Η προέλευση των εμβληματικών πέτρινων κεφαλών του Νησιού του Πάσχα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά μυστήρια του κόσμου. Ωστόσο, τώρα επιστήμονες ισχυρίζονται πως έλυσαν ένα σημαντικό μέρος αυτού του μυστηρίου.
Ζυγίζοντας από 12 έως και 80 τόνους, οι τεράστιες πέτρινες φιγούρες προβλημάτιζαν επί δεκαετίες τους επιστήμονες, καθώς δεν μπορούσαν να κατανοήσουν πώς ο αρχαίος πολιτισμός του νησιού τις μετέφερε στις τελικές τους θέσεις.
Όπως αναφέρει η Daily Mail, χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό 3D μοντελοποίησης και πειραμάτων, οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν ότι τα αγάλματα στην πραγματικότητα «περπατούσαν» μέχρι τον προορισμό τους.
Μελετώντας σχεδόν 1.000 από τα αγάλματα, γνωστά και ως moai, οι ανθρωπολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι του Ράπα Νούι πιθανότατα χρησιμοποιούσαν σχοινιά για να τα «κουνήσουν» σε μοτίβο ζιγκ-ζαγκ.
Αυτή η τεχνική επέτρεπε σε μικρές ομάδες ανθρώπων να μετακινούν τα τεράστια moai σε μεγάλες αποστάσεις με σχετικά μικρή προσπάθεια.
Ο ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης, ο καθηγητής Carl Lipo από το Πανεπιστήμιο Binghamton, αναφέρει: «Μόλις αρχίσει να κινείται, δεν είναι καθόλου δύσκολο, οι άνθρωποι τραβούν με το ένα χέρι. Εξοικονομεί ενέργεια και κινείται πολύ γρήγορα. Το δύσκολο είναι να ξεκινήσει το κούνημα».
Μέχρι πρότινος, οι ανθρωπολόγοι πίστευαν ότι τα moai τοποθετούνταν οριζόντια και σέρνονταν ως τις τελικές τους θέσεις, γεγονός που απαιτούσε πολλή δύναμη και πλήθος ανθρώπων, ειδικά για τα μεγαλύτερα αγάλματα.
Όμως, τώρα υπάρχουν ολοένα και περισσότερα στοιχεία που δείχνουν ότι οι κάτοικοι του Ράπα Νούι είχαν βρει μια πιο έξυπνη και απλή λύση.
Δένοντας σκοινιά στις δύο πλευρές της κεφαλής και τραβώντας εναλλάξ δεξιά καιαριστερά, το άγαλμα μπορούσε να «κουνιέται» πλάγια και να προχωράει μπροστά με μία κίνηση παρόμοια με «περπάτημα».
Ο καθηγητής Lipo και ο συνεργάτης του, καθηγητής Terry Hunt από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, είχαν ήδη δοκιμάσει αυτή τη θεωρία σε μικρότερα μοντέλα, αλλά ήθελαν να ελέγξουν αν ισχύει και για μεγαλύτερα moai.
Αρχικά, δημιούργησαν ένα λεπτομερές 3D μοντέλο ενός moai για να εντοπίσουν ποια χαρακτηριστικά βοηθούσαν στον συγκεκριμένο τρόπο μεταφοράς. Ανακάλυψαν ότι τα moai φαίνεται να είχαν σχεδιαστεί εσκεμμένα για να μπορούν να «περπατήσουν».
Η μεγάλη βάση τους σε σχήμα D και η κλίση προς τα εμπρός συνέβαλαν στην κίνηση ζιγκ-ζαγκ, όταν τα κούναγες δεξιά –αριστερά.
Προκειμένου να ελέγξουν τη θεωρία στον πραγματικό κόσμο, οι ερευνητές κατασκεύασαν ένα αντίγραφο moai βάρους 4,35 τόνων βασισμένο στο 3D μοντέλο τους. Όπως και τα αυθεντικά, είχε βάση σε σχήμα D και κέντρο βάρους ελαφρώς προς τα μπροστά.
Με μια ομάδα μόλις 18 ανθρώπων, κατάφεραν να μεταφέρουν το άγαλμα 100 μέτρα σε μόλις 40 λεπτά, πολύ πιο γρήγορα από παλαιότερες απόπειρες.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτό αποτελεί πολύ ισχυρή απόδειξη πως τα μεγαλύτερα moai μεταφέρθηκαν με αυτόν τον «περπατητό» τρόπο.
Ο καθηγητής Lipo δηλώνει: «Η φυσική έχει λογική. Αυτό που είδαμε πειραματικά λειτουργεί στην πράξη. Και όσο πιο μεγάλο γίνεται το άγαλμα, τόσο πιο καλά λειτουργεί αυτή η μέθοδος. Είναι ο μόνος τρόπος που θα μπορούσε να μετακινηθεί.»
