Ο γνωστός καλλιτέχνης, μέσω του δικηγόρου του διεμήνυσε πως η εισαγωγή του στο εν λόγω ψυχιατρικό νοσοκομείο έγινε εν αγνοία του, χωρίς τη συγκατάθεσή του, και αφού ο αρμόδιος εισαγγελέας έκανε δεκτή αίτηση μελών της οικογένειάς του για «εγκλεισμό» του. «Εκείνη το ενορχήστρωσε», σχολίασε ο δικηγόρος του τραγουδιστή Γιώργος Μερκουλίδης, που υποστηρίζει ότι η Βάσω Μαζωνάκη, ήταν ηθική αυτουργός στην υπόθεση και κατήγγειλε ότι οι δύο αδερφές του τραγουδιστή πήγαν στο Δρομοκαΐτειο, όπου νοσηλευόταν ο Γιώργος Μαζωνάκης και απείλησαν τους γιατρούς για να μην τον κρατήσουν ελεύθερο.
Τα social media πήραν αμέσως φωτιά και στο προσκήνιο επανήλθε το λεπτό θέμα της ψυχικής υγείας, η προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων, η ασφάλεια των ίδιων και του κοινωνικού συνόλου, καθώς και τα κενά του ελληνικού συστήματος, ειδικά όσον αφορά τους ακούσιους εγκλεισμούς.
Επισημαίνεται ότι οι αιτήσεις αυτού του είδους αυξήθηκαν ραγδαία μετά την πανδημία του COVID και είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι αφορούν πλέον όλο και περισσότερο νέους ανθρώπους. Σύμφωνα μάλιστα με την εκτίμηση του κ. Γιώργου Αβραμίδη, προέδρου της Πανελλήνιας Συνδικαλιστικής Νοσηλευτικής Ομοσπονδίας του ΕΣΥ, «το ποσοστό των ακούσια νοσηλευομένων ξεπερνά το 67%», αλλά ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ Μιχάλης Γιαννάκος αναφέρει ότι «ενώ στην Ευρώπη δεν ξεπερνούν το 5%, στην Ελλάδα είναι σταθερά πάνω από 55%».
Πώς, όμως, ο ΜΑΖΩ βρέθηκε σε ένα περιπολικό καθ’ οδόν προς μία από τις μεγαλύτερες ψυχιατρικές δομές της χώρας; Ποιο είναι το νομοθετικό πλαίσιο που δίνει τη δυνατότητα στις εισαγγελικές αρχές να διατάξουν την εισαγωγή ενός ατόμου σε ψυχιατρικό νοσοκομείο και ποιες οι προϋποθέσεις για να γίνει κάτι τέτοιο; Διαφυλάσσεται πράγματι, όπως ο νόμος επιτάσσει, η αξιοπρέπεια του ατόμου για το οποίο ζητείται ο εγκλεισμός;
Νομικοί, δικηγόροι και εκπρόσωποι εργαζομένων σε δημόσια νοσοκομεία «σκιαγραφούν» στο «ΘΕΜΑ» όλες τις παραμέτρους του ευαίσθητου ζητήματος της ακούσιας νοσηλείας, επισημαίνοντας όμως «δομικά προβλήματα» στον τομέα της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα.
Οι προϋποθέσεις
Στη χώρα μας τις προϋποθέσεις για ακούσια εισαγωγή σε κατάλληλη μονάδα ψυχικής υγείας ορίζει ο νόμος 2071/1992. Οπως προβλέπεται, για να διαταχθεί ακούσια εισαγωγή ενός προσώπου σε ψυχιατρικό νοσοκομείο, αυτό θα πρέπει να πάσχει από ψυχική διαταραχή, να μην είναι ικανό να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του ή να υφίσταται το ενδεχόμενο να προκαλέσει κακό στον εαυτό του ή σε τρίτους.
