Από την τελευταία απογραφή, του 2021, προέκυψαν 286 χωριά ή οικισμοί της χώρας χωρίς ούτε έναν κάτοικο. Και άλλοι 1.391 με λιγότερους από δέκα. Διασπαρμένα σε όλη τη χώρα. Κυρίως σε ορεινές, δυσπρόσιτες περιοχές, αλλά όχι μόνο. Ωστόσο, οι αριθμοί αποτυπώνουν μόνο ένα μέρος της πραγματικότητας. Οπως και παλαιότερα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που δηλώνουν ως τόπο μόνιμης κατοικίας τους τέτοια χωριά και οικισμούς, από τους οποίους κατάγονται και έχουν εκεί σπίτι, πατρικό ή εξοχικό και απογράφονται εκεί.
Oι Ατλαντίδες
–Κάλλιο. Πριν από λίγες ημέρες το Κάλλιο ήταν για πολλοστή φορά τα τελευταία χρόνια συνεπές με το ετήσιο ραντεβού του με το φως του ήλιου. Το από το 1981 βυθισμένο χωριό της Φωκίδας κάτω από τα νερά της τεχνητής λίμνης του Μόρνου, που δημιουργήθηκε ως μια ισχυρή λύση για το υδροδοτικό πρόβλημα της Αθήνας, αναδύθηκε ξανά στην επιφάνεια. Ακριβέστερα, η στάθμη του νερού λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας ήταν που υποχώρησε για να μπορέσει το ασάλευτο στον πυθμένα της λίμνης άλλοτε γραφικό χωριό να μας υπενθυμίσει, πέρα από το καμπανάκι για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, την ύπαρξή του.
Οτι κάποτε, όχι πολύ παλιά, έως το 1979, εκεί υπήρχε ζωή. Οι κάτοικοί του όμως αναγκάστηκαν λόγω του έργου του Μόρνου να μετεγκατασταθούν και να οργανώσουν στο εξής τη ζωή τους αλλού. Και γι’ αυτό, ακόμη κι αν έχουν περάσει τόσα χρόνια, για κάποιους ανθρώπους οι εικόνες αυτές ξανανοίγουν πληγές θυμίζοντάς τους τα σπίτια, τα χωράφια, τις περιουσίες τους, τα βιώματά τους στον τόπο όπου γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και υποχρεώθηκαν τελικά να τον εγκαταλείψουν. Μερικοί, πάντως, επέλεξαν να μείνουν τελικά σε ένα παραπλήσιο νέο χωριό, σε μεγαλύτερο υψόμετρο. Το 2021 η απογραφή έδειξε 23 μόνιμους κατοίκους.
Το πολυφωτογραφημένο Κάλλιο ήταν ένα μικρό χωριό, σε υψόμετρο 460 μέτρων, βορειοδυτικά του Λιδωρικίου, με περίπου 200 κατοίκους. Είχε μακρά ιστορία, από τον 4ο αιώνα π.Χ., με την ονομασία Καλλίπολις. Ευτυχώς, πριν από την πλήρωση του ταμιευτήρα με νερό, ο καθηγητής Αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης πραγματοποίησε μεταξύ 1977-79 συστηματικές ανασκαφές που αποκάλυψαν τον οχυρωματικό περίβολο, ιερά της Δήμητρας και της Κόρης, βουλευτήριο, αγορά, θέατρο και νεκροπόλεις. Στην περίφημη «Οικία του Αρχείου» ανακαλύφθηκαν περί τα 600 πήλινα σφραγίσματα. Αρκετά ευρήματα εκτίθενται σήμερα στην Αρχαιολογική Συλλογή Λιδωρικίου και ορισμένα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφισσας.
