Γεροντοκόρη. Ανύπαντρη. Άτεκνη κυρία με γάτες.
Εδώ και κυριολεκτικά αιώνες, όλοι έχουν υποτιμητικά παρατσούκλια στο λεξιλόγιό τους για να περιγράψουν την κατάσταση της ανύπαντρης γυναίκας. Και όλοι έχουν μια εικόνα στο μυαλό τους γι’ αυτήν: Να κάθεται μόνη στον καναπέ μέσα στην κατάθλιψη και να κλαίει τρώγοντας μια συσκευασία οικογενειακού παγωτού. Ή ξαπλωμένη στο κρεβάτι της, να παρακολουθεί για δώδεκα συνεχόμενες ώρες ντοκιμαντέρ εγκληματολογίας! Ή να μιλάει με τις ώρες στις 26 γάτες της.
Η αλήθεια είναι ότι η κοινωνία το έχει καταλάβει πολύ λάθος. Οι ανύπαντρες γυναίκες -κατ’ επιλογή- στην πλειονότητά τους, είναι αρκετά ευτυχισμένες, αρκετά ικανοποιημένες, και πλήρως ευχαριστημένες με τη ζωή τους. Και καθώς ο αριθμός τους συνεχίζει να αυξάνεται, οι εμπειρίες και η σοφία τους μπορεί να βοηθήσουν και άλλους στην ψυχική και συναισθηματική ευεξία τους.
Η αύξηση των ανύπαντρων γυναικών
Μεταξύ των ετών 2018 και 2030, ο αριθμός των ανύπαντρων γυναικών προβλέπεται να αυξάνεται κατά 1,2% ετησίως, σε σύγκριση με μόλις 0,8% για τον γενικό πληθυσμό των ΗΠΑ, σύμφωνα με πρόβλεψη της Morgan Stanley το 2019 και στοιχεία από την Αμερικανική Στατιστική Υπηρεσία (U.S. Census Bureau).
Το 45% των γυναικών ηλικίας 25 έως 44 χρόνων, μια ηλικιακή ομάδα που, θα μπορούσε κάποιος να πει, είναι «ιδανική» για γάμο, θα είναι single έως το 2030, το υψηλότερο ποσοστό στην ιστορία, από 41% το 2018. Οι ειδικοί λένε ότι υπάρχει πλήθος παραγόντων που προκαλούν αυτήν την αύξηση.
Κατ’ αρχάς, οι άνθρωποι παντρεύονται απλώς πιο αργά στη ζωή τους: Η μέση ηλικία πρώτου γάμου για τις γυναίκες ήταν 28,6 χρόνων το 2021, σε σύγκριση με 20,5 χρόνια το 1947.
Αυτή η μετατόπιση αποδίδεται συνήθως στην αυξημένη έμφαση στην ανώτατη εκπαίδευση και στους επαγγελματικούς στόχους, αλλά και στις μεταβαλλόμενες κοινωνικές νόρμες και στις νομοθετικές αλλαγές, που έχουν καταστήσει τον γάμο λιγότερο αναγκαίο για τις γυναίκες. Άλλωστε, πώς θα μπορούσαν οι γυναίκες προηγούμενων γενεών να είναι αυτάρκεις, όταν δεν μπορούσαν καν να βγάλουν πιστωτική κάρτα στο όνομά τους έως το 1974;
Σήμερα, με οικονομική ανεξαρτησία και επαγγελματικές ευκαιρίες, οι ανύπαντρες γυναίκες ζουν πλέον ανεξάρτητες, αυτόνομες ζωές. «Είναι πολύ πιο εύκολο σήμερα να είσαι single», λέει η Bella DePaulo, PhD, κοινωνική επιστήμονας και συγγραφέας του Single at Heart. «Δεν θες να μαγειρέψεις; Υπάρχει το takeout. Δεν θες να πλύνεις ρούχα; Υπάρχει υπηρεσία καθαριστηρίου. Δεν θες να κάνεις επισκευές στο σπίτι σου; Μπαίνεις online και βρίσκεις κάποιον».
Ο διασυνδεδεμένος κόσμος μας σημαίνει, επίσης, ότι δεν χρειάζεται πλέον να βασίζεται μια γυναίκα σε έναν σύντροφο που ζει μαζί του για κοινωνική συναναστροφή ή συναισθηματική υποστήριξη.
