Εγγεγραμμένος στο φοιτητολόγιο της ΑΣΟΕΕ παραμένει μέχρι σήμερα ο Μάνος Λοΐζος, ο οποίος δεν έφτασε ποτέ στο πτυχίο. Φοιτητής της ίδιας σχολής υπήρξε και ο Μανώλης Γλέζος -αν και η καρτέλα του δεν βρέθηκε ποτέ. Ο Κώστας Κώνστας, ο οποίος ενεγράφη στη Νομική Σχολή της Αθήνας το 1944, παρά τον διακαή του πόθο να σπουδάσει, έφυγε από τη ζωή το 2016 χωρίς να καταφέρει να πάρει ποτέ στα χέρια του το πτυχίο -οι δυσκολίες και οι συσσωρευμένες υποχρεώσεις αποδείχθηκαν ανυπέρβλητο εμπόδιο. Πολλοί φοιτητές που εγγράφηκαν στο πανεπιστήμιο την περίοδο της Κατοχής προκειμένου να έχουν πρόσβαση στα δωρεάν συσσίτια, στη συνέχεια έμειναν στάσιμοι.
Τον προσεχή Σεπτέμβριο οδεύουν προς διαγραφή όσοι φοιτητές είναι ανενεργοί και προέρχονται από τετραετή προγράμματα σπουδών, αν υπερέβησαν το όριο φοίτησης το ακαδημαϊκό έτος 2021-22. Οι αιώνιοι φοιτητές ανέρχονται σε 317.374, βάσει των στοιχείων της Συνόδου των Πρυτάνεων. Οι 22.271 εξ αυτών δήλωσαν μαθήματα και πήραν μέρος στις εξεταστικές περιόδους τα ακαδημαϊκά έτη 2022-23, 2023-24.
Αν και η κατάσταση παραμένει ρευστή σχετικά με τον ακριβή αριθμό των φοιτητών που θα διαγραφούν τελικά, καθώς δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί η διαβούλευση της ρύθμισης που προωθεί η κυβέρνηση, στο πλαίσιο της οποίας παλαιοί φοιτητές οι οποίοι έχουν ολοκληρώσει τουλάχιστον το 75% των πιστωτικών μονάδων του προγράμματος σπουδών τους και έχουν συμμετάσχει με επιτυχία σε τουλάχιστον δύο εξεταστικές περιόδους των τελευταίων δύο ακαδημαϊκών ετών θα έχουν το δικαίωμα να παρατείνουν τη φοίτησή τους για δύο επιπλέον εξάμηνα. Η παράταση μπορεί να φτάσει σε τρία εξάμηνα, αν απαιτείται πρακτική, πτυχιακή ή διπλωματική εργασία. Επισημαίνεται ότι ο προαναφερθείς αριθμός (317.374) αφορά τους φοιτητές των προπτυχιακών σπουδών τετραετούς διάρκειας, ενώ οι διαγραφές των λιμναζόντων φοιτητών στις Πολυτεχνικές Σχολές με πενταετή φοίτηση θα ξεκινήσουν από το 2026 ή το 2027.
Οι περιπτώσεις
Γεννημένος το 1924 στον Μαραθόκαμπο της Σάμου, ο Κώστας Κώνστας ήταν αριστούχος και εξαιρετικά φιλομαθής. Ονειρό του ήταν να σπουδάσει, αλλά τον πρόλαβε η Κατοχή.
