Όταν τα εισοδήματα αυξάνονται λόγω πληθωρισμού αλλά η φορολογική κλίμακα παραμένει αμετάβλητη, οι πολίτες μετακινούνται αυτόματα σε υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές και πληρώνουν περισσότερους φόρους, χωρίς να έχουν πραγματικά μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη. Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως φορολογική διάβρωση (fiscal drag), επιβαρύνει κυρίως τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα και πλήττει τη φορολογική δικαιοσύνη.
Η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), σε ειδική μελέτη της για την περίοδο 2019–2023, εξηγεί ότι η φορολογική επιβάρυνση αυξήθηκε σιωπηλά, όχι επειδή άλλαξαν οι φορολογικοί νόμοι, αλλά επειδή αυξήθηκαν τα εισοδήματα και τα φορολογικά όρια δεν ακολούθησαν. Σύμφωνα με τα στοιχεία, η ελαστικότητα του φόρου εισοδήματος -δηλαδή το πόσο αυξάνονται τα φορολογικά έσοδα για κάθε 1% αύξηση εισοδήματος- ανέβηκε από 1,8 το 2019 σε 2,0 το 2023. Με άλλα λόγια, τα δημόσια έσοδα αυξήθηκαν δυσανάλογα, όχι επειδή οι πολίτες έγιναν πλουσιότεροι, αλλά επειδή η νομοθεσία δεν προσαρμόστηκε στον πληθωρισμό.
Το 70% της φορολογικής διάβρωσης το 2023 προήλθε από τη μετατόπιση φορολογουμένων σε υψηλότερα κλιμάκια, έναντι μόλις 20% το 2019. Το φαινόμενο επηρέασε κυρίως τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, όπου οι φορολογικές εκπτώσεις έχουν ουσιαστικό βάρος και η μετακίνηση σε ανώτερα κλιμάκια προκαλεί αισθητή επιβάρυνση.
Η ΤτΕ δεν διατυπώνει ρητή πρόταση για μόνιμο μηχανισμό τιμαριθμοποίησης, αλλά υπογραμμίζει την ανάγκη ενσωμάτωσης της μέτρησης της φορολογικής διάβρωσης στον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό σχεδιασμό. Όπως επισημαίνεται, η ακριβής ποσοτικοποίηση του φαινομένου μπορεί να βελτιώσει τις προβλέψεις των εσόδων και να στηρίξει πιο δίκαιες και στοχευμένες πολιτικές. Παράλληλα, η ΤτΕ αναγνωρίζει ότι η αυξημένη προοδευτικότητα της φορολογικής πολιτικής την τελευταία πενταετία λειτούργησε εξισορροπητικά, συμβάλλοντας στη μείωση των ανισοτήτων. Κάτι που λειτουργεί και ως σύσταση.
Η παρέμβαση της ΤτΕ αποκτά πολιτική σημασία, καθώς -σύμφωνα με πληροφορίες- οι σχετικές αλλαγές προετοιμάζονται ήδη στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και αναμένεται να ανακοινωθούν από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στη φετινή ΔΕΘ. Στο τραπέζι βρίσκεται η τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας και μια νέα προοδευτική κλίμακα για τα εισοδήματα από ακίνητα.
