Η εξαγγελία Πιερρακάκη ότι η Ελλάδα θα εξοφλήσει 10 χρόνια νωρίτερα τα δάνεια του πρώτου μνημονίου σε δύο επίπεδα ανοίγει τον δρόμο για νέες αναβαθμίσεις, αλλά επιπλέον σημαίνει ότι, με βάση και τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες, η μερίδα του λέοντος θα πάψει να πηγαίνει από τα υπερπλεονάσματα σε τόκους και ταχύτερη μείωση χρέους, αντί σε κοινωνικές παροχές.
Ειδικά για τη χώρα μας, που έχει το υψηλότερο δημόσιο χρέος αλλά και τη χειρότερη πιστοληπτική αξιολόγηση στην Ε.Ε., ο συνδυασμός αναβαθμίσεων και προπληρωμών χρέους σημαίνει ότι η χώρα σταδιακά θα γλιτώνει κάθε χρόνο εκατοντάδες εκατομμύρια, τα οποία θα τα έδινε σε τόκους των δανείων ή έως 1,5 δισ. ευρώ ανά έτος από το 2031 και μετά, όταν πλέον θα έχουν ολοκληρωθεί οι αποπληρωμές, συνδυαστικά με τις αναβαθμίσεις που θα έχει λάβει ως τότε.
Ανοίγεται έτσι χώρος και για νέες κοινωνικές παροχές που θα δίνονται σε μόνιμη βάση, σταδιακά από το 2026 και μετά – και όχι πια ως «μιας χρήσης μέτρα στήριξης», όπως γινόταν στα μνημόνια κάθε φορά που η χώρα πετύχαινε υπερπλεόνασμα.
Τι σημαίνει ταχύτερη αποπληρωμή
Μετά τις τελευταίες εξαγγελίες του πρωθυπουργού μάθαμε ότι το πρωτογενές πλεόνασμα (πάνω από 11,4 δισ. ευρώ το 2024) δεν σημαίνει «11 δισ. για παροχές». Ο νέος κανονισμός επιτρέπει μόνο ένα μικρό μέρος (της τάξεως του περίπου 1/10) να πάει σε παροχές, ενώ τα άλλα πάνε για ταχύτερη αποπληρωμή χρέους.
Οπως εξηγεί ο κ. Κυριάκος Πιερρακάκης σε συζητήσεις του, «δεν έχει να κάνει πια το ύψος του πλεονάσματος με το τι μπορείς να επιστρέψεις στην κοινωνία. Ο νέος ευρωπαϊκός δημοσιονομικός κανόνας βασίζεται στο ανώτατο όριο δαπανών και με το 1,1 δισ. ευρώ που δίνουμε σε ενισχύσεις και στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων εξαντλήσαμε τα περιθώρια που είχαμε να επιστρέψουμε “μέρισμα” στην κοινωνία το 2025. Κι αυτό το ποσό βρέθηκε από τις πολιτικές που αναπτύξαμε και κάποιες εξ αυτών, όπως η μάχη κατά της φοροδιαφυγής, είχαν υπεραπόδοση».
Ωστόσο, αναβαθμίσεις και πρόωρες αποπληρωμές δανείων αλλάζουν το πλαίσιο διαχείρισης του δημόσιου χρέους, αλλά και των δημοσιονομικών πλεονασμάτων της Ελλάδας.
Σύμφωνα με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε., οι χώρες με υψηλό χρέος υποχρεούνται να το μειώνουν σταθερά -τουλάχιστον κατά 1% του ΑΕΠ ετησίως εάν το χρέος υπερβαίνει το 90% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι τα υπερπλεονάσματα (τα ποσά που περισσεύουν από τα αυστηρώς προβλεπόμενα πλεονάσματα) δεν μπορούν να διατεθούν ελεύθερα για κοινωνικές παροχές, αλλά κατά προτεραιότητα πρέπει να κατευθύνονται στη μείωση του χρέους. Αρα όσο πιο γρήγορα ξεχρεώνουμε τόσο πιο γρήγορα αναβαθμιζόμαστε, αλλά και τόσα περισσότερα μένουν για τον κόσμο. Αυτή είναι ουσιαστικά η νέα απλή εξίσωση στην οικονομική πολιτική της Ελλάδας και, πλέον, όλης της Ευρώπης.
Το σχέδιο Πιερρακάκη προβλέπει ότι, πέραν από τις τακτικές πληρωμές χρέους κάθε έτος, θα αποπληρώσει επιπρόσθετα και έως 30 δισ. ευρώ συνολικά μέχρι το 2031, αντί ως το 2041 όπου εκτείνονται βάσει χρονοδιαγράμματος οι προγραμματισμένες πληρωμές. Οσο ταχύτερα τα απομειώνει τόσο θα κερδίζει από τόκους. Οταν απαλλαγεί από τα δάνεια αυτά, θα απαλλαγεί από τόκους της τάξεως του 1 δισ. που πληρώνει κάθε χρόνο γι’ αυτά. Και αν απαλλαγεί 10 χρόνια νωρίτερα, κερδίζει 10 χρόνια το όφελος αυτό.