– Σφεντύλι. Ανάλογη περίπτωση χωριού με το Κάλλιο, που βυθίζεται και ξεπροβάλλει ξανά, κάπως σαν να νεκρανασταίνεται, όταν τα νερά υποχωρούν, είναι το Σφεντύλι στη Χερσόνησο του Ηρακλείου, η «Ατλαντίδα της Κρήτης». Δημιουργούνται ανάμεικτα συναισθήματα σε όποιον αντικρίζει το θέαμα, γιατί το έργο στο φράγμα του Αποσελέμη είναι πρόσφατο και τα σπίτια, οι δρόμοι, οι αγροτικές εγκαταστάσεις του χωριού δεν έχουν ακόμα προλάβει να γίνουν ερείπια.
Το Σφεντύλι βρισκόταν σε υψόμετρο 210 μέτρων. Κατοικούσαν περίπου 100 άνθρωποι, όταν αποφασίστηκε η κατασκευή του φράγματος. Αναγκάστηκαν βέβαια να το εγκαταλείψουν. Αλλά αυτό εξελίχθηκε σταδιακά, από το 2000, όταν ξεκίνησαν τα έργα και συνεχίστηκε με τους ρυθμούς που ανέβαινε το νερό, όταν μπήκε σε λειτουργία. Δεν ήθελαν δηλαδή να φύγουν, έμειναν όσο μπορούσαν. Οι τελευταίοι το εγκατέλειψαν το 2015.
Τώρα, φυσικά, είναι ακατοίκητο. Και όταν τα νερά υποχωρούν λόγω της ανομβρίας, το χωριό αναδύεται ξανά. Και οι εικόνες του συγκλονίζουν. Πολλοί παλιοί κάτοικοί του το επισκέπτονται και αναπολούν τα βιώματά τους στον χρόνο που έζησαν εκεί – αλλά μπροστά πια σε νεκρά σπίτια, με τοίχους που έχουν αρχίσει να καταρρέουν, έρημους και αποσαθρωμένους δρόμους, χωράφια χωρίς ζωή.
Ο οικισμός του Σφεντυλίου πήρε το όνομά του από τον πρώτο του κάτοικο, τον Σφενδήλο. Η παλαιότερη μαρτυρία για την ύπαρξή του χρονολογείται στο 1577 στον κατάλογο του Φραγκίσκου Μπαρότσι. Επί Ενετοκρατίας ήταν φέουδο της Λατινικής Επισκοπής Χερσονήσου. Στην πρώτη τουρκική απογραφή το 1671 αναφέρεται ως Isfendil. Πρόσφατα βρέθηκαν στην περιοχή από την αρχαιολόγο Αθανασία Κάντα 65 σκελετοί, που πιθανότατα προέρχονται από μινωικό νεκροταφείο.
– Επισκοπή. Σχεδόν όλα τα υπόλοιπα χωριά που ερημώθηκαν για να γίνουν οι τεχνητές λίμνες έχουν εξαφανιστεί οριστικά. Οπως η Επισκοπή, ο Αγιος Βασίλειος, τα Σίδερα Τριχωνίδας, τα Σιβίστα και 15 μικρότεροι οικισμοί που βρίσκονται στον πυθμένα της λίμνης Κρεμαστών, τη μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της χώρας. Δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του φράγματος των Κρεμαστών το 1965 από τη συσσώρευση υδάτινων όγκων των ποταμών Αχελώου, Αγραφιώτη, Ταυρωπού και Τρικεριώτη. Βρίσκεται ανάμεσα στους Νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας, οι οποίοι ενώνονται μέσω της γέφυρας της Επισκοπής.
Η Επισκοπή ήταν ένα μεγάλο χωριό, καθώς το μέρος είναι πεδινό, το πιο εύφορο της Ευρυτανίας. Οταν άρχισε η κατασκευή του φράγματος, οι τότε κάτοικοί της, αφού πήραν αποζημιώσεις για τις περιουσίες τους, μετεγκαταστάθηκαν σε κοντινές πόλεις, μεταξύ των οποίων το Αγρίνιο, το Καρπενήσι και η Λαμία. Κάποιοι έφτασαν στην Αθήνα, άλλοι μετανάστευσαν στο εξωτερικό. Ορισμένοι όμως επέλεξαν να παραμείνουν εκεί κι έτσι έχτισαν το σημερινό μικρό χωριό της Επισκοπής, που βρίσκεται δίπλα στη γέφυρα, σε υψόμετρο 300 μέτρων και 46 χιλιόμετρα από το Καρπενήσι, ακριβώς στα σύνορα των δύο νομών.