«Μόλις 17 ετών το 1941 φυγαδεύεται στη Μέση Ανατολή για να φοιτήσει στην Αγγλική Σχολή Πιλότων. Η μητέρα του πλήρωσε με τη βέρα της έναν ψαρά να τον περάσει βράδυ απέναντι, στα στενά της Μυκάλης, που είναι το πλησιέστερο σημείο με την Τουρκία. Στο χέρι του ο νεαρός κρατούσε το απολυτήριο του Εξατάξιου Γυμνασίου, περασμένο με κερί από τη μάνα του για να μη βραχεί», αφηγείται στο «ΘΕΜΑ» η κόρη του, Αντα Κώνστα, μουσικός. «Βρέθηκε πρώτα στην Αλεξάνδρεια, μετά στο Κάιρο, όπου ήταν η σχολή. Καθημερινά, οκτώ ώρες μάθημα Αγγλικών. Τελειώνοντας ο Πόλεμος το ’44, κλείνει η σχολή, τους βάζουν όλους σε ένα πλοίο και τους στέλνουν στην Αθήνα – οι γονείς του δεν ήξεραν καν αν ζει ή πέθανε.
Η γνώση των Αγγλικών τού εξασφάλισε μια δουλειά στην αμερικάνικη αποστολή ως ασυρματιστή. Φίλοι καρδιακοί από τη Σάμο με τον γνωστό λογοτέχνη, Αλέκο Σεβαστάκη, αποφασίζουν να εγγραφούν στο πανεπιστήμιο. Αρχικός στόχος, η Φιλοσοφική, όμως επειδή οι πολλές ώρες παρακολούθησης θα τον εμπόδιζαν να εργάζεται, τελικά εισάγεται στη Νομική Σχολή – εκείνη την εποχή έπρεπε να αγοράζουν τα πανεπιστημιακά συγγράμματα και να πληρώνουν εξέταστρα».
«Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν ήρθε η μεταρρύθμιση Παπανούτσου, οπότε και καθιερώθηκε η δωρεάν παιδεία, λίγοι μπορούσαν να ανταποκριθούν οικονομικά στις πανεπιστημιακές σπουδές. Επιπλέον, στη διάρκεια της Κατοχής καταργήθηκαν οι εξετάσεις εισαγωγής στα πανεπιστήμια, λόγω μειωμένου ενδιαφέροντος. Εως τον Εμφύλιο στο πανεπιστήμιο εγγραφόταν όποιος ήθελε. Εκείνη την περίοδο σημειώθηκε μεγάλη αύξηση στις εγγραφές της Νομικής», υπογραμμίζει η αντιπρύτανις Ακαδημαϊκών, Διεθνών Σχέσεων και Εξωστρέφειας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), μέλος ΔΕΠ του Τμήματος Φιλολογίας, καθηγήτρια Λατινικής Φιλολογίας Σοφία Παπαϊωάννου.
«Στην πορεία», συνεχίζει η κόρη του Κώνστα, «αφενός επειδή υποστήριζε οικονομικά τη μικρότερη από τις δύο αδελφές του, η οποία είχε έρθει στην Αθήνα για σπουδές Φιλοσοφικής, αφετέρου επειδή ο ίδιος παντρεύτηκε σε ηλικία 24 ετών, εγκατέλειψε τις σπουδές του μετά το δεύτερο έτος λόγω αυξημένων υποχρεώσεων. Σε μας, τις κόρες του, έλεγε πάντα: “Τα πτυχία σας είναι η περιουσία σας, η προίκα σας. Ετσι θα μπορείτε να σταθείτε στη ζωή”. Εργάστηκε όλα τα χρόνια στην αεροπορική εταιρεία TWA, όπου διακρίθηκε επανειλημμένα ως Man of the Year. Το 1986, όταν προετοιμαζόμουν για Πανελλαδικές, αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον του για τις σπουδές, και τότε είπε: “Πάω ξανά να σπουδάσω στο πανεπιστήμιο”. Πράγματι, πήγε στη γραμματεία με το βιβλιάριο σπουδών του 1944, τον βρήκαν στα αρχεία και έκανε επανεγγραφή στο τρίτο έτος αφού αναγνωρίστηκαν τα μαθήματα που είχε περάσει παλαιότερα. Παρακολουθούσε τις διαλέξεις, πήγαινε στις εξεταστικές, μας μιλούσε για τους 20χρονους συμφοιτητές του. Ωστόσο, για μία ακόμη φορά οι υποχρεώσεις της καθημερινότητας τον κατάπιαν, έπρεπε πλέον να φυλάει τα εγγόνια του. Εφτασε περίπου επτά μαθήματα πριν από το πτυχίο όταν εγκατέλειψε ξανά τις σπουδές του. Στη διάρκεια της ζωής του δεν έχανε ευκαιρία να κυνηγάει τη γνώση, παρακολουθούσε σεμινάρια, από φωτογραφία μέχρι ξένες γλώσσες. Εφυγε από τη ζωή το 2016 χωρίς να έχει καταφέρει να πάρει το πτυχίο του».
Μια ιδιαίτερη περίοδος για τα ακαδημαϊκά δεδομένα ήταν εκείνη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οπως εξηγεί ο αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων, καθηγητής του Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ), Λεωνίδας Δουκάκης, «τότε αυξάνονται οι εγγραφές στο πανεπιστήμιο επειδή οι νέοι ήθελαν να εξασφαλίσουν το δωρεάν συσσίτιο. Πολλοί από εκείνους που ενεγράφησαν το ’41 έμειναν στάσιμοι. Αλλοι μπορεί να έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο. Παραμένουν όμως όλοι εγγεγραμμένοι».
Στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς «ένας από τους παλαιότερους εγγεγραμμένους φοιτητές στο Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, το 1953, πέρασε μόλις δύο μαθήματα του πρώτου έτους προτού εξαφανιστεί. Το 1988 έκανε επανεγγραφή στο νέο τότε πληροφοριακό σύστημα των ενεργών φοιτητών, αλλά και πάλι χάθηκε. Αν ζει, πρέπει σήμερα να είναι γύρω στα 90», αναφέρουν από το Τμήμα Αρχείου. Μια ενδιαφέρουσα παράμετρο εγκατάλειψης σπουδών μοιράζεται με το «ΘΕΜΑ» ο αντιπρύτανης του ΟΠΑ, Λεωνίδας Δουκάκης: «Σχεδόν 100 φοιτητές που είχαν εγγραφεί αρχικά σε ΤΕΙ, όταν αυτό αναγνωρίστηκε ως ισότιμο με πανεπιστήμιο, συγκεκριμένα το Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας της ΑΣΟΕΕ, πήραν μετεγγραφή. Οπως παρατηρήθηκε, εκείνη τη χρονιά πολλοί από τους εγγεγραμμένους έγιναν “αιώνιοι” επειδή, έχοντας εισαχθεί με βαθμούς 8 ή 9, αδυνατούσαν να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις του Τμήματος».
Πολλοί φοιτητές επικοινωνούν με τις γραμματείες για να αποτρέψουν τη διαγραφή τους. «Κάποιος βρήκε δουλειά στο Ντουμπάι, βρίσκεται εκεί την τελευταία οκταετία, όμως θέλει να τελειώσει. Μία φοιτήτρια δήλωσε ότι λόγω ασθένειας του πατέρα της τα παράτησε. Μια κοπέλα, κάτοικος Μυτιλήνης, δίνει δύο μαθήματα κάθε εξάμηνο, τα περνάει, αλλά δεν θα έχει τελειώσει μέχρι τον Σεπτέμβριο. Ενα άλλο παιδί με αυτισμό ενεγράφη πριν από 11 χρόνια, κάθε εξάμηνο περνάει ένα ή δύο μαθήματα. Ορισμένοι ολοκλήρωσαν το πρώτο πτυχίο και μέχρι να βρουν δουλειά έδωσαν κατατακτήριες και πέρασαν σε δεύτερη σχολή. Στο μεταξύ, όμως, άρχισαν να εργάζονται και εγκατέλειψαν τις σπουδές τους. Πολλές είναι και οι περιπτώσεις όπου κοπέλες στο τρίτο ή τέταρτο έτος τα παρατούν λόγω εγκυμοσύνης. Κάποιες επανέρχονται στα 40 για να πάρουν το πτυχίο τους. Οι γραμματείες εξηγούν σε όλους ότι εμείς θα φροντίσουμε να ενημερώσουμε το υπουργείο για να ληφθεί κάποια μέριμνα για τέτοιες περιπτώσεις φοιτητών».
Για αλλού ξεκίνησαν κι αλλού βρέθηκαν
Ο 35χρονος σήμερα Γιάννης, Αθηναίος, πέρασε το 2007 στο Φυσικό Πάτρας και μάλιστα από τους πρώτους. «Ημουν καλός μαθητής. Αν και επέλεξα το Φυσικό ως μια σχολή κύρους, αυτό που συνάντησα ήταν τελείως διαφορετικό από εκείνο που περίμενα», λέει στο «ΘΕΜΑ». Οι γονείς του είχαν επενδύσει αρκετά στην εκπαίδευσή του, ήθελαν να μπει στο πανεπιστήμιο, να αποκατασταθεί επαγγελματικά. «Τα πρώτα τέσσερα χρόνια παρακολουθούσα κανονικά. Είχα περάσει περίπου τα μισά μαθήματα, μετά δυσκόλεψαν πολύ – είχα συμφοιτητές που έδιναν τα ίδια μαθήματα για 4-5 χρόνια και δεν τα περνούσαν. Υστερα από επτά χρόνια στην Πάτρα αποφάσισα να σταματήσω, ήθελα κάτι άλλο για μένα. Σίγουρα υπήρχαν τύψεις και ενοχές απέναντι στους γονείς μου, αλλά όλο αυτό μου φαινόταν βουνό».
Για λόγους βιοπορισμού ο νεαρός δούλεψε ως σερβιτόρος, ασχολήθηκε με την οργανοποιία και στη συνέχεια στράφηκε στην τέχνη της επεξεργασίας του ξύλου. «Με μάγεψε αυτό το υλικό. Η ξυλουργική σχετίζεται με τη Φυσική, κυρίως τη Μηχανική. Σου δίνει μια άλλη αντίληψη για την κατασκευή: έχεις ένα υλικό βαρύ, πρέπει να σκεφτείς τη θέση των ποδιών του τραπεζιού, πού πρέπει να είναι ενισχυμένη η συνδεσμολογία.- σε έναν βαθμό μπορούσα να εφαρμόσω όσα είχα μάθει στην τέχνη μου. Τον πρώτο καιρό μάθαινα παρακολουθώντας βιντεάκια στο Ιντερνετ.
Σήμερα, εκτός από τα έπιπλα που κατασκευάζω, παραδίδω μαθήματα ξυλουργικής σε ένα κέντρο διά βίου μάθησης. Το επάγγελμά μου είναι ιδιαίτερα επικερδές». Οσο για το αν το μετάνιωσε που εγκατέλειψε τις σπουδές του, ο ίδιος δηλώνει: «Σε καμία περίπτωση δεν μετάνιωσα, ήταν λυτρωτικό που έφυγα. Η δουλειά μου με κάνει να νιώθω ζωντανός. Θα ήθελα όμως να είχα λάβει εγκαίρως τον σωστό επαγγελματικό προσανατολισμό. Εκείνο που με ενοχλεί είναι ότι στην Ελλάδα η τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση είναι απαξιωμένη. Υπάρχει και αυτή η αντίληψη στην κοινωνία… “ο μαραγκός”».
Στο Φυσικό Αθήνας πέρασε η Μαριάννα το 2000. «Ξεκινώντας παρακολουθούσα κανονικά. Ολα τα χρόνια, όμως, εργαζόμουν τα καλοκαίρια σε κατασκήνωση σε θέσεις ευθύνης. Πλέον συνέπιπτε η εργασία μου με τις ώρες του πανεπιστημίου. Επίσης, όταν βρέθηκα για Erasmus στη Γερμανία, συνειδητοποίησα ότι στην Ελλάδα το πανεπιστήμιο δεν ήταν όπως θα έπρεπε – επιστρέφοντας είχε δημιουργηθεί μέσα μου ένα ρήγμα. Μάλιστα, τότε διανύσαμε μια μακρά περίοδο καταλήψεων, χάσαμε εξεταστικές, ήταν μια κατάσταση χαοτική. Βγήκα εντελώς εκτός κλίματος. Εκείνη την περίοδο έπιασα μια δουλειά με βάρδιες, γεγονός που επηρέασε την παρουσία μου στη σχολή. Τα χρόνια πέρασαν, έκανα το πρώτο παιδί, λίγο αργότερα το δεύτερο. Ηταν μονόδρομος…».
Από το 2013 η Μαριάννα λειτουργεί μια εταιρεία καφέ. Το θέμα της επικείμενης διαγραφής την αφήνει αδιάφορη. «Αν ποτέ αποφασίσω να ασχοληθώ, θα το πάρω στα σοβαρά και θα ασχοληθώ εξαρχής – είτε θα δώσω Πανελλήνιες, είτε θα εγγραφώ σε κάποιο ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Σε κάθε περίπτωση, και να μη με διέγραφαν, το σίγουρο είναι ότι δεν θα γύριζα εκεί».
Πόσοι είναι οι υπό διαγραφή φοιτητές
Οι αιώνιοι φοιτητές, οι οποίοι πρόκειται να διαγραφούν τον προσεχή Σεπτέμβριο είναι 317.374, με βάση τα στοιχεία της Συνόδου των Πρυτάνεων. Από το σύνολο αυτό στις εξεταστικές της τελευταίας διετίας (2022-23, 2023-24) συμμετείχαν οι 22.271.
Αν και ακόμη δεν έχει ληφθεί οριστική απόφαση, σύμφωνα με τη ρύθμιση που προωθεί η κυβέρνηση σχετικά με τις διαγραφές φοιτητών, εκτιμάται ότι ο συνολικός αριθμός όσων θα επωφεληθούν ανέρχεται σε 35.000, καθώς θα έχουν στο μεταξύ προστεθεί και όσοι φοιτητές συμμετέχουν στις εξετάσεις του 2024-25.
Από το ΕΚΠΑ «υπολογίζεται ότι οι υπό διαγραφή φοιτητές είναι περίπου 40.000, με βάση το ν+2. Οι μισοί από αυτούς, δηλαδή οι 20.000, είναι εντελώς ανενεργοί, ενώ οι υπόλοιποι εμφανίζουν μια κινητικότητα: δηλώνουν μαθήματα, συμμετέχουν σε εξετάσεις ακόμη και για ένα μάθημα», λέει στο «ΘΕΜΑ» η αντιπρύτανις Σοφία Παπαϊωάννου, η οποία επισημαίνει ότι μεγάλο μέρος των αιώνιων φοιτητών συγκεντρώνεται στη Φιλοσοφική. Αντίθετα, «στις Σχολές Επιστημών Υγείας (Ιατρική, Νοσηλευτική, Φαρμακευτική) τα ποσοστά αποφοίτησης αγγίζουν το 90%».
Επίσης, ενδεικτικά αναφέρονται ως φοιτητές προς διαγραφή περίπου 25.000 στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, γύρω στους 10.000 στο Πάντειο και κοντά στους 13.000 στο Δημοκρίτειο, με τον αρχαιότερο να είναι εγγεγραμμένος το έτος ίδρυσης του πανεπιστημίου, το 1974.
Στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας βρίσκονται υπό διαγραφή 3.895 φοιτητές και 12.045 φοιτητές που προέρχονται από τα ΤΕΙ, δηλαδή άθροισμα 15.940. Από αυτούς δεν θα διαγραφούν οι 1.574 που προσήλθαν σε εξετάσεις.
Στο Πανεπιστήμιο Πατρών υπάρχουν περίπου 20.000 φοιτητές προς διαγραφή, εκ των οποίων οι 11.000 προέρχονται από ΤΕΙ.