Ακούσια νοσηλεία μπορούν να ζητήσουν με αιτιολογημένη αίτησή τους και ένορκες καταθέσεις στις αρμόδιες αρχές (Αστυνομία που διαβιβάζει στον εισαγγελέα) ο/η σύζυγος ή συγγενής σε ευθεία γραμμή απεριόριστα ή συγγενής εκ πλαγίου μέχρι και τον δεύτερο βαθμό ή όποιος έχει την επιμέλεια του προσώπου. Οπως ακριβώς δηλαδή συνέβη στην περίπτωση του Γιώργου Μαζωνάκη. Συγγενείς του πρώτου βαθμού -με τους οποίους ο ίδιος διατηρεί αντιδικία- αιτήθηκαν την εισαγωγή του σε ψυχιατρικό νοσοκομείο και η αίτησή τους έγινε δεκτή.
Στην περίπτωση του συγκεκριμένου καλλιτέχνη, όπως και για όλα τα αντίστοιχα περιστατικά, ο εισαγγελέας διέταξε την εισαγωγή του στο νοσοκομείο για τη διενέργεια ψυχιατρικών εξετάσεων και όχι για τον εγκλεισμό του. Οι εξετάσεις αυτές, σύμφωνα με τον νόμο, θα πρέπει να διενεργούνται μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα από ψυχιάτρους, οι οποίοι είναι και οι μόνοι αρμόδιοι να γνωματεύσουν αν ο εξεταζόμενος χρήζει εγκλεισμού με σκοπό τη θεραπεία. Ο ρόλος δηλαδή των εισαγγελικών αρχών σε αυτή τη φάση είναι καθαρά θεσμικός, καθώς οι ψυχίατροι είναι εκείνοι που έχουν τον πρώτο λόγο για την «τύχη» του ασθενούς. Πάντως, ο Γ. Μαζωνάκης έλαβε εξιτήριο την περασμένη Πέμπτη, έξι δηλαδή ημέρες μετά την εισαγγελική παραγγελία για ακούσια εισαγωγή του. Και αυτό καθώς οι γιατροί που τον εξέτασαν αποφάνθηκαν πως δεν συντρέχουν πλέον λόγοι που να συνηγορούν στη συνέχιση της νοσηλείας του.
Αν πάντως οι ψυχίατροι κρίνουν πως ένας εξεταζόμενος χρήζει νοσηλείας -δηλαδή παραμονής του για μεγάλο χρονικό διάστημα (δεν μπορεί να υπερβαίνει τους έξι μήνες) στο νοσοκομείο με σκοπό τη θεραπεία- τότε διαβιβάζουν τη γνωμάτευσή τους στον εισαγγελέα και εκείνος με τη σειρά του την αποστέλλει στο Πρωτοδικείο, το οποίο και καλείται εντός δέκα ημερών να αποφανθεί για τον εγκλεισμό ή μη του ασθενούς. Η συνεδρίαση του δικαστηρίου πραγματοποιείται κεκλεισμένων των θυρών και σε αυτή καλείται πριν από 48 ώρες και ο ασθενής, ο οποίος δικαιούται να παραστεί με δικηγόρο και ψυχίατρο ως τεχνικό σύμβουλο. Κατά της όποιας απόφασης του Πρωτοδικείου μπορεί να ασκηθεί έφεση ή και ανακοπή.
«Δεν πρόκειται για σύλληψη»
«Ο Ελληνας νομοθέτης αντιλήφθηκε από πολύ νωρίς την ανάγκη ελέγχου ενός ανθρώπου που πιθανόν πάσχει από ψυχιατρική νόσο και είτε δεν εξετάσθηκε ποτέ είτε λόγω διαφόρων συγκυριών έχει αφεθεί χωρίς την απαραίτητη προστασία», τονίζει στο «ΘΕΜΑ» ο δικηγόρος Αθηνών Κωνσταντίνος Γώγος, αναφερόμενος στο νομοθετικό πλαίσιο για την εκούσια νοσηλεία. «Και όλο αυτό», όπως επισημαίνει ο ίδιος, «όχι για να τιμωρήσει τον ψυχιατρικά ασθενή, αλλά για να προστατεύσει τον ίδιο, αφού δεν μπορεί να αντιληφθεί την ανάγκη χορήγησης φαρμακευτικής αγωγής, αλλά και το κοινωνικό σύνολο από περιπτώσεις οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και σε θανατηφόρα περιστατικά».
Ενα τέτοιο περιστατικό είχε συγκλονίσει τον Απρίλιο του 2021 την κοινή γνώμη, όταν ένας 31χρονος άνδρας στη Μακρυνίτσα Πηλίου είχε μαχαιρώσει μέχρι θανάτου την 28χρονη σύζυγό του και τον 30χρονο αδελφό της. Ωστόσο, όπως έγινε γνωστό μετά το στυγερό έγκλημα, ο δράστης θα έπρεπε να νοσηλεύεται σε ψυχιατρική κλινική, καθώς η 28χρονη σύζυγός του είχε ζητήσει μήνες πριν τη δολοφονία της ακούσια νοσηλεία του, πλην όμως το δικαστήριο δεν πρόλαβε να αποφανθεί.
«Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο φερόμενος ψυχιατρικά ασθενής δεν συλλαμβάνεται. Αντιθέτως, κρατείται και μόνον προκειμένου να εξετασθεί από εξειδικευμένο προσωπικό, ήτοι ψυχιάτρους», αποσαφηνίζει ο κ. Γώγος και προσθέτει: «Αυτοί είναι οι μοναδικοί οι οποίοι θα κρίνουν αν το πρόσωπο είναι ψυχικά ασθενής, αλλά κυρίως αν η ύπαρξη ψυχικής ασθένειας χρήζει νοσηλείας και σε εξαιρετικές περιπτώσεις υποχρεωτικής κράτησης εντός ψυχιατρικής κλινικής. Είναι μία από τις λίγες νομικές διαδικασίες στις οποίες τον έλεγχο και την εποπτεία διατηρεί μεν η Εισαγγελία, αλλά τον κυρίαρχο ρόλο στον χαρακτηρισμό του ατόμου ως ψυχιατρικά ασθενούς και η επιλογή της διαδικασίας θεραπείας και κράτησης βασίζεται στην ιατρική επιστήμη».
«Με το περιπολικό»
Η νομοθεσία ορίζει πως η μεταφορά ενός προσώπου σε δημόσια ψυχιατρική δομή με εισαγγελική εντολή διενεργείται υπό συνθήκες που εξασφαλίζουν τον σεβασμό στην προσωπικότητα και την αξιοπρέπειά του και πως η παραμονή του εκεί δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 48 ώρες.
Ωστόσο, στην πράξη αυτό δεν συμβαίνει. Πρόσωπα που χειρίζονται τέτοιου είδους καταστάσεις καθημερινά ανέφεραν πως στην πλειονότητά τους άτομα για τα οποία έχει αποφασιστεί ακούσια εισαγωγή μεταφέρονται στα δημόσια νοσοκομεία όχι με ασθενοφόρο αλλά με περιπολικό! Δεν είναι δε λίγες οι φορές που οι αστυνομικοί περιμένουν έξω από τα νοσοκομεία μαζί με τους ασθενείς έως ότου βρεθεί κάποιο κρεβάτι. Και όταν ούτε και αυτό δεν είναι εφικτό, τότε επιστρέφουν μαζί, με το περιπολικό, στο αστυνομικό τμήμα και περιμένουν να «ανοίξει η εφημερία». Τις ώρες δηλαδή αυτές οι αστυνομικοί εκτελούν επί της ουσίας χρέη φροντιστή στους υπό εξέταση πολίτες, καθώς αυτοί μέχρι να εισαχθούν στα ψυχιατρικά νοσοκομεία βρίσκονται υπό την ευθύνη τους!
