Η έκθεση Pirouette: Turning Points in Design στο MoMA αποτελεί ένα αφιέρωμα στη σχεδιαστική καινοτομία ως κινητήρια δύναμη κοινωνικής αλλαγής. Ξεκίνησε τις 26 Ιανουαρίου και λήγει τις 15 Νοεμβρίου. Σε αυτήν παρουσιάζονται 125 αντικείμενα επιλεγμένα από τη συλλογή του MoMA, χρονολογίας από το 1930 έως σήμερα, που σηματοδοτούν κρίσιμες αλλαγές στον σχεδιασμό και την ανθρώπινη εμπειρία. Να μερικά από αυτά:
1. Apple Macintosh 128K (1983), Πρώτος προσωπικός υπολογιστής Macintosh
Το 1983 κυκλοφόρησε ο Macintosh 128K, ο πρώτος προσωπικός υπολογιστής με γραφικό περιβάλλον χρήσης και ποντίκι για το ευρύ κοινό. Εισήγαγε το computing στον καθημερινό άνθρωπο, άλλαξε τον τρόπο εργασίας και θεώρησης του προσωπικού υπολογιστή ως εργαλείου δημιουργίας.
Designer: Jerry Manock (βιομηχανικός σχεδιαστής), υπό την επίβλεψη του Steve Jobs.
2. Sony Walkman (1979)
Ο φορητός Walkman έκανε τη μουσική προσωπική εμπειρία και επέτρεψε να κουβαλάς τη μουσική παντού. Αναβάθμισε τη σχέση μας με τον ήχο, την κινητικότητα και τον ιδιωτικό χώρο.
Designer: Nobutoshi Kihara (Sony engineer), σε συνεργασία με Kozo Ohsone.
3. Στυλό BIC Cristal (1950)
Διαφανής, ελαφρύς και απόλυτα τυποποιημένος, ο BIC Cristal είναι το στυλό που γράφει την ιστορία της μαζικής παραγωγής στο χαρτί. Σχεδιασμένος να είναι φθηνός, αξιόπιστος και μιας χρήσης, υπήρξε η επανάσταση που εκτόπισε την πένα και έκανε τη γραφή προσιτή σε όλους. Το εξαγωνικό του σχήμα παραπέμπει σε μολύβι, διευκολύνοντας το κράτημα, ενώ το διάφανο σώμα αποκαλύπτει το μελάνι -μια σχεδιαστική ειλικρίνεια. Ούτε “design object” ούτε πολυτέλεια· είναι εργαλείο. Κι όμως, με περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια τεμάχια σε κυκλοφορία, είναι ίσως το πιο ευρέως διαδεδομένο αντικείμενο γραφής στον κόσμο.
Designer: Σχεδιάστηκε και κυκλοφόρησε το 1950 από τον Marcel Bich, Ιταλο-Γάλλο επιχειρηματία, συνιδρυτή της εταιρείας BIC. Ο Bich δεν “ανακάλυψε” το στυλό διαρκείας, αλλά κατάλαβε πώς να το τελειοποιήσει, να το κατασκευάσει φτηνά και να το διανείμει μαζικά.
4. Post‑it Notes (1977), Αυτοκόλλητα σημειώματα / Σημειωματάκια με κόλλα
Δημιούργημα δύο ερευνητών της 3M, τα Post‑it Notes μετατράπηκαν από λάθος κόλλα σε εργαλείο οργάνωσης, συνδυάζοντας πειραματισμό, χρησιμότητα και καθημερινή αξία.
Designers: Art Fry & Spencer Silver (3M)
5. Συρταριέρα “You Can’t Lay Down Your Memory” (1991)
Πειραματικό έπιπλο από τον Tejo Remy (designer), σχεδιασμένο για να αμφισβητεί την αντίληψη της μνήμης, της μορφής και της λειτουργίας. Δεν μπήκε σε μαζική παραγωγή, αλλά επηρέασε τον κόσμο του design βαθιά.
Designer: Tejo Remy
6. Emoji (1998–1999)
Ο δημιουργός του πρώτου σύνολου emoji, Shigetaka Kurita, ουσιαστικά εφηύρε τη νέα μορφή παγκόσμιας επικοινωνίας. Οι χαρακτήρες emoji άλλαξαν τον τρόπο που συνδεόμαστε ψηφιακά.
Designer: Shigetaka Kurita
7. M&M’s (1941)
Ένα γλυκό, με έξυπνο design και στρατιωτική προέλευση. Η έγχρωμη, τραγανή ζαχαρένια επικάλυψη προστάτευε τη σοκολάτα στο εσωτερικό από τη ζέστη, επιτρέποντας τη μεταφορά τους στο μέτωπο κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο σχεδιασμός τους είναι όσο λειτουργικός, όσο και εμβληματικός: μικρές σφαίρες χρώματος και ενέργειας, μαζικά παραγόμενες, τυποποιημένες, με ένα ελάχιστο “m” τυπωμένο πάνω τους σαν σφραγίδα ταυτότητας. Πολύχρωμα και αναγνωρίσιμα σε κάθε γωνιά του κόσμου, τα M&M’s ενσαρκώνουν την εμπορική δύναμη του σχεδίου που ισορροπεί ανάμεσα στο παιχνίδι και την ακρίβεια.
