Σε ένα δίμηνο προβλέπεται να υπογραφεί η σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και του ιταλικού κρατικού ομίλου Ferrovie dello Stato (FS) των ιταλικών σιδηροδρόμων επισφραγίζοντας τη συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών, που επισημοποίησε η συνάντηση μεταξύ του Κυριάκου Μητσοτάκη και της Τζόρτζια Μελόνι τη Δευτέρα 12 Μαΐου στη Ρώμη.
Η συμφωνία ανοίγει μια νέα σελίδα στο σιδηροδρομικό δίκτυο που έχει μαυρίσει από το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη και σε συνδυασμό με τα έργα αποκατάστασης των υποδομών σε Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα βάζει άμεσα στις ράγες επενδύσεις άνω του 1 δισ. ευρώ για τον σιδηρόδρομο, συμπεριλαμβανομένων των 360 εκατ. ευρώ που θα βάλουν οι Ιταλοί για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των υπηρεσιών των τρένων, αλλά και των 450 εκατ. ευρώ που θα επενδύσει η χώρα μας για την αποκατάσταση του δικτύου λόγω των καταστροφικών θεομηνιών «Daniel» και «Elias».
Η συμφωνία όμως από μόνη της δεν είναι αρκετή για να δώσει την πνοή που χρειάζεται ο σιδηρόδρομος. Απαραίτητη και βασική προϋπόθεση είναι η Πολιτεία να ολοκληρώσει έγκαιρα τα έργα της Θεσσαλίας, εξαιτίας των οποίων ένας Γολγοθάς περιμένει τους επιβάτες τούς επόμενους 15 μήνες λόγω των μεγάλων καθυστερήσεων που θα δημιουργήσουν στον κύριο οδικό άξονα Αθήνας – Θεσσαλονίκης.
Το ακριβές χρονοδιάγραμμα σχετικά με το πότε θα έρθει το νέο τροχαίο υλικό στην Ελλάδα θα δοθεί μετά τις παραγγελίες, καθώς θα πρέπει να έχει προηγηθεί η υπογραφή της αναθεωρημένης σύμβασης μεταξύ των δύο πλευρών, που είναι προγραμματισμένη για τον ερχόμενο Ιούλιο.
Πληροφορίες αναφέρουν ότι η διάρκεια της νέας σύμβασης για την επιδότηση των δρομολογίων και τις άγονες γραμμές δεν αποκλείεται να διαφοροποιηθεί σε σχέση με την υφιστάμενη που υπογράφτηκε πριν από τρία χρόνια και όριζε ένα πλαίσιο 10+5 χρόνια έναντι τιμήματος 50 εκατ. ευρώ τον χρόνο και 750 εκατ. την 15ετία.
Ωστόσο, κύριος στόχος είναι ένα σαφές πλαίσιο δεσμεύσεων και επενδύσεων με ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα που θα προστατεύει και θα θωρακίζει τις δύο πλευρές από πιθανές μεταβολές στο οικονομικό και μεταφορικό περιβάλλον στο μέλλον.
Το δύσκολο ορόσημο του 2027
Η προμήθεια για το νέο τροχαίο υλικό των 23 τρένων θα γίνει απευθείας από τη μητρική εταιρεία FS, πιθανότατα μέχρι τον Σεπτέμβριο, με βασικό στόχο της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού τα πρώτα τρένα να εμφανιστούν στον ελληνικό σιδηρόδρομο το 2027.
Πρόκειται για ένα χρονοδιάγραμμα εξαιρετικά φιλόδοξο, για το οποίο εκτιμάται ότι θα υπάρξει μεγάλη ευελιξία, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς τη δουλειά που έχουν το τελευταίο διάστημα οι μεγάλοι διεθνείς κατασκευαστές τροχαίου υλικού, οι οποίοι έχουν να διαχειριστούν παραγγελίες-μαμούθ που περιορίζουν σημαντικά τα slots για νέες προμήθειες.
Μόνο η γαλλική Αlstom, η οποία είναι κορυφαία εταιρεία στον τομέα του τροχαίου υλικού παγκοσμίως, έχει υπογράψει τον τελευταίο χρόνο συμβάσεις συνολικού ύψους 13 δισ. ευρώ στην Ευρώπη, ενώ μεγάλες παραγγελίες έχουν εξασφαλίσει και ανταγωνιστικές εταιρείες όπως η Hitachi, η ελβετική Stadler αλλά και η Siemens.
Τον Νοέμβριο του 2023 η ιαπωνική εταιρεία υπέγραψε σύμβαση ύψους 861 εκατ. ευρώ με την Trenitalia για την προμήθεια 30 νέων τρένων ETR1000, με δυνατότητα επέκτασης 10 επιπλέον μονάδων έναντι 287 εκατ. ευρώ.