Η χώρα κάνει έτσι το ακριβώς αντίθετο από εκείνο που ως τώρα έκανε: αντί να συσσωρεύει και να συντηρεί ταμειακά διαθέσιμα-μαμούθ της τάξεως των 40 δισ. ευρώ, θα μπορεί να αποπληρώσει αντίστοιχα χρέη, ώστε και να απαλλαγεί ταχύτερα από το «καπέλο» των τόκων δισεκατομμυρίων ευρώ που πληρώνει τόσα χρόνια.
Πού πάνε τα υπερπλεονάσματα
Κι ενώ οι κανόνες του παιχνιδιού πανευρωπαϊκά αλλάζουν, η Ελλάδα αλλάζει τρόπο που παίζει:
■ Πραγματικός δημοσιονομικός χώρος για παροχές διανοίγεται μόνο όταν μειώνεται το χρέος. Ξεκινώντας από το 2026 να αποπληρώνει χρέη των ετών 2032-2041, η χώρα θα κερδίζει αρχικά 150 εκατ. ευρώ, αλλά κάθε χρόνο τα κέρδη θα αυξάνονται και θα αγγίζουν το 1 δισ. ευρώ, ποσό που η χώρα γλιτώνει κάθε χρόνο από τόκους στα δάνεια των 30 δισ. που θα προπληρώνει. Αυτά τα χρήματα δεν θα διαφεύγουν πια στο εξωτερικό, αλλά θα μένουν στον κρατικό κορβανά και στη χώρα.
■ Με τις αναβαθμίσεις (και ενώ στις 16 Μαΐου αναμένεται ενδεχομένως και νέα από τον οίκο Fitch) θα γλιτώνει έως 300 εκατ. ευρώ ετησίως από τόκους που θα πλήρωνε η χώρα στα επόμενα 10 χρόνια.
Πώς συμβαίνει αυτό;
Με τις πλέον συντηρητικές εκτιμήσεις, από τις διαφαινόμενες αναβαθμίσεις αναμένεται δανειακό όφελος κατά 0,10 έως 0,30 μονάδες στα spreads των ελληνικών ομολόγων, κάτι που μεταφράζεται σε ελάφρυνση 100-300 εκατ. ευρώ σε τόκους που θα τα πλήρωνε ετησίως η χώρα στα επόμενα 10 χρόνια.
Στην πράξη, μπορεί το όφελος να αποδειχθεί και υψηλότερο, φτάνοντας, ανάλογα και με την κατάσταση που θα διαμορφωθεί στις διεθνείς αγορές, και στα 400 ή 500 εκατ. ευρώ ετησίως. Ενώ συνδυαστικά με τις άμεσες προεξοφλήσεις χρέους, το συνολικό όφελος θα φτάνει ή θα ξεπερνά τα 1,4-1,5 δισ. από το 2031.
Πού πάνε όσα γλιτώνουμε
Κάθε ευρώ που εξοικονομείται από τους τόκους μπορεί να γίνεται εργαλείο πολιτικής για ενισχύσεις σε ευάλωτους και χαμηλοσυνταξιούχους, αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις, επενδύσεις σε Yγεία, Παιδεία, υποδομές και φοροελαφρύνσεις για όλους.
Κερδίζουν όλοι
Το δίλημμα, πάντως, που τίθεται από πολλούς είναι «αφού λεφτά υπάρχουν για πρόωρες αποπληρωμές στους δανειστές, γιατί δεν δίνονται τώρα σε παροχές για τους πολίτες».
Η απάντηση Πιερρακάκη είναι πιο σύνθετη – και όχι απλώς και μόνο ένας οριζόντιος «κανόνας» που ισχύει πλέον στην Ευρώπη:
■ Αποπληρώνοντας το πρώτο μνημονιακό δάνειο το 2031, αντί για το 2041, «δεν θα στείλουμε τον λογαριασμό στα παιδιά μας, στα οποία θέλουμε να κληροδοτήσουμε ανάπτυξη και όχι χρέη».
■ Η πρόωρη αποπληρωμή δανείων 30 δισ. ευρώ θα μειώσει κατακόρυφα τις ετήσιες δαπάνες για τόκους που θα πλήρωνε τη δεκαετία του 2030 και μέχρι το 2041 η χώρα. Και το ποσό αυτό είναι επακριβώς υπολογισμένο! Φτάνει ή ξεπερνά τα 900 εκατ. ευρώ. Δηλαδή η χώρα απαλλάσσεται από σχεδόν 1 δισ. για κάθε χρόνο, που θα έπρεπε να πληρώνει σε τόκους όλα αυτά τα χρόνια, για τα χρέη αυτά.
■ Η δραστική μείωση χρέους και η διατήρηση υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων ενισχύουν την εικόνα της χώρας στις αγορές, οδηγώντας σε ταχύτερες αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας, κάτι που μειώνει έτι περαιτέρω το κόστος δανεισμού. «Η Ελλάδα θα πάει σίγουρα καλύτερα το 2025», προεξοφλούν κορυφαίοι παράγοντες της αγοράς ομολόγων, μιλώντας στο «business stories». «Θα τα πήγαινε και καλύτερα όμως, αν δεν τα πήγαιναν οι άλλοι τόσο άσχημα», συμπληρώνουν, υπογραμμίζοντας ότι η Ελλάδα μοιραία επηρεάζεται από τη διεθνή συγκυρία όπου κυριαρχούν ακρίβεια, πόλεμοι, εμπόδια στο παγκόσμιο εμπόριο.
