Πριν από 139 χρόνια οι εργάτες στις ΗΠΑ διαδήλωναν ζητώντας «8 ώρες δουλειάς, 8 ώρες ξεκούρασης και 8 ώρες ελεύθερου χρόνου». Οι διαδηλώσεις της 1ης Μαΐου συγκέντρωσαν μεγάλα πλήθη σε αρκετές πόλεις και κυρίως στο Σικάγο, όπου στην απεργία υπολογίζεται πως συμμετείχαν περίπου 80.000 εργάτες (αριθμός πολύ μεγάλος για εκείνη την περίοδο). Η απεργία απέκτησε δυναμική, η αστυνομία προσπάθησε να την καταστείλει και οι εξελίξεις πήραν βίαια τροπή στις 4 Μαΐου, με τελικό απολογισμό 11 νεκρούς (4 εργάτες, 7 αστυνομικοί) και αρκετές δεκάδες τραυματίες.
Σήμερα, τα γεγονότα αυτά φαντάζουν μακρινά, ενώ η 8ωρη και 5ήμερη εργασία αποτελεί – θεωρητικά τουλάχιστον – κεκτημένο του κινήματος. Για αρκετούς εργαζόμενους, η Πρωτομαγιά παραμένει ημέρα απεργίας και αγώνα. Αλλοι – οι πολλοί, με βάση τους αριθμούς του «δρόμου» – επιλέγουν να απολαύσουν με χαλάρωση τη μη-εργάσιμη ημέρα. Σε αρκετούς οι διαδηλώσεις μοιάζουν παρωχημένες ή γραφικές, καθώς πιστεύουν πως οι εργαζόμενοι του 2025 διαφέρουν από τους εργάτες στις φάμπρικες του 19ου αιώνα.
Πράγματι, το αίτημα για 8ωρη εργασία μοιάζει σήμερα να μην έχει την καθολικότητα που είχε το 1886. Η τεχνολογική πρόοδος, η τηλεργασία και οι ανάγκες ενός διασυνδεδεμένου κόσμου που ποτέ δεν κοιμάται διαμορφώνουν ένα νέο πλαίσιο για την εργασία. Οι ευέλικτες μορφές δεν «σκαμπάζουν» από οκτάωρο, ενώ δεν είναι λίγες οι επιχειρήσεις που λειτουργούν περισσότερες από πέντε ημέρες την εβδομάδα. Σε μια οικονομία όπως η ελληνική, που βασίζεται στην παροχή υπηρεσιών, η οκτάωρη και πενθήμερη εργασία αποτελεί για πολλούς μια πραγματικότητα που υπάρχει μόνο στα χαρτιά.
Παράλληλα, όμως, το κόστος ζωής αυξάνεται συνεχώς και από όλες τις πλευρές: σουπερμάρκετ, ενοίκια, διασκέδαση. Οι αυξήσεις του κατώτατου μισθού – που έχει καθιερωθεί, με τρόπο ειρωνικό, να τίθενται σε ισχύ κάθε… Πρωταπριλιά – μπορεί να βοηθούν, όμως μοιάζουν ολοένα πιο ανεπαρκείς. Επειτα από μια δεκαετία αυστηρής λιτότητας που έφεραν την κατάργησή τους, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας φαντάζουν ακόμη πιο σπάνιο είδος στο ελληνικό εργασιακό οικοσύστημα.
Αυτά είναι τα δεδομένα. Στο φόντο τους, καθένας και καθεμία επιλέγει πώς θα ερμηνεύσει και θα αξιοποιήσει την Πρωτομαγιά.
Γιάννης Παναγόπουλος: Είναι απεργία και μάλιστα για τα αυτονόητα
Με ρωτάτε αν η Πρωτομαγιά είναι ένας ανώφελος αναχρονισμός. Θα σας απαντήσω όχι με τα δικά μου λόγια, αλλά με αυτά του σπουδαίου Ερικ Χόμπσμπομ, που στο τελευταίο του πόνημα έγραψε πως ο εργαζόμενος της νεοφιλελεύθερης εποχής έχει, λαμβάνοντας φυσικά υπόψη τις ιστορικές αναλογίες, την κοινωνική θέση και τα δικαιώματα του ανθρώπου της προβιομηχανικής εποχής. Οπως, λοιπόν, χιλιάδες καταπιεσμένοι, εξαντλημένοι και πεινασμένοι εργάτες ενώθηκαν στην Πλατεία Haymarket του Σικάγου μια Πρωτομαγιά 139 χρόνια πριν για να διεκδικήσουν στοιχειώδεις ελευθερίες, έτσι και σήμερα οι εργαζόμενοι ζητούν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, δίκαιες αμοιβές, ισορροπία προσωπικού και επαγγελματικού χρόνου, ποιότητα ζωής.