Τα τρένα θα κατασκευαστούν στα εργοστάσια της Hitachi σε Νάπολη και Πιστόια, με τις πρώτες παραδόσεις να αναμένονται την άνοιξη του 2026. Τα ETR1000 είναι σχεδιασμένα για ταχύτητες έως 350 χλμ./ώρα και μπορούν να λειτουργούν σε διάφορα ευρωπαϊκά δίκτυα, συμπεριλαμβανομένων των Γαλλίας, Γερμανίας και Ισπανίας.
Η Hitachi παρέδωσε και τα πρώτα αυτόνομα τρένα για το Μετρό Θεσσαλονίκης, το οποίο εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο του 2024. Το έργο περιλαμβάνει 33 συρμούς και προηγμένα συστήματα σηματοδότησης CBTC.
Παραγγελία αξίας περίπου 300 εκατ. λιρών για στόλο 45 νέων τρένων εξασφάλισε τον προηγούμενο μήνα η εταιρεία και με τη βρετανική εταιρεία μεταφορών Arriva Group. Η παραγγελία αφορά βαγόνια tri-mode της Hitachi Rail, τα οποία έχουν την ευελιξία να κινούνται με ηλεκτρική ενέργεια, μπαταρία ή ντίζελ.
Αξιοθαύμαστη προσπάθεια κάνει τα τελευταία χρόνια η κινεζική CRRC Corporation (China Railway Rowling Stock), που επιχειρεί να σπάσει τον ισχυρό ανταγωνισμό από τα μεγαθήρια του κλάδου και να μπει στις γιγαντιαίες προμήθειες της Ε.Ε., έχοντας μάλιστα πουλήσει τροχαίο υλικό (κυρίως λοκομοτίβες, συρμούς για μετρό και τραμ) σε πολλές χώρες όπως Γερμανία, Αυστρία, Τσεχία, Ρουμανία, Πορτογαλία κ.ά. Παρά τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην Ευρώπη, η CRRC έχει ανακοινώσει τη συνεργασία της με την ουγγρική εταιρεία Acemil για την κατασκευή εργοστασίου σιδηροδρομικού εξοπλισμού στην Ουγγαρία. Το εργοστάσιο θα περιλαμβάνει μονάδες παραγωγής, συντήρησης, έρευνας και ανάπτυξης.
Πώς κατανέμονται οι επενδύσεις
Σε λιγότερο από δύο μήνες η κυβέρνηση έκλεισε μια συμφωνία 360 εκατ. ευρώ, η οποία ωστόσο καθυστέρησε να υπογραφεί πάνω από δύο χρόνια, παρόλο που είχε εξαγγελθεί αμέσως μετά το τραγικό συμβάν στα Τέμπη.
Από το συνολικό ποσό των 360 εκατ. ευρώ που δεσμεύεται να επενδύσει η FS στην Ελλάδα, τα 300 εκατ. αφορούν τις επενδύσεις σε νέο τροχαίο υλικό για την αγορά 23 σύγχρονων τρένων για υπεραστικές μετακινήσεις αλλά και για τα δρομολόγια του προαστιακού και τα 60 εκατ. ευρώ προορίζονται για την αναβάθμιση των αμαξοστασίων για να γίνεται μακροχρόνια συντήρηση, καθώς σήμερα εμφανίζουν καθημερινές βλάβες, με αποτέλεσμα ακινητοποιήσεις και καθυστερήσεις. Επίσης, στις επενδύσεις για τις οποίες υπάρχει δέσμευση της ιταλικής εταιρείας να υλοποιηθούν προβλέπονται το Ενιαίο Κέντρο Εποπτείας και το σύστημα ακριβούς γεωεντοπισμού των τρένων, που είναι εκτός συγκεκριμένου επενδυτικού πλαισίου.
Η συμφωνία προβλέπει επίσης δέσμευση για σύγχρονο κέντρο εκπαίδευσης και προσομοίωσης αλλά και option για την αγορά του τροχαίου υλικού της ΓΑΙΑΟΣΕ από τη Hellenic Train προκειμένου να σταματήσει το μοντέλο των πολλών μισθώσεων και το αλαλούμ που επικρατεί με τη συντήρηση των τρένων και έχει οδηγήσει σε μεγάλες απαιτήσεις τις δύο πλευρές. Για τις διαφορές αυτές έχει υπογραφεί συμφωνητικό για την αποπληρωμή χρεών ύψους 70 εκατ. ευρώ από τη Hellenic Τrain προς το Ελληνικό Δημόσιο.
Ξεχωριστό κομμάτι που δεν περιλαμβάνεται στην πρόσφατη συμφωνία αποτελούν τα τέλη χρήσης δικτύου, τα οποία επίσης έχουν δημιουργήσει μεγάλες απαιτήσεις μεταξύ ΟΣΕ και Hellenic Τrain. Αρμόδιες πηγές αφήνουν να εννοηθεί ότι για το ζήτημα των τελών θα υπάρξει παρέμβαση του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, η οποία θα αποτυπωθεί και στην επικείμενη σύμβαση με την ιταλική εταιρεία, καθώς εκτιμάται ότι είναι πολύ υψηλά σε ένα σιδηροδρομικό δίκτυο που είναι από τα χειρότερα στην Ευρώπη.