Στο παλιό χωριό βρισκόταν ο Ναός της Παναγίας της Επισκοπής, που θεωρείται από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία της χώρας. Εκτιμάται ότι κατασκευάστηκε επί Εικονομαχίας (8ος-9ος αιώνας). Κατά τα βυζαντινά χρόνια υπήρξε έδρα της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων, κάτι που μαρτυρά την τότε σπουδαιότητα του χωριού. Λίγο πριν από την κατάδυση του ναού στη λίμνη έγιναν εντατικές έρευνες που αποκάλυψαν τρία στρώματα τοιχογραφιών, του 8ου-9ου αιώνα, του 11ου και του 13ου αιώνα. Σήμερα αυτές εκτίθενται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο των Αθηνών. Τον Μάιο του 2008 μια ομάδα του Συλλόγου Ερασιτεχνών Αυτοδυτών «Τηθύς» εντόπισε τον ιστορικό παλαιό ναό σε βάθος περίπου 32 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της λίμνης, σε πάρα πολύ καλή κατάσταση.
– Το χωριό Ξενιές επίσης εγκαταλείφθηκε υποχρεωτικά για να δημιουργηθεί το φράγμα Πηνειού στην Ηλεία. Οι κάτοικοι μετακόμισαν το 1961 σε νέο χωριό, παρόχθιο της λίμνης. Στον πυθμένα της βρίσκονται και οι οικισμοί Παλαιοχώρα, Αγία Αννα και Σούλι. Παρομοίως, το χωριό Παλιά Νεράιδα εξαφανίστηκε λόγω της κατασκευής του φράγματος του Αλιάκμονα για τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης Πολυφύτου στην Κοζάνη το 1973. Ορισμένοι κάτοικοί του μετεγκαταστάθηκαν στο νέο χωριό, πλησίον του βυθισμένου πια παλιού. Την ίδια μοίρα είχαν και οι Τόσκες στην Αχαΐα. Οι κάτοικοί του έφυγαν το 2009, όταν άρχισαν τα έργα κατασκευής του φράγματος Πείρου – Παραπείρου. Το 2020 δημιουργήθηκε η τεχνητή λίμνη Αστερίου και το χωριό βυθίστηκε οριστικά.
Η έρημος του λιγνίτη
Από την άλλη, υπάρχουν τα χωριά της Κοζάνης που πλήρωσαν το βαρύ τίμημα της προσπάθειας εξηλεκτρισμού της χώρας τη δεκαετία του ’60 και του ’70, με τη δημιουργία των Ατμοηλεκτρικών Σταθμών (ΑΗΣ) στην Πτολεμαΐδα και την Καρδιά, που περιβάλλονται από τεράστια λιγνιτωρυχεία. Ερημώθηκαν και εξαφανίστηκαν από προσώπου γης, για να φωτιστεί, στην κυριολεξία, η χώρα. Αλλος υπέρτατος σκοπός μείζονος κοινωνικής ωφέλειας, αλλά με κόστος για εκείνους που υποχρεώθηκαν να ξεσπιτωθούν. Η τεχνολογία προχώρησε, τα φουγάρα του ΑΗΣ Καρδιάς έσβησαν το 2021, αλλά 47 χρόνια νωρίτερα είχαν θυσιαστεί αρκετά χωριά της περιοχής. Οι κάτοικοί τους μεταφέρθηκαν με κυβερνητική μέριμνα σε παραπλήσιες περιοχές ή έφυγαν για αλλού, μακρύτερα.