Οταν σήμερα τη χώρα μας σαρώνει ένα θηριώδες κύμα ακρίβειας και στεγαστικής κρίσης, όταν 60% των ανθρώπων ομολογούν ότι δεν φθάνει ο μισθός να καλύψουν τις ανάγκες τους και 88% ότι κόβουν βασικά είδη διατροφής για να τα βγάλουν πέρα, τότε είναι φανερό ότι μόνο μια επιλογή υπάρχει για τον κόσμο της εργασίας. Η διεκδίκηση των αυτονόητων. Της επαναφοράς των συλλογικών διαπραγματεύσεων, του σχεδιασμού ενεργητικών πολιτικών για την ακρίβεια και τη στεγαστική κρίση και του προσδιορισμού του κατώτατου μισθού με ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις και όχι με κυβερνητικές αποφάσεις. Διεκδικούμε ισχυρότερη εποπτεία του κράτους στους χώρους εργασίας για να τηρείται η νομιμότητα και για να υπάρχει πλαίσιο προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων. Διεκδικούμε ποιοτικά δημόσια αγαθά, παιδεία και υγεία για όλους. Διεκδικούμε να μη μένει κανένας πολίτης στο περιθώριο της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, διεκδικούμε για κάθε παιδί να έχει ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας. Και, ναι! Η 1η Μαΐου είναι ημέρα μνήμης και αγώνα, ημέρα διεκδίκησης. Είναι απεργία και όχι αργία.
Ο Γιάννης Παναγόπουλος είναι πρόεδρος της ΓΣΕΕ
Κώστας Καραγκούνης: Προστασία των εργαζομένων σε έναν κόσμο που αλλάζει
Η Εργατική Πρωτομαγιά αποτελεί ημέρα τιμής για τους αγώνες των εργαζομένων, αλλά και υπενθύμισης της διαρκούς ανάγκης για προστασία των δικαιωμάτων τους σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς. Οπότε τη συγκεκριμένη μέρα δεν μπορούμε να τη δούμε στενά και μόνο ως ορόσημο αναφοράς και συμβολισμού, είτε ως ημέρα αργίας είτε ως απεργίας. Και σίγουρα όχι ως αναχρονισμού.
Πρόκειται για δικαιώματα που προφανώς δεν είναι δεδομένα. Απαιτούν συνεχή επαγρύπνηση και ανάδειξη της ευθύνης για όλους – τόσο για το κράτος όσο και για τους εργοδότες και την κοινωνία. Τα δικαιώματα που κάποτε θεωρούνταν ζητούμενα για τους εργαζομένους, ήδη από το Σικάγο του 1886, αποτελούν σήμερα ιερή υποχρέωση της πολιτείας και τα σεβόμαστε απαρέγκλιτα. Τα τελευταία χρόνια, ως υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, έχουμε εντείνει τις προσπάθειές μας με γνώμονα να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις που αναδεικνύονται όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και πανευρωπαϊκά. Ο στόχος μας είναι η συνεχής μείωση της ανεργίας, που σήμερα βρίσκεται κάτω από το 8,7%, η βελτίωση των μισθών και των αποδοχών – τα τελευταία χρόνια έχουμε σωρευτική αύξηση μισθών πάνω από 30%, ενώ το 53,7% των εργαζομένων λαμβάνουν μισθό πάνω από 1.000 ευρώ έναντι 36,3% το 2019 –, η διαρκής αναβάθμιση δεξιοτήτων και ικανοτήτων μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα της ΔΥΠΑ, η ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και η υπογραφή περισσότερων συλλογικών συμβάσεων εργασίας με την πρόσφατη ενσωμάτωση της οδηγίας για τους επαρκείς κατώτατους μισθούς που προβλέπει πολύ σημαντικά κίνητρα προς αυτή την κατεύθυνση, η προώθηση της πλήρους απασχόλησης με ειδική μέριμνα στις γυναίκες και στους νέους και πολλά άλλα. Προωθούμε πολύ σημαντικά ψηφιακά εργαλεία όπως είναι η κάρτα εργασίας, με πολύ απτά αποτελέσματα, αφού καταγράφεται αύξηση στις καταγεγραμμένες υπερωρίες στους ενταγμένους κλάδους κατά 815.509 ώρες για το 2024 σε σχέση με τα έτη πριν από την εφαρμογή του μέτρου.