Ακόμη και οι προφορικές παραδόσεις του νησιού αναφέρουν ότι τα αγάλματα «περπατούσαν» από τα λατομεία όπου κατασκευάζονταν μέχρι τις τελικές τους θέσεις.
Για να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τη θεωρία, οι ερευνητές μελέτησαν και το δίκτυο των «δρόμων moai» που διασχίζουν το νησί. «Κάθε φορά που μετακινούν ένα άγαλμα, φαίνεται πως φτιάχνουν και έναν δρόμο. Ο δρόμος είναι μέρος της διαδικασίας μεταφοράς,» λέει ο καθηγητής Lipo.
Αυτοί οι ειδικά κατασκευασμένοι δρόμοι εκτιμάται ότι δημιουργήθηκαν για να διευκολύνουν τη μεταφορά των αγαλμάτων, και το σχήμα τους είναι ιδανικό για το «περπάτημα» των moai.
Έχουν πλάτος περίπου 4,5 μέτρα και κοίλο προφίλ, που βοηθά στο να σταθεροποιείται το άγαλμα και να μετακινείται ευκολότερα προς τα εμπρός.
Αγάλματα moai, που έχουν βρεθεί πεσμένα στο πλάι του δρόμου, φέρουν ίχνη πως κάποιοι προσπάθησαν να τα σηκώσουν ξανά σκάβοντας κάτω από τα «πόδια» τους, γεγονός που αποτελεί ακόμα μία ισχυρή ένδειξη ότι το «περπάτημα» ήταν η πιο σωστή μέθοδος.
Ο καθηγητής Lipo καταλήγει πως αυτό: «δείχνει πόσο έξυπνοι ήταν οι άνθρωποι του Ράπα Νούι. Το είχαν καταλάβει. Τους αξίζει τιμή για αυτό που κατάφεραν, έχουμε πολλά να μάθουμε από αυτούς και τις αρχές τους».
Τι είναι τα αγάλματα Moai;
Τα Moai είναι μονόλιθες (ενιαίες) ανθρώπινες μορφές, σκαλισμένες από τον λαό του Ράπα Νούι στο Νησί του Πάσχα, που βρίσκεται στον Ειρηνικό Ωκεανό και αποτελεί επαρχία της Χιλής, μεταξύ 1250 και 1500 μ.Χ.
Όλα τα αγάλματα έχουν υπερβολικά μεγάλα κεφάλια και εκτιμάται πως αναπαριστούν θεοποιημένους προγόνους. Υπάρχουν 887 αγάλματα, τα περισσότερα από τα οποία κοιτούν προς την ενδοχώρα, με μέσο ύψος περίπου 4 μέτρα.
Μόνο 53 Moai δεν είναι κατασκευασμένα από τούφα (tuff), δηλαδή συμπιεσμένη ηφαιστειακή τέφρα, ενώ περίπου 100 φορούν κόκκινα «καπέλα» ή «κότσους» από σκωρία (scoria), που ονομάζονται pukao.
Τι συμβολίζουν
Το 1979, αρχαιολόγοι υποστήριζαν ότι τα αγάλματα είχαν σχεδιαστεί για να φέρουν μάτια από κοράλλια. Οι φιγούρες θεωρείται ότι συμβολίζουν την εξουσία και τη δύναμη.
Ενδεχομένως να ενσαρκώνουν πρώην αρχηγούς και να ήταν αποθήκες πνευμάτων ή «μάνα» (υπερφυσική, πνευματική δύναμη).
Είναι τοποθετημένα, έτσι ώστε οι αρχαίοι πρόγονοι να προσέχουν τα χωριά, ενώ επτά από αυτά κοιτούν προς τη θάλασσα για να βοηθούν τους ταξιδιώτες να βρουν τη στεριά. Ωστόσο, παραμένει μυστήριο το πώς μεταφέρθηκαν στη θέση τους οι τεράστιες λαξευμένες πέτρες.
Στην απομονωμένη τους τοποθεσία, στα ανοιχτά των ακτών της Χιλής, πιστεύεται ότι οι αρχαίοι κάτοικοι του Νησιού του Πάσχα εξοντώθηκαν από αιματηρούς πολέμους, καθώς μάχονταν για τους ολοένα και πιο περιορισμένους πόρους του νησιού.
Το μόνο που άφησαν πίσω τους ήταν τα εμβληματικά γιγαντιαία πέτρινα κεφάλια και ένα νησί γεμάτο με κοφτερά τριγωνικά κομμάτια ηφαιστειακού γυαλιού, τα οποία ορισμένοι αρχαιολόγοι εδώ και καιρό πιστεύουν ότι χρησιμοποιούνταν ως όπλα.