– Καρδιά. Η παλιά Κοινότητα βρισκόταν στο κέντρο του εύφορου κάμπου της Εορδαίας και οι κάτοικοί της ασχολούνταν συστηματικά με την καλλιέργεια δημητριακών, την αμπελουργία και την καπνοκαλλιέργεια. Η Καρδιά ήταν το πρώτο χωριό που απαλλοτριώθηκε για τη λειτουργία των λιγνιτωρυχείων δίνοντας μάλιστα το όνομά της στον ΑΗΣ. Οι κάτοικοί της μετεγκαταστάθηκαν το 1975 στη Νέα Καρδιά, σε απόσταση 4,5 χλμ. βόρεια της Κοζάνης. Ο σύγχρονος οικισμός σήμερα αριθμεί 500 κατοίκους και διαθέτει καινούρια σπίτια, πάρκα, παιδικές χαρές, παιδικό σταθμό, μεγάλους δρόμους και καταστήματα καθώς και πολιτιστικό σύλλογο με πλούσια δραστηριότητα. Είναι από τα λίγα μέρη που ολοένα αναπτύσσονται σε υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό. Στη Νέα Καρδιά Πτολεμαΐδας, εξάλλου, χτίστηκε ιερός ναός αφιερωμένος στον Αγιο Νικόλαο, όπως ακριβώς και ο αντίστοιχος του παλιού χωριού, από τον οποίο μεταφέρθηκε η εικόνα του. Ξεχωρίζει επίσης το κτίριο του Πολιτιστικού Συλλόγου «Η Μέρα», που εγκαινιάστηκε το 2002 και ολοκληρώθηκε το 2007.
– Πτελεώνας. Αλλος ένας οικισμός στην Εορδαία που παραδόθηκε πέρυσι και επίσημα στη ΔΕΗ. Το χωριό έσφυζε στο πράσινο – άλλωστε και η ονομασία του οφείλεται στα αιωνόβια δέντρα πτελέας. Στο βορειοανατολικό άκρο του είναι τα Λιγνιτωρυχεία Πτολεμαΐδας, σε υψόμετρο 780 μέτρων. Λόγω όμως της γειτνίασής του με αυτά το χωριό εγκαταλείφθηκε. Το 2004 έγινε μια μεγάλη κατολίσθηση η οποία παρέσυρε χιλιάδες τόνους χώματος από τις αποθέσεις της ΔΕΗ, που σκέπασαν ακόμη και το κοιμητήριο του χωριού. Για πρώτη φορά αναφέρθηκε επίσημα το 1918 με την παλιά του ονομασία από την τουρκοκρατία ως Χαρμπίνα. Το 1940 μετονομάστηκε σε Πτελεώνα. Αλλο χωριό που ερημώθηκε για τον ίδιο λόγο ήταν ο Κόμανος. Στο υπέδαφός του έχουν εντοπιστεί λουτρά και ψηφιδωτά δάπεδα του 5ου αιώνα π.Χ. Οι κάτοικοί του μετεγκαταστάθηκαν σε έκταση στον λόφο Κουρί, βορειοδυτικά της Πτολεμαΐδας.
– Μαυροπηγή. Στον ιστορικό οικισμό, που έχει εντοπιστεί μία από τις πιο πρώιμες εγκαταστάσεις γεωργοκτηνοτρόφων στην Ευρώπη, γύρω στο 6600 π.Χ., έγινε αναγκαστική απαλλοτρίωση λόγω της εξόρυξης λιγνίτη από τη ΔΕΗ. Σε άλλο σημείο της εντοπίστηκε αρχαιολογικός χώρος κατοικημένος από τη Μέση Νεολιθική Περίοδο μέχρι τα ελληνιστικά χρόνια. Ακόμη, την ίδια μοίρα είχαν ο Κλείτος, όπου έχουν ανασκαφεί δύο προϊστορικοί οικισμοί της Νεολιθικής Περιόδου, η Χαραυγή και η Εξοχή, με τους κατοίκους τους να μετακομίζουν στον Νέο Κλείτο, στη Νέα Χαραυγή και τη Νέα Εξοχή, αντιστοίχως.
Θύματα του Εγκέλαδου
Υπάρχουν ακόμη χωριά, μεγάλα ή μικρά, που κάποτε άκμαζαν, αλλά μια ξαφνική φυσική καταστροφή, συνήθως σεισμός ή πλημμύρα, είτε μια μεγάλη κατολίσθηση, τα κατέστρεψαν. Σε αυτές τις περιπτώσεις συγκαταλέγονται το Μικρό Χωριό και η Βίνιανη στην Ευρυτανία και το Ροπωτό στα Τρίκαλα.
– Μικρό Χωριό. Ηταν Κυριακή 13 Ιανουαρίου του 1963, 9.13 το πρωί, όταν μια φονική κατολίσθηση έθαψε κυριολεκτικά το Μικρό Χωριό Ευρυτανίας κάτω από βράχους και λάσπη. Μια πολύνεκρη τραγωδία και πανελλήνιο πένθος, καθώς έχασαν τη ζωή τους 13 άνθρωποι, ενώ δεκάδες άλλοι έχασαν σπίτια και περιουσίες.
Της καταστροφής προηγήθηκαν πολλές συνεχόμενες ημέρες έντονης βροχόπτωσης, με αποτέλεσμα να αποκολληθεί τμήμα του όρους Κρι που καταπλάκωσε το χωριό. Συνετέλεσαν επιπροσθέτως η τότε έντονη σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή και η φύση του εδάφους. Ευτυχώς οι περισσότεροι κάτοικοι τη μοιραία στιγμή βρίσκονταν στην εκκλησία. Αποδείχθηκε σωτήριο για τους ίδιους.
Εξήντα σπίτια ισοπεδώθηκαν. Οι κάτοικοι ωστόσο δεν πτοήθηκαν. Θρήνησαν τους νεκρούς τους, πικράθηκαν, αλλά πείσμωσαν. Εβαλαν στόχο να ανοικοδομήσουν το χωριό τους και το κατάφεραν. Τον Απρίλιο του 1963 ξεκίνησε έρανος για την κατασκευή νέου οικισμού, 2 χλμ. από τον παλιό, βάσει σχεδίων από το Τεχνικό Γραφείο Δοξιάδη. Το Νέο Μικρό Χωριό ολοκληρώθηκε το 1968. Σήμερα παραμένει ένας μικρός παράδεισος, με έλατα, καστανιές και πυκνό πράσινο να το περιβάλλουν.
Ενα μνημείο για τα 13 θύματα βρίσκεται στην είσοδο του Παλαιού Μικρού Χωριού: ένα ιδιαίτερο πλατάνι με 13 παρακλάδια, όσα και οι ψυχές που χάθηκαν. Λίγο πιο πέρα, μια μικρή λίμνη που σχηματίστηκε από την κατολίσθηση.
Το Μικρό Χωριό Ευρυτανίας είχε σημαντικό αποτύπωμα στη Νεότερη Ελληνική Ιστορία. Οι κάτοικοί του πρωτοστάτησαν στην Επανάσταση του 1821, ενώ επί γερμανικής κατοχής εκτελέστηκαν, με 208 από τα 258 σπίτια του να πυρπολούνται. Εκεί λειτούργησε επίσης το παράνομο τυπογραφείο της Εθνικής Αντίστασης.
– Βίνιανη. Ενα πολύ όμορφο χωριό, στο Φαράγγι του Μέγδοβα στην Ευρυτανία, με καλαίσθητα σπίτια και αρχοντικά, εγκαταλείφθηκε από τους περισσότερους κατοίκους του ύστερα από έναν καταστροφικό σεισμό τον Φεβρουάριο του 1966, καθώς τα περισσότερα σπίτια του κατέστησαν μη κατοικήσιμα. Το κράτος αποφάσισε τότε το χτίσιμο της Νέας Βίνιανης, σε απόσταση 6 χλμ. και σε υψόμετρο 600 μέτρων. Σε επίπεδο έδαφος, με πολύ πράσινο, βάσει νέου σχεδίου, σήμερα θεωρείται ένα εξαιρετικό χωριό τοπογραφικά και ρυμοτομικά, προσφέροντας στον επισκέπτη πανέμορφα τοπία και πολλά αξιοθέατα.