Designers: Σχεδιάστηκαν το 1941 από τον Forrest Mars Sr., γιο του ιδρυτή της Mars Company, σε συνεργασία με τον Bruce Murrie, γιο του προέδρου της Hershey’s. Τα αρχικά “M&M” προέρχονται από τα επώνυμά τους: Mars & Murrie.
8. Τσάντα Telfar – Η “Bushwick Birkin”
Σχεδίαση χωρίς αποκλεισμούς. H ενσάρκωση του design για όλους: η Telfar Shopping Bag ανατρέπει τους κανόνες της αποκλειστικότητας και της πολυτέλειας, προσφέροντας σχεδίαση αφαιρετική, ευέλικτη και προσιτή.
Designer: Telfar Clemens
9. I ♥ NY logo (1976) concept sketch
Ένα από τα πιο εμβληματικά γραφικά της πόλης και του τουριστικού branding, που μεταδόθηκε παγκόσμια ως συνώνυμο της νέας έκφρασης της πόλης και της εκμοντερνισμένης ταυτότητας της Νέας Υόρκης.
Designer: Milton Glaser
10. Καρέκλα από Λινάρι Flax Chair (2015)
Κατασκευασμένη από λινέλαιο και φυσικά υλικά, η Flax Chair ενσωματώνει βιωσιμότητα και βιολογική πρόοδο. Συνδέει τη γεωργική παραγωγή με τη σχεδίαση επίπλου μέσω οπτικής αφήγησης παραγωγής.
Designer: Christien Meindertsma
11. Καρέκλα Monobloc (δεκαετία 1950)
Θυμίζει από συγκέντρωση ΠΑΣΟΚ στα ’90ς, μέχρι επαρχιακό πανηγύρι του σήμερα. Οικονομική, και χωρίς πατέντα, αυτή η καρέκλα κατασκευάζεται με την έγχυση ζεστού πλαστικού σε μεταλλικό καλούπι υπό υψηλή πίεση και αποτελεί το κατεξοχήν προϊόν μαζικής κατανάλωσης. Παρούσα παντού στον κόσμο, λειτουργεί ως κοινωνικός καθρέφτης των στάσεών μας απέναντι στην κατανάλωση. Σε ορισμένες περιοχές θεωρείται αναλώσιμη, ενώ σε άλλες εκτιμάται ιδιαίτερα και επισκευάζεται.
Η καρέκλα Monobloc δεν έχει έναν συγκεκριμένο σχεδιαστή. Πρόκειται για ένα αντικείμενο που εξελίχθηκε μέσα από τη βιομηχανική παραγωγή και την τεχνολογική καινοτομία, όχι από τη δουλειά ενός μεμονωμένου δημιουργού. Ορισμένα ονόματα που συνδέονται με την εξέλιξή της:
–D.C. Simpson: Κατέθεσε πατέντα για την τεχνική injection molding το 1946.
-Henry Massonnet: Γάλλος σχεδιαστής που δημιούργησε τη Fauteuil 300 το 1972, θεωρείται πρόγονος της σύγχρονης Monobloc.
12. Moka Express (1933)
Εμβληματική και ανεπιτήδευτα οικεία, η Moka Express είναι η μικρή αλουμινένια μηχανή που έφερε τον εσπρέσο στο σπίτι. Σχεδιασμένη το 1933 από τον Alfonso Bialetti, σε μια Ιταλία που άλλαζε ραγδαία, η καφετιέρα αυτή απέδωσε τη μαγεία του καφέ bar σε μια καθημερινή, προσιτή τελετουργία. Ο οκταγωνικός σχεδιασμός της -λειτουργικός αλλά και μνημειώδης- προσφέρει σταθερότητα, εύκολο καθάρισμα και μια μοναδική αισθητική που παραμένει αμετάβλητη εδώ και δεκαετίες. Η Moka λειτουργεί με απλή πίεση ατμού, χωρίς φίλτρα ή ηλεκτρισμό, και παράγει ένα δυνατό, συμπυκνωμένο καφέ που έχει καθορίσει την έννοια του πρωινού στην Ιταλία και πέρα από αυτήν. Από ταπεινά σπίτια μέχρι design μουσεία, η Moka Express είναι κάτι παραπάνω από αντικείμενο: είναι πολιτισμός που “βράζει” στο μάτι της κουζίνας.
Designer: Alfonso Bialetti
*MoMA, Pirouette: Turning Points in Design, έως 15 Νοεμβρίου 2025
