Ενα ταξίδι στον Αρη μπορεί να διαρκέσει έως και τρία χρόνια -πήγαινε- έλα. Μέχρι στιγμής, το ρεκόρ παραμονής στο διάστημα το κρατά ο Ρώσος κοσμοναύτης Βαλέρι Πολιακόφ με 437 συνεχόμενες μέρες. Η πρόκληση λοιπόν δεν είναι μόνο τεχνολογική, αλλά σωματική και ψυχολογική.
Οι τρεις βασικές προκλήσεις: Βαρύτητα, ακτινοβολία και εγκλεισμός
Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου ταξιδιού, οι αστροναύτες θα βιώσουν τρία διαφορετικά βαρυτικά περιβάλλοντα: μηδενική βαρύτητα κατά το ταξίδι, χαμηλή βαρύτητα (το 1/3 της Γης) στον Αnρη και επαναπροσαρμογή στη βαρύτητα της Γης με την επιστροφή. Η συνεχής αλλαγή βαρύτητας προκαλεί αποπροσανατολισμό, ναυτία, διαταραχές στην όραση και στην ισορροπία, καθώς και σταδιακή αποδυνάμωση των μυών και των οστών. Η NASA εκτιμά ότι η οστική πυκνότητα μειώνεται κατά πάνω από 1% τον μήνα, αυξάνοντας τον κίνδυνο για οστεοπόρωση.
Στην περίπτωση της ακτινοβολίας τα πράγματα είναι ακόμη πιο ανησυχητικά. Στο διάστημα, και κυρίως πέρα από το μαγνητικό πεδίο της Γης, η έκθεση σε ηλιακή και κοσμική ακτινοβολία είναι πολλαπλάσια από αυτή στη Γη. Οι αστροναύτες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) δέχονται 10 φορές περισσότερη ακτινοβολία, όμως βρίσκονται ακόμη εντός της σχετικής ασφάλειας της μαγνητόσφαιρας. Στον Αρη ή στο ταξίδι προς αυτόν, η έκθεση θα είναι πρωτοφανής. Η NASA εξετάζει τη χρήση υλικών όπως τα «υδρογονωμένα νανοσωληνάρια βορίου-νιτριδίου» για αποτελεσματικότερη θωράκιση, αλλά ακόμα δεν υπάρχει πλήρης λύση.
Γενετικές και νευρολογικές αλλαγές: το δίδυμο πείραμα
Το φημισμένο πείραμα της NASA με τους διδύμους Kelly έδειξε ότι ο μακροχρόνιος εγκλεισμός στο διάστημα προκαλεί σημαντικές βιολογικές αλλαγές. Ο Scott Kelly, που έμεινε σχεδόν έναν χρόνο στον ISS, παρουσίασε αλλαγές στα τελομερή του DNA του, μεταβολές στην έκφραση γονιδίων καθώς και επιδράσεις στο ανοσοποιητικό και στον μεταβολισμό του. Νευρολογικά, διαπιστώθηκαν μεταβολές στον εγκέφαλο και στην όρασή του, λόγω της ανακατανομής υγρών σε συνθήκες μικροβαρύτητας.
Ο ψυχολογικός παράγοντας: απομόνωση και εγκλεισμός
Η ψυχική υγεία είναι επίσης κρίσιμος παράγοντας. Το πείραμα Mars500, όπου έξι άνδρες παρέμειναν για 520 ημέρες κλεισμένοι σε έναν θάλαμο προσομοίωσης αποστολής στον Αρη, κατέδειξε πως η απομόνωση προκαλεί αϋπνία, κατάθλιψη, άγχος και δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η έλλειψη ημερήσιου κύκλου, φυσικού φωτός, φρέσκου φαγητού και η συνεχής συνύπαρξη με λίγα άτομα σε περιορισμένο χώρο αυξάνει την ψυχική καταπόνηση.
Η NASA επιλέγει αστροναύτες με εξαιρετική ψυχική ανθεκτικότητα, αλλά ακόμα και αυτοί επηρεάζονται. Οι μικροοργανισμοί που μεταφέρονται μεταξύ τους πιο εύκολα σε κλειστά περιβάλλοντα, σε συνδυασμό με τις αυξημένες ορμόνες του στρες, αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνοντας τους κινδύνους για λοιμώξεις.
Η πρόκληση της ατμόσφαιρας του Αρη
Ακόμα κι αν φτάσουμε, η επιβίωση στον Αρη δεν είναι δεδομένη. Η λεπτή, τοξική ατμόσφαιρα του πλανήτη, με περιεκτικότητα σε διοξείδιο του άνθρακα και σκόνη που περιέχει πυρίτιο και βαρέα μέταλλα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές αναπνευστικές παθήσεις. Η διαχείριση αυτής της σκόνης είναι ήδη αντικείμενο έρευνας. Για την αντιμετώπιση των κινδύνων οι έρευνες εστιάζουν στη διατροφή, την άσκηση και τη φαρμακολογία.
Η NASA πειραματίζεται με αντιοξειδωτικά και φάρμακα που επιδιορθώνουν κυτταρικές βλάβες, αλλά για την ώρα, οι πιο αποδεδειγμένες στρατηγικές πρόληψης είναι η εντατική καθημερινή άσκηση (περίπου 2 ώρες την ημέρα) και η ισορροπημένη, αν και περιορισμένη, διατροφή. Αυτά βοηθούν στη διατήρηση της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας, της μυϊκής μάζας και στην ψυχική υγεία των αστροναυτών. Αν κάτι είναι σίγουρο, είναι πως οι επανδρωμένες αποστολές στον Αρη δεν είναι ένα σοβαρό στοίχημα με τη βιολογία μας, την ψυχολογία μας και τα όρια της ίδιας της ανθρώπινης φύσης.
Eξωτερική φωτογραφία: Getty Images / Ideal Image
