, όχι ως ένα εισαγόμενο προϊόν και όχι κάτι παροδικό που θα σβήσει.
Η ραπ μετράει στην Ελλάδα πλέον σχεδόν 40 χρόνια ζωής, ο ΛΕΞ μετράει κοντά στα 25 χρόνια δισκογραφίας και κοντά σε αυτόν πολλοί άλλοι ράπερ που δεν κάνουν μεν τα ίδια νούμερα, αλλά κάνουν απανωτά sold out.
Φυσικά δεν πρόκειται για θαύμα, αλλά για αποτέλεσμα σκληρής, μεθοδικής και ποιοτικής δουλειάς, που έχουν εκτοξεύσει τη ραπ στις πρώτες θέσεις των streaming platforms και των μουσικών επιλογών εκατοντάδων χιλιάδων ακροατών στην Ελλάδα.
Είναι καιρός να σταματήσει να λογίζεται η ραπ ως κακόγουστη παρένθεση στην κατά τα άλλα «λαμπρή» μουσική ιστορία της χώρας, είναι καιρός να σταματήσει να θεωρείται ως πομπός βλαβερών μηνυμάτων προς την άμοιρη νεολαία που «διαφθείρεται» και κατ’ επέκταση εγκληματεί επειδή «τα τραγούδια της ραπ και της τραπ έχουν ακατάλληλο στίχο».
Η ραπ, με όλα τα παρακλάδια της, συμπεριλαμβανόμενης της τραπ, που είναι βασικό στοιχείο της την τελευταία δεκαετία, έχει εγκαθιδρυθεί ως το πιο πετυχημένο μουσικό είδος παγκοσμίως. Οπαδική βία, σεξισμός, εύκολος πλουτισμός, ναρκωτικά συνυπάρχουν με φεμινιστικό στίχο, πολιτικό στίχο, κοινωνικό στίχο. Και αυτό γιατί η ραπ είναι μια τόσο μεγάλη μουσική οικογένεια πλέον, που μπορεί κανείς να βρει τα πάντα μέσα.
Περιγράφει την ελληνική κοινωνία με όλες τις παθογένειές της, αυτές που μας αρέσουν αλλά και εκείνες που δεν μας αρέσουν. Αλλά είναι μία και αδιαίρετη, όσο πολυμορφική και να είναι. Γι’ αυτό μέσα της χωράει ένα τραγούδι του ΛΕΞ με τη Χάρις Αλεξίου αλλά και ένα τραγούδι του ΛΕΞ με τον Light.
