Την ώρα που κορυφώνονται οι διαπραγματεύσεις για τη μεγάλη εμπορική συμφωνία ΕΕ–Ινδίας, ο Ευρωπαίος Επίτροπος Εμπορίου Μάρος Σέφτσοβιτς βρίσκεται αντιμέτωπος με έναν περίπλοκο πονοκέφαλο: πώς θα αποφύγει μια διπλωματική σύγκρουση με το Πακιστάν, χωρίς να απορρίψει το ινδικό αίτημα να αναγνωριστεί το ρύζι μπασμάτι ως προϊόν ινδικής προέλευσης.
Ο Σέφτσοβιτς παραδέχθηκε ότι το θέμα βρίσκεται στην ατζέντα των συνομιλιών, ενώ νέος γύρος συζητήσεων διεξάγεται αυτή την εβδομάδα στις Βρυξέλλες, με στόχο την επίτευξη συμφωνίας έως το τέλος του έτους. Οι δασμοί της κυβέρνησης Τραμπ δημιουργούν πίεση και στις δύο πλευρές να επιταχύνουν τη διαδικασία, αλλά το μπασμάτι απειλεί να γίνει εμπόδιο με γεωπολιτικές προεκτάσεις.
Η διαμάχη για την προέλευση
Η Ινδία ζητά από την ΕΕ να προστατεύσει το μπασμάτι ως γεωγραφική ένδειξη (ΓΕ), διασφαλίζοντας το όνομα και τη φήμη του στην ευρωπαϊκή αγορά. Το Πακιστάν, όμως, αξιώνει να συμπεριληφθεί και το δικό του μπασμάτι στο καθεστώς αυτό, καθώς το προϊόν καλλιεργείται και στις δύο πλευρές των συνόρων της περιοχής Punjab, που μοιράζονται οι δύο χώρες.
Η αναγνώριση της προέλευσης ενός προϊόντος αποτελεί τεράστιο οικονομικό ζήτημα. Η ΕΕ διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό προστατευμένων γεωγραφικών ενδείξεων παγκοσμίως, κυρίως για γαλλικά, ιταλικά και ισπανικά προϊόντα, και επιδιώκει ανάλογες προστασίες από τους εμπορικούς της εταίρους, ώστε να αποτρέπεται η παραποίηση επώνυμων ευρωπαϊκών προϊόντων όπως η σαμπάνια ή το Parmigiano Reggiano.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, Ινδία και Πακιστάν είχαν ενώσει τις δυνάμεις τους κατά της αμερικανικής εταιρείας RiceTec, η οποία είχε εξασφαλίσει πατέντα για το μπασμάτι. Το 2001 η πατέντα ανακλήθηκε, και το 2004 οι δύο χώρες υπέβαλαν κοινή αίτηση στην ΕΕ για αναγνώριση του μπασμάτι ως προϊόντος με κοινή κληρονομιά.
Όμως, οι τρομοκρατικές επιθέσεις της Βομβάης το 2008 διέλυσαν κάθε συνεργασία. Το Νέο Δελχί προχώρησε το 2018 σε μονομερή αίτηση για αναγνώριση ΓΕ, ενώ το Ισλαμαμπάντ υπέβαλε τη δική του το 2023, επεκτείνοντας την καλλιεργητική περιοχή και σε τέσσερις επαρχίες του Κασμίρ – την καρδιά της μακροχρόνιας εδαφικής διαμάχης μεταξύ των δύο χωρών.
Η ΕΕ στο επίκεντρο μιας γεωπολιτικής παγίδας
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε εμπορικά και γεωπολιτικά συμφέροντα. Σύμφωνα με τον ειδικό εμπορικών σημάτων Matteo Mariano, η ΕΕ «προσπαθεί να εκτονώσει μια σύγκρουση που υπερβαίνει τα εμπορικά όρια». Θα μπορούσε, όπως λέει, να επιβάλει κοινή καταχώριση, αλλά διστάζει να εμπλακεί στην εδαφική διαμάχη του Κασμίρ.
Πηγές από τις δύο χώρες τονίζουν ότι καμία πλευρά δεν ζητά αποκλειστική αναγνώριση, ωστόσο καμία δεν υποχωρεί. Εν μέσω των συνομιλιών για αυτοκίνητα, αγροτικά προϊόντα και δημόσιες συμβάσεις, το ζήτημα του μπασμάτι έχει μετατραπεί σε τεστ διπλωματικής ισορροπίας για την ΕΕ.
«Αν η Επιτροπή τολμήσει, μπορεί να επιβάλει μια κοινή λύση Ινδίας–Πακιστάν», δήλωσε ο Mariano. «Αλλά όλα εξαρτώνται από το πόσο σημαντική θεωρεί η Ευρώπη τη συμφωνία με την Ινδία και αν θέλει να καθυστερήσει για το μπασμάτι».