Δείχνουμε ιδιαίτερη μέριμνα για τα ζητήματα υγείας και ασφάλειας στον χώρο της εργασίας με την ενίσχυση της Ανεξάρτητης Αρχής Επιθεώρησης Εργασίας και με την προώθηση πολλαπλών νομοθετημάτων που μπορούν να βελτιώσουν αισθητά τις συνθήκες εργασίας. Εκσυγχρονίζουμε τη νομοθεσία με έμφαση στην πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων, στις δραστηριότητες αυξημένης επικινδυνότητας και αλλάζουμε ένα πλαίσιο που παραμένει ίδιο ήδη από τη δεκαετία του ’80.
Επομένως η Πρωτομαγιά δεν αποτελεί απλώς ένα σύμβολο του άλλοτε, αλλά μια ευκαιρία να επαγρυπνούμε για τις σύγχρονες προκλήσεις, για ουσιαστικές πολιτικές και αποτελεσματικές παρεμβάσεις.
Ο Κώστας Καραγκούνης είναι υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης
Σπύρος Μαρίνης: Για μια κοινωνία στο μπόι των ανθρώπων
Η Εργατική Πρωτομαγιά είναι ημέρα σύμβολο για την εργατική τάξη όλου του κόσμου στον κοινό αγώνα για μια κοινωνία χωρίς πολέμους, φτώχεια και εκμετάλλευση. Είναι ημέρα απεργίας και όχι αργία ή μουσειακή επέτειος όπως πολλοί στο παρελθόν επιδίωξαν, ανεπιτυχώς, να τη μετατρέψουν. Μας θυμίζει πως η ελπίδα βρίσκεται στην πάλη των λαών, πως η δύναμη της οργάνωσης και του συλλογικού αγώνα μπορεί να τα βάλει με κάθε αντίπαλο, όσο ισχυρός κι αν δείχνει, και να νικήσει. Εμπνεόμαστε από τους ηρωικούς αγώνες της εργατικής τάξης, από το Σικάγο του 1886 και τους αγώνες για το 8ωρο ως τη ματωμένη Πρωτομαγιά του 1936 στη Θεσσαλονίκη και την ηρωική θυσία των 200 κομμουνιστών στην Καισαριανή την Πρωτομαγιά του 1944 και δυναμώνουμε τον καθημερινό αγώνα ενάντια στο σύστημα της εκμετάλλευσης.
Αναχρονισμός είναι την εποχή της αλματώδους ανάπτυξης της επιστήμης και τεχνολογίας να βλέπουμε να μας αφαιρούν συνεχώς δικαιώματα και να ματώνουν τους λαούς για τα κέρδη των λίγων.
Την ίδια στιγμή που το ΝΑΤΟ απαιτεί 5% του ΑΕΠ για τις πολεμικές δαπάνες και η ΕΕ εξαγγέλλει 800 δισ. ευρώ ζεστό χρήμα για τις βιομηχανίες του πολέμου, βάζοντας «χέρι» μέχρι και στα αποθεματικά των συνταξιοδοτικών ταμείων, είναι πρόκληση να μας λένε ότι δεν υπάρχουν λεφτά για μισθούς, συντάξεις, παιδεία και υγεία. Είναι πρόκληση την ώρα που οι επιχειρηματικοί όμιλοι καταγράφουν κέρδη-ρεκόρ και τα τρισεκατομμύρια πάνε κι έρχονται στα χρηματιστήρια από τους δασμούς των ΗΠΑ ή τα αντίποινα της Κίνας και των άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων, να βιώνουμε έναν άλλο πόλεμο στη ζωή και τα δικαιώματά μας. Να βλέπουμε να καταργείται το 8ωρο, να γίνεται λάστιχο ο εργάσιμος χρόνος και να γενικεύεται η 6ήμερη, 7ήμερη και 13ωρη εργασία με την αντεργατική νομοθεσία της σημερινής και όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων και τις κατευθύνσεις της ΕΕ.
Να γιατί το μήνυμα της Εργατικής Πρωτομαγιάς παραμένει επίκαιρο και ζωντανό τόσα χρόνια μετά. Τιμάμε την Εργατική Πρωτομαγιά, λοιπόν, σημαίνει, δυναμώνουμε τον αγώνα της τάξης μας για ζωή με δικαιώματα, για να δίνονται χρήματα για μισθούς, συντάξεις, παιδεία, υγεία και όχι για του πολέμου τα σφαγεία, για την απεμπλοκή από τους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς και τις πολεμικές συγκρούσεις. Σημαίνει ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και αγώνας για μια κοινωνία στο μπόι των ονείρων και των ανθρώπων.
Ο Σπύρος Μαρίνης είναι πρόεδρος της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας
