Παράνομα και επικίνδυνα γεωργικά φάρμακα κατακλύζουν την Ελλάδα και την Ευρώπη, σύμφωνα με εκτενές ρεπορτάζ του πρακτορείου Reuters, δημιουργώντας σοβαρούς κινδύνους για τη βιοποικιλότητα και την ανθρώπινη υγεία.
Με την τιμή των νόμιμων εντομοκτόνων, ζιζανιοκτόνων και μυκητοκτόνων να εκτοξεύεται, πολλοί αγρότες καταφεύγουν σε φθηνότερες, αλλά επικίνδυνες λύσεις: υγρά χωρίς ετικέτες, αποθηκευμένα σε πλαστικά δοχεία, τα οποία εισάγονται λαθραία είτε από ξηρά είτε μέσω θαλάσσης.
Αγρότες στη Θεσσαλία παραδέχονται ότι τα παράνομα σκευάσματα είναι πιο αποτελεσματικά, αλλά και ιδιαίτερα επικίνδυνα. Εργαστηριακοί έλεγχοι που παρουσιάστηκαν στο Reuters αποκάλυψαν ότι περιέχουν ουσίες απαγορευμένες εδώ και χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το φαινόμενο παρατηρείται σε ολόκληρη την Ευρώπη, με το 14% των φυτοφαρμάκων να χαρακτηρίζεται σήμερα παράνομο, έναντι 10% το 2015, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ελλάδα, το ποσοστό αυτό αγγίζει το 25%, σύμφωνα με τον Ελληνικό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας (ΕΣΥΦ).
Το 2022 κατασχέθηκαν στην Ευρώπη 2.040 τόνοι παράνομων φυτοφαρμάκων – ποσότητα τετραπλάσια από το 2019, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Europol. Οι αρχές αναγνωρίζουν ότι οι πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος είναι μεγαλύτερες, καθώς το λαθρεμπόριο συχνά διαφεύγει της επίσημης καταγραφής.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει ότι η αντιμετώπιση του φαινομένου είναι διαρκής προτεραιότητα, ενώ παράλληλα εργάζεται για την έγκριση νέων, ασφαλών σκευασμάτων. Στην Ελλάδα, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας δεσμεύτηκε για την προστασία της δημόσιας υγείας και τη στήριξη των αγροτών με νόμιμα μέσα.
Οι αγρότες, από την πλευρά τους, αντιμετωπίζουν οικονομικά αδιέξοδα και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με παραγωγούς στη Θεσσαλία, τα φυτοφάρμακα αποτελούν έως και το 50% του κόστους παραγωγής. Ένα λίτρο νόμιμου εντομοκτόνου μπορεί να κοστίζει έως 380 ευρώ, ενώ τα παράνομα κυμαίνονται στα 200–230 ευρώ.
Η αποτελεσματικότητα των παλιών, απαγορευμένων σκευασμάτων εξακολουθεί να είναι σημαντικό κίνητρο για πολλούς. Παραγωγοί στο χωριό Μεταμόρφωση υποστηρίζουν πως τα παλιά φάρμακα ήταν τόσο ισχυρά που ούτε τα πουλιά δεν πλησίαζαν τα χωράφια.
Τα παράνομα προϊόντα εισάγονται κυρίως από τη Βουλγαρία, μεταφερόμενα κρυφά σε αυτοκίνητα ή ακόμη και με τις βάρκες μεταναστών. Αγρότες παραδέχονται ότι μοιράζονται παραγγελίες με μεσάζοντες, ενώ στη συνέχεια ψεκάζουν νύχτα και καίνε τα δοχεία για να εξαφανίσουν τα ίχνη.
Σύμφωνα με τις βουλγαρικές αρχές, έχουν ενισχυθεί οι έλεγχοι στις μεταφορές από τον Οκτώβριο, ενώ οι ελληνικές αρχές αναγνωρίζουν ότι το λαθρεμπόριο πλέον ακολουθεί δομές οργανωμένου εγκλήματος.
Τα κατασχεμένα σκευάσματα εξετάζονται στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, όπου βρέθηκαν προϊόντα με ετικέτες στα βουλγαρικά ή τουρκικά, καθώς και απομιμήσεις επώνυμων σκευασμάτων με επικίνδυνες ουσίες.
Οι ουσίες αυτές συχνά εισάγονται από την Κίνα, αναφέρουν η Europol και η ελληνική αστυνομία. Πολλά από τα απαγορευμένα φυτοφάρμακα σχετίζονται με σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, όπως βλάβες στο ήπαρ και τους πνεύμονες.
Σύμφωνα με εργαστηριακά στοιχεία που διαθέτει το Reuters, πάνω από 12 απαγορευμένα φυτοφάρμακα εντοπίστηκαν στην Ελλάδα το 2024. Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης αναφέρει ότι εντοπίστηκαν σε προϊόντα όπως ελιές, τομάτες και κεράσια.
Αν και ο ΠΟΥ τονίζει ότι τα υπολείμματα στις τροφές είναι συνήθως σε ανεκτά όρια, οι ίδιοι οι αγρότες βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Έρευνες από τη Θεσσαλία και τη Γαλλία είχαν οδηγήσει το 2006 στην αναγνώριση μιας νέας πάθησης: της συνδυαστικής πνευμονικής ίνωσης και εμφυσήματος.
Παρ’ όλα αυτά, πολλοί αγνοούν τους κινδύνους. «Όλα τα φυτοφάρμακα έχουν συνέπειες», λέει ο Θανάσης Κωστής. «Φορούσα μάσκα, φέτος όμως δεν τη φόρεσα καθόλου».