Αξιοσημείωτο είναι, πάντως, πως η Πολιτεία έχει αναγνωρίσει πως η μεταφορά ενός ασθενούς με περιπολικό σε δημόσιο νοσοκομείο δεν συνάδει με την ανάγκη προστασίας της αξιοπρέπειάς του. Ετσι με τον Ν. 4931/2022 προέβλεψε πως «η διαδικασία ανατίθεται στο εξειδικευμένο ψυχιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό των Κοινοτικών Μονάδων Ψυχικής Υγείας και διενεργείται με ειδικά διαμορφωμένα οχήματα, υπό τη διαρκή συντονιστική εποπτεία του Αυτοτελούς Τμήματος Επιχειρήσεων Υγείας του ΕΚΑΒ». Μέχρι σήμερα, πάντως, η πρόβλεψη αυτή παραμένει στα χαρτιά, καθώς οι πολίτες για τους οποίους διατάχθηκε ακούσια εισαγωγή σε ψυχιατρικά νοσοκομεία συνεχίζουν να μεταφέρονται σε αυτά με περιπολικό!
Σύμφωνα ακόμη με το νομοθετικό πλαίσιο, οι συνθήκες ακούσιας νοσηλείας πρέπει να εξυπηρετούν τις ανάγκες της θεραπείας. Στο πλαίσιο αυτό δεν αποκλείονται «απαραίτητα για τη θεραπεία μέσα, όπως οι άδειες, οι οργανωμένες έξοδοι» και η διαμονή των υπό εξέταση προσώπων σε χώρους που εποπτεύονται έξω από τα κλειστά ιδρύματα. Σε κάθε περίπτωση και σε όλη τη διάρκεια της νοσηλείας, πρέπει να επιδεικνύεται σεβασμός προς την προσωπικότητα του ασθενή.
Αυξητικές τάσεις
Τα τελευταία πάντως χρόνια στη χώρα μας οι αιτήσεις για ακούσια νοσηλεία συνεχώς αυξάνονται. «Μετά την πανδημία του COVID, οι αιτήσεις αυτού του είδους αυξήθηκαν ραγδαία και είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι αφορούν πλέον όλο και περισσότερο νέους ανθρώπους», ανέφεραν αρμόδιες νομικές πηγές, εκτιμώντας κατά προσέγγιση ότι μόνο η Εισαγγελία Πρωτοδικών της Αθήνας δέχεται σε ημερήσια βάση περισσότερες από δέκα τέτοιες αιτήσεις καθημερινά. «Το ποσοστό των ακούσια νοσηλευομένων ξεπερνά το 67%. Πρόκειται για ένα ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό με ό,τι αυτό συνεπάγεται», αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Συνδικαλιστικής Νοσηλευτικής Ομοσπονδίας του ΕΣΥ, νοσηλευτής στο ΨΝΑ, κ. Αβραμίδης.
Οπως διευκρινίζει, «οι ασθενείς αυτοί προσέρχονται κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας συνοδευόμενοι από αστυνομικούς και τη νοσηλεία τους την έχουν αιτηθεί οι συγγενείς τους». Ωστόσο, «δεν έχουν επίγνωση του νοσηρού της κατάστασής τους κατά το στάδιο της εισαγωγής και κάποιες φορές, εξαιτίας της ψυχοπαθολογίας τους, αντιδρούν με επιθετικότητα εναντίον του προσωπικού και αρνούνται τη λήψη της αναγκαίας φαρμακευτικής αγωγής».
Την αύξηση του ποσοστού των ακούσιων εισαγωγών στα ψυχιατρικά νοσοκομεία επιβεβαιώνει και ο κ. Γιαννάκος, πρόεδρος των Εργαζομένων στο Δρομοκαΐτειο, καθώς επίσης και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων Δημόσιων Νοσοκομείων (ΠΟΕΔΗΝ). «Το πεδίο της ψυχικής υγείας αντιμετωπίζει διαχρονικά σοβαρά προβλήματα, που δεν επιτρέπουν την παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών υγείας σε όσους τις χρειάζονται. Παρά τη γενναία χρηματοδότηση, δεν έχουμε καταφέρει να συστήσουμε ένα ολοκληρωμένο σύστημα ψυχικής υγείας, με πυλώνες και διασύνδεση από την κοινότητα μέχρι τη νοσοκομειακή περίθαλψη και φροντίδα», επισημαίνει στο «ΘΕΜΑ» ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ και προσθέτει: «Δεν έχουμε ένα σύστημα με υπηρεσίες ψυχικής υγείας που θα απευθύνονται σε συγκεκριμένο πληθυσμό αναφοράς, με δομές Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ), με επαρκή και στελεχωμένα τμήματα στο ΕΣΥ, με μονάδες αποασυλοποίησης και με εργασιακή αποκατάσταση των ψυχικά ασθενών.
Ολα αυτά τα δομικά προβλήματα αναδεικνύονται ξανά και ξανά επί χρόνια μέσα από τα στοιχεία για τις ακούσιες εισαγωγές, δηλαδή με εισαγγελική εντολή. Ενώ στην Ευρώπη δεν ξεπερνούν το 5%, στην Ελλάδα είναι σταθερά πάνω από 55%, ενώ στο ίδιο υψηλό ποσοστό κυμαίνονται οι επανεισαγωγές ασθενών στα ψυχιατρεία. Εχουμε δυστυχώς πολύ υψηλό αριθμό χρόνιων ασθενών που χωρίς υποστηρικτικό περιβάλλον μπαινοβγαίνουν στα ψυχιατρεία».
Εισαγωγές ασθενών το 2024
Στο Δρομοκαΐτειο το 2024 εισήχθησαν 4.875 ασθενείς, εκ των οποίων οι 3.300 με εισαγγελική εντολή (ακούσιες εισαγωγές).
Το ίδιο έτος στα Επείγοντα του νοσοκομείου εξυπηρετήθηκαν 5.310 ασθενείς, ενώ στα Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία έγιναν 10.740 επισκέψεις (δεν αφορούν αριθμό ασθενών, καθώς κάθε ασθενής μπορεί να πραγματοποίησε περισσότερες από μία επισκέψεις).
Το τρέχον έτος, και μέχρι τον Ιούλιο, έχουν γίνει 2.941 εισαγωγές ψυχικά ασθενών, εκ των οποίων οι 2.100 με τη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας. Στα Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία πραγματοποιήθηκαν 7.627 επισκέψεις και στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) 2.988.
Ο κ. Γιαννάκος κάνει μάλιστα ιδιαίτερη μνεία σε υποστελέχωση των ψυχιατρείων, αλλά και τις εισαγωγές σε αυτά περιστατικών που χρήζουν προνοιακής αντιμετώπισης και φροντίδας. Συγκεκριμένα αναφέρει: «Το πρόβλημα των ψυχιατρικών δομών και των υπηρεσιών εντείνεται με τις εισαγωγές και νοσηλείες στα ψυχιατρεία περιστατικών που χρήζουν προνοιακής αντιμετώπισης και φροντίδας. Για παράδειγμα, στα ψυχιατρεία νοσηλεύονται συχνά και άτομα με βαριές μορφές αυτισμού, νοητική υστέρηση κ.λπ. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί και η πλημμελής διαχείριση των ατόμων του άρθρου 69ΠΚ, και φυσικά η υποστελέχωση των ψυχιατρείων. Οπου μπορεί να κάνουν βάρδια δύο νοσηλευτές σε 30 ασθενείς. Αυτό που είναι θετικό, και έρχεται και καλύπτει πολλά τρωτά σημεία, είναι η ποιότητα των εργαζομένων. Τέλος, ακόμη περισσότερο επιδεινώνεται η κατάσταση από την πίεση να αδειάζουμε κρεβάτια για να έχουμε ελεύθερα για την εφημερία μας».
