Του Θέμη Μπάκα
Ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία η δημόσια σφαίρα έχει μετακομίσει και έχει εγκατασταθεί στις οθόνες μας. Η πολιτική συζήτηση δεν διεξάγεται πλέον σε πλατείες, σε αμφιθέατρα ή στα καφενεία. Αντί για αντιπαράθεση ιδεών, έχουμε like, memes, retweets και σχόλια ποτισμένα με ειρωνεία και χολή.
Τα social media (μέσα κοινωνικής δικτύωσης) μάς υποσχέθηκαν ελευθερία έκφρασης και συμμετοχή. Όμως, στην πράξη έστησαν μια νέα αρένα, στην οποία το επιχείρημα υποχωρεί και τον λόγο καταλαμβάνει ο θόρυβος.
Μέσα σ’ αυτή την ψηφιακή βαβέλ αναπτύσσονται τα τρολς: πρόσωπα-σκιές, πίσω από ψευδώνυμα και φωτογραφίες καρικατούρες, προγραμματισμένα να διχάζουν, να διαστρεβλώνουν, να εκφοβίζουν. Και το χειρότερο; Να κάνουν πολιτική, όχι με ιδεολογία, αλλά με αποστολή: να ακυρώσουν τη συζήτηση, όχι να την κερδίσουν.
Το trolling ως κρατική στρατηγική
Το trolling δεν είναι, απλώς, μια παθολογία του διαδικτύου. Είναι πολιτική τεχνολογία εξουσίας. Στο πρόσφατο σκάνδαλο «Blue Skies», εταιρείες φέρεται να συντόνιζαν διαδικτυακές καμπάνιες υπέρ της κυβέρνησης με χρήση bots, ψεύτικων λογαριασμών και πληρωμένων σχολιαστών. Δεν επρόκειτο για μια ακόμη υπόθεση «επικοινωνιακής υπερβολής». Ήταν ένα οργανωμένο σχέδιο χειραγώγησης του δημοσίου διαλόγου.
Ακόμη πιο χαρακτηριστική είναι η αποκάλυψη γνωστού τηλεοπτικού αστέρα στον χώρο της ψυχαγωγίας ότι είχε διοριστεί ως έμμισθος υπάλληλος κρατικού φορέα, την ίδια στιγμή που διατηρούσε έντονη και ενεργή παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στηρίζοντας απροκάλυπτα την κυβερνητική γραμμή.
Επιπλέον, σύμφωνα με άλλες αποκαλύψεις, ορισμένα μέλη της σημερινής κυβέρνησης εργάζονταν στο παρελθόν στην ίδια την «Blue Skies». Δεν πρόκειται, απλώς, για πολιτική εγγύτητα ή συμπάθεια προς τις κυβερνητικές θέσεις. Πρόκειται για άμεση συμμετοχή σε έναν μηχανισμό χειραγώγησης της κοινής γνώμης.
Και το ερώτημα γεννιέται αυθόρμητα: πόσο λογικό, και κυρίως πόσο ηθικό είναι να εργάζεσαι ως πληρωμένο ψηφιακό «σχολιαστικό όργανο» και παράλληλα να ανταμείβεσαι με θέση στην κυβέρνηση;
Αυτή ήταν η επιβράβευση; Η συμμετοχή στην εκτελεστική εξουσία; Αντί για λογοδοσία, προαγωγή; Δηλαδή, έκαναν «καλή δουλειά» ως έμμισθα κυβερνητικά τρολς, έδειξαν ζήλο στη δημιουργία θορύβου, στην απαξίωση των αντιπάλων, και στο τέλος ανταμείφθηκαν με υπουργικές ή γραμματειακές καρέκλες; Αν αυτό δεν συνιστά θεσμικό εκφυλισμό, τότε τι είναι;
Όταν η τοξικότητα γίνεται καθημερινότητα
Το πιο ανησυχητικό είναι ότι η τοξικότητα δεν περιορίζεται πια στους επαγγελματίες. Σταδιακά, διεισδύει όλο και περισσότερο στην καθημερινότητά μας. Άνθρωποι χωρίς πρόθεση να βλάψουν, κοινοποιούν «αστεία» που βασίζονται στην κακία, σχολιάζουν επιθετικά, αναπαράγουν αναλήθειες ή γίνονται μέρος οργανωμένων επιθέσεων στο όνομα της «ελευθερίας του λόγου».
Έτσι, ακόμα και οι καλών προθέσεων πολίτες, εν αγνοία τους, ενσωματώνονται στο ίδιο τοξικό κλίμα. Το αποτέλεσμα; Ο δημόσιος διάλογος αποσαθρώνεται. Ο λόγος υποκαθίσταται από κραυγές. Και η πολιτική μετατρέπεται σε πεδίο φανατισμού, όχι διαλόγου.
Όταν οι σκεπτόμενοι σιωπούν
Κάποτε οι μάχες των ιδεών δίνονταν με πάθος και επιχειρήματα, σήμερα κυριαρχούν εκείνοι που δεν έχουν τίποτα να πουν, αλλά έχουν πολλά για να φωνάξουν. Ο διχασμός γίνεται καθημερινή συνθήκη, η προσβολή κανονικοποιείται. Οι πιο «φωνακλάδες» κερδίζουν την προσοχή, ενώ οι σκεπτόμενοι αποσύρονται.
Ιδίως οι νέοι. Αυτοί που έχουν κάτι να πουν αλλά δεν αντέχουν τη φθορά της έκθεσης. Σε αντίθεση με αυτούς που βλέπουν την πολιτική όχι ως διαδικασία συλλογικής προόδου, αλλά ως εμπόλεμη ζώνη. Επιλέγουν τη σιωπή, όχι από αδιαφορία αλλά από ψυχική αυτοπροστασία.
Το trolling δεν είναι πια πλάκα, είναι πολιτικό σχέδιο
Το trolling δεν είναι, απλώς, ένα διαδικτυακό φαινόμενο. Είναι μια στρατηγική αποδόμησης της εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Είναι ένα εργαλείο εξουσίας που δεν ανέχεται αμφισβήτηση. Είναι η μετατροπή της πολιτικής από δημόσια υπόθεση σε παιχνίδι εντυπώσεων και επιθέσεων. Και όταν η πολιτική μετατρέπεται σε πεδίο εικονικής λασπομαχίας, η κοινωνία σταδιακά αποσύρεται. Και μαζί της, η δημοκρατία.
Ώρα για πολιτική με ανθρώπινο πρόσωπο
Ίσως έχει έρθει η στιγμή να σταματήσουμε να γελάμε με τα τρολς. Να τα δούμε όχι σαν φαιδρές φιγούρες αλλά σαν εργαλεία ενός τοξικού συστήματος εξουσίας. Όσο τους δίνουμε χώρο δηλητηριάζουν τη δημόσια ζωή, την πίστη στη συλλογικότητα, την εμπιστοσύνη στο κοινό καλό.
Ο αντίλογος δεν χρειάζεται να είναι βίαιος. Αρκεί να είναι συλλογικός, έντιμος και επίμονος. Να μην αφήνουμε την κραυγή να πνίγει τη σκέψη. Να αποκαθιστούμε την αξία του λόγου, της ηθικής, της ευθύνης. Γιατί η πολιτική με ανθρώπινο πρόσωπο δεν φωνάζει. Εμπνέει και επιμένει.
ΣΣ: Ο Θέμης Μπάκας είναι πολιτευτής Αχαΐας.