Το χωριό έχει πλούσια ιστορία. Εκεί πραγματοποιήθηκε η συνάντηση του Αρη Βελουχιώτη και του Ναπολέοντα Ζέρβα, απ’ όπου ξεκίνησαν τα τμήματά τους για το σαμποτάζ του Γοργοπόταμου. Ηταν επίσης ο τόπος διαμονής των συμμαχικών αποστολών κατά τη διάρκεια του Πολέμου. Επίσης, στη Βίνιανη στις 10 Μαρτίου του 1944 ορκίστηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), γνωστή ως «Κυβέρνηση του Βουνού». Στο παλιό σχολείο όπου έδρευε αυτή λειτουργεί σήμερα Μουσείο Εθνικής Αντίστασης.
– Ροπωτό. Οταν ο Πύργος της Πίζας έχει κλίση 3,97 μοιρών και η εκκλησία του Ροπωτού Τρικάλων, ο Ιερός Ναός της Παναγίας της Θεοτόκου, έχει κλίση 17 μοιρών έχοντας μετακινηθεί πάνω από 200 μέτρα από την αρχική της θέση, όταν 45 σπίτια του έχουν καταστραφεί και πολλές δεκάδες έχουν υποστεί μεγάλες ζημιές, όταν το μισό χωριό έχει παρασυρθεί για 40 μέτρα προς το κάτω μέρος της πλαγιάς όπου ήταν χτισμένο, τότε πάρα πολύ δύσκολα μπορεί αυτό να συνεχίσει να κατοικείται.
Με την ασφάλεια… στα τάρταρα, το Ροπωτό αποτελεί σήμερα πόλο έλξης για ερευνητές και άλλους επισκέπτες που μπαίνοντας μέσα στην εκκλησία του επιδίδονται σε δύσκολες ασκήσεις διατήρησης της ισορροπίας τους, καθώς το επικλινές δάπεδο τους δυσκολεύει αφάνταστα. Αλλά όχι για τους κατοίκους του, ελάχιστοι από τους οποίους παραμένουν στα σπίτια τους, καθώς το φαινόμενο εξακολουθεί να υφίσταται με διακυμάνσεις.
Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μέτρων, διάσπαρτο σε επτά μικρούς οικισμούς. Εγινε γνωστό επί τουρκοκρατίας από τη δολοφονία του Τούρκου φοροεισπράκτορα Κατσίμπα. Είχε νερόμυλο και τέσσερα αποστακτήρια. Οι καθιζήσεις ήταν συχνές πριν από 60 χρόνια, αλλά το 2012 έγιναν συνεχής εφιάλτης για τους κατοίκους, καθώς καταστράφηκαν σπίτια και δρόμοι. Το ήδη σαθρό έδαφος υποχώρησε ανεξέλεγκτα λόγω υπερσυσσώρευσης υδάτων, με αποτέλεσμα να ανοίξει η γη και να καταπιεί ό,τι βρισκόταν πάνω της. Νωπές είναι οι μνήμες από τις οδυνηρές τηλεοπτικές εικόνες.
Στη φθορά του χρόνου
– Καλάμι. Υπάρχουν βεβαίως και χωριά-φαντάσματα, όπως το Καλάμι στην Κρήτη, που απλά έχουν παραδοθεί στη μοίρα τους, στη φθορά του χρόνου. Θύματα της αστυφιλίας που υπήρξε εντονότατη τις περασμένες δεκαετίες. Οι κάτοικοί τους τα εγκατέλειψαν σιγά-σιγά αναζητώντας μια καλύτερη ζωή σε κάποιο αστικό κέντρο, είτε μεταναστεύοντας στο εξωτερικό. Και πίσω έμειναν μόνο οι παλιοί, η μεγαλύτερη γενιά. Μέχρι που «έφυγαν» και αυτοί. Δεκάδες τέτοια χωριά έχουν ερημώσει σε όλη την Ελλάδα. Στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι ορεινά. Οσο πιο δύσκολη η προσέγγιση, έτσι και η ζωή. Οσο πιο μακριά από τις σύγχρονες αστικές υποδομές τόσο λιγότεροι, ελάχιστοι ή και… κανείς από τους κατοίκους.
Κάποια άλλα όπως ο Γάβρος στην Καστοριά πλήρωσαν τις πληγές του Εμφυλίου. Και άλλα, πολύ περισσότερα, την εκδικητική μανία των ναζιστικών στρατευμάτων, όπως η Παλιά Σαγιάδα και το Πλαίσιο της Θεσπρωτίας που πυρπολήθηκαν από τους κατακτητές και καταστράφηκαν ολοσχερώς το 1943.
– Γάβρος. Ανήκει στα Κορέστεια χωριά της Καστοριάς που μοιάζουν πια με φαντάσματα. Κατασκευάζονταν από μάστορες στο πρώτο μισό του περασμένου αιώνα, με λάσπη από κοκκινόχωμα, νερό και άχυρο. Σήμερα τα περισσότερα είναι εγκαταλελειμμένα και μισογκρεμισμένα.
Το χωριό εγκαταλείφθηκε μετά τη λήξη του Εμφυλίου. Πολλοί κάτοικοί του έφυγαν για το εξωτερικό. Οσοι λίγοι απέμειναν μετοίκησαν στο νέο χωριό της Κορέστειας.
Τα ξεθωριασμένα χρώματα των σπιτιών του ενέπνευσαν σπουδαίους Ελληνες και ξένους σκηνοθέτες που τα χρησιμοποίησαν σε σημαντικές ταινίες τους, όπως ο Παντελής Βούλγαρης στην «Ψυχή βαθιά», ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στο «Μετέωρο βήμα του πελαργού», ο Φίλιππος Φυλακτός στην ιστορική ταινία «Παύλος Μελάς», αλλά και στον «Τζέιμς Μποντ: Για τα μάτια σου μόνο».
– Μεταμόρφωση. Δύο χρόνια μετά τον φονικό και πρωτοφανώς καταστροφικό «Daniel», που έπνιξε τη Θεσσαλία, το χωριό οι εικόνες του οποίου συγκλόνισαν, καθώς βυθίστηκε στην κυριολεξία αύτανδρο, η Μεταμόρφωση με τους προ «Daniel» 324 κατοίκους του δίνει κάποια σημεία ζωής: 80 από αυτούς έχουν επιστρέψει, αλλά το μέλλον των πληγέντων δεν θα είναι εκεί. Εχουν απομείνει μόνο 50 σπίτια από τα συνολικά 120.
Η λύση θα δοθεί με τη Νέα Μεταμόρφωση, που θα χτιστεί σε έκταση 193 στρεμμάτων, όπου θα δημιουργηθούν συνολικά 191 οικόπεδα. Πρόκειται για επιτόπου δέσμευση στους κατοίκους του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη από τον Δεκέμβριο του 2023, σε αρμονία με το συντριπτικό «ναι» από πλευράς τους στο τοπικό δημοψήφισμα που είχε προηγηθεί.
Οι κατοικίες θα κατασκευαστούν με την αρωγή του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ) και θα είναι επιφάνειας έως και 150 τ.μ.
Τον περασμένο Απρίλιο ο Δήμος Παλαμά κατέθεσε πρόταση χρηματοδότησης έως 15 εκατ. ευρώ στο Ταμείο Κρατικής Αρωγής για την κατασκευή των υποδομών στον νέο οικισμό της Μεταμόρφωσης. Μετά την ολοκλήρωση των μελετών, αναμένεται η κατασκευή των έργων υποδομής και των προκάτ σπιτιών από τον ΣΕΒ. Εως το 2027 θα έχει ολοκληρωθεί η μετεγκατάσταση των κατοίκων.
Τα 286 χωριά της Ελλάδας που σβήστηκαν από τον χάρτη
