Στη Σενεγάλη, μια ομάδα ανδρών παρακολουθεί «μαθήματα για συζύγους» με στόχο να μάθουν πώς να στηρίζουν καλύτερα τις γυναίκες τους – από τις δουλειές του σπιτιού μέχρι την προγεννητική φροντίδα. Το πρωτοποριακό πρόγραμμα, που υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη, διδάσκει την έννοια της “θετικής αρρενωπότητας” και στοχεύει να μειώσει τους θανάτους μητέρων και βρεφών, αλλά και να αλλάξει βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις γύρω από τους ρόλους των φύλων.
Σε μια από αυτές τις συναντήσεις στο Ντακάρ, ο 53χρονος ιμάμης Ibrahima Diane εξηγεί σε 14 άνδρες γιατί η συμμετοχή τους στην οικογενειακή ζωή δεν είναι μόνο πράξη αγάπης, αλλά και θρησκευτική υποχρέωση. «Ο Προφήτης είπε ότι ένας άνδρας που δεν στηρίζει τη γυναίκα και τα παιδιά του, δεν είναι καλός μουσουλμάνος», τονίζει, περιγράφοντας πώς λούζει το μωρό του και βοηθά τη σύζυγό του στην καθημερινότητα. «Κάποιοι χαμογελούν αμήχανα, άλλοι χειροκροτούν», αναφέρει στο σχετικό ρεπορτάζ του το CNN.
Από την παράδοση στην αλλαγή
Στη Σενεγάλη –όπως και σε πολλές χώρες της Δυτικής Αφρικής– οι άνδρες έχουν συχνά τον τελευταίο λόγο σε αποφάσεις που αφορούν την υγεία των γυναικών τους. Η άδεια του συζύγου μπορεί να είναι απαραίτητη για να επισκεφθούν γιατρό, να χρησιμοποιήσουν οικογενειακό προγραμματισμό ή να γεννήσουν σε νοσοκομείο. Αυτή η εξάρτηση συχνά οδηγεί σε επικίνδυνες πρακτικές, όπως οι τοκετοί στο σπίτι χωρίς ιατρική υποστήριξη.
Ο 60χρονος Habib Diallo, πρώην κομάντο, παραδέχεται ότι οι συναντήσεις με τον ιμάμη άλλαξαν τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα. «Όταν η νύφη μου ήταν έγκυος, έπεισα τον γιο μου να την πάει στο νοσοκομείο. Στην αρχή φοβόταν το κόστος και δεν εμπιστευόταν τους γιατρούς, αλλά όταν του εξήγησα πόσο πιο ασφαλές είναι, συμφώνησε».
Πώς λειτουργούν οι «Σχολές για Συζύγους»
Το πρόγραμμα ξεκίνησε το 2011 και σήμερα λειτουργεί σε πάνω από 20 κοινότητες της Σενεγάλης, έχοντας εκπαιδεύσει περισσότερους από 300 άνδρες. Οι συμμετέχοντες επιλέγονται με κριτήρια: πρέπει να είναι παντρεμένοι, σεβαστοί στην κοινότητα και υπέρμαχοι της υγείας και των δικαιωμάτων των γυναικών.
Μετά την εκπαίδευση, γίνονται «πρεσβευτές» στην κοινωνία τους, μιλώντας σε άλλους άνδρες για ζητήματα όπως η ισότητα, η οικογενειακή υγεία και οι κίνδυνοι της γυναικείας περιτομής. Συχνά οργανώνουν επισκέψεις στα σπίτια ή μικρές συζητήσεις σε καφενεία, ενώ κάποιοι –όπως ο Diane– εντάσσουν το μήνυμα ακόμη και στα κηρύγματα της Παρασκευής.
Η αλλαγή είναι ήδη ορατή. «Ο άντρας μου παλιά μόνο έδινε εντολές. Τώρα μαγειρεύει και βοηθάει», λέει η 52χρονη Khary Ndeye. Σύμφωνα με το υπουργείο Ισότητας της Σενεγάλης, το πρόγραμμα έχει συμβάλει στη μείωση των αναγκαστικών γάμων και στην αύξηση της χρήσης προγεννητικής φροντίδας.
Οι προκλήσεις που μένουν
Παρά την πρόοδο, τα ποσοστά θνησιμότητας παραμένουν υψηλά: το 2023 καταγράφηκαν 237 μητρικοί θάνατοι ανά 100.000 γεννήσεις και 21 νεογνικοί θάνατοι ανά 1.000 γεννήσεις. Ο στόχος του ΟΗΕ είναι να μειωθούν στους 70 και κάτω από 12 αντίστοιχα έως το 2030.
Ο El Hadj Malick, συντονιστής του προγράμματος, παραδέχεται ότι η αλλαγή νοοτροπίας δεν είναι εύκολη. «Όταν μιλάμε για ισότητα φύλων, κάποιοι το θεωρούν ξένο ή απειλητικό. Όταν όμως επικεντρωνόμαστε στο δικαίωμα της γυναίκας να είναι υγιής, όλοι καταλαβαίνουν».
Μικρές πράξεις, μεγάλος αντίκτυπος
Το πλύσιμο των πιάτων, η βοήθεια στο μπάνιο του μωρού, η συνοδεία της εγκύου στο νοσοκομείο – μπορεί να φαίνονται μικρές πράξεις, αλλά σε κοινότητες όπου η παράδοση ορίζει αυστηρά τους ρόλους των φύλων, αυτές οι κινήσεις έχουν τη δύναμη να σώσουν ζωές.