«Η τεχνολογία επικοινωνίας έχει κάνει τη single ζωή πολύ πιο ικανοποιητική», λέει η DePaulo.
«Αν είσαι ανύπαντρη και μένεις μόνη σου, δεν είσαι απομονωμένη. Απέχεις μόνο ένα μήνυμα, ένα email, ένα chat room από τον υπόλοιπο κόσμο».
Παρ’ όλο που τα στίγματα γύρω από τη single ζωή, ιδίως για τις γυναίκες, επιμένουν, η DePaulo παρατηρεί ότι η αύξηση των ανύπαντρων ανθρώπων μπορεί να είναι αυτοτροφοδοτούμενη: «Όσο περισσότεροι μένουν single ή μένουν single για μεγαλύτερο διάστημα, τόσο πιο πιθανό είναι και άλλοι να κάνουν το ίδιο», λέει. «Δεν φαίνεται πλέον τόσο ασυνήθιστο».
Φυσικά, δεν μπορεί να γίνει λόγος για ανύπαντρες γυναίκες το 2025 χωρίς να γίνει αναφορά στη δυναμική των ραντεβού. Η DePaulo δεν ερευνά ειδικά τις λεπτομέρειες του dating («Αυτό είναι το ένα θέμα της single ζωής που δεν μελετώ», λέει), αλλά μια σύντομη κουβέντα με κάποια που χρησιμοποιεί Tinder ή Bumble αρκεί για να καταλάβει κάποιος πόσο χαοτικό έχει γίνει το φλερτ και το dating σήμερα.
Παίζοντας το παιχνίδι του dating
Οι απαντήσεις των περισσότερων ανύπαντρων γυναικών σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση στο dating σύμφωνα με την αρθρογράφο του Women’s Health ήταν: «Μπερδεμένη» «Απαίσια» «Καταθλιπτική» «Ζοφερή»
Δύο απάντησαν ότι έχουν χρόνια να βγουν ραντεβού, ότι έχουν, ουσιαστικά, παραιτηθεί από την προσπάθεια. Η λέξη που ακούει πιο συχνά η Leah Aguirre, θεραπεύτρια με έδρα το Σαν Ντιέγο και συγγραφέας του Is This Really Love?, είναι «υπερβολικά πιεστικό».
Οι εφαρμογές γνωριμιών έχουν δημιουργήσει στους single την εντύπωση ότι έχουν άπειρες επιλογές και ταυτόχρονα μηδενικές. «Υπάρχουν πολλά ταίρια, πολλές συνδέσεις, αλλά τίποτα ουσιαστικό δεν προκύπτει», λέει η Aguirre. «Πολλές επιφανειακές, μη ικανοποιητικές αλληλεπιδράσεις που δεν οδηγούν πουθενά. Οι γυναίκες, ειδικά, νιώθουν ότι δεν μπορούν να βρουν συντρόφους που να ευθυγραμμίζονται με τις αξίες τους».
Στην πραγματικότητα, το ιδεολογικό χάσμα ανάμεσα στα φύλα συνεχώς μεγαλώνει, ιδιαίτερα στην Gen Z, με τις γυναίκες να γίνονται πιο προοδευτικές και τους άνδρες πιο συντηρητικοί, κάτι που κάνει την κοινή βάση ακόμη πιο σπάνια.
«Εργάζομαι με πολλές προοδευτικές, μορφωμένες, ανοιχτόμυαλες γυναίκες, και είναι δύσκολο να βρουν άνδρες με παρόμοια αντίληψη», λέει η Aguirre. «Και ακόμη κι αν ένας άνδρας δηλώνει ότι είναι φιλελεύθερος, μπορεί να του λείπει βασική ενσυναίσθηση για την πραγματικότητα που ζει το ραντεβού του. Οι γυναίκες θέλουν μια ισότιμη, αμοιβαία, με σεβασμό σχέση, όπου και οι δύο μοιράζονται ειλικρινά τις ανησυχίες και τα συναισθήματά τους», τονίζει η Aguirre.
Ακόμη ένα εμπόδιο για πολλές από τις γυναίκες που βλέπει στην πράξη είναι η χαμηλή συναισθηματική νοημοσύνη στους άνδρες: «Συχνά ακούω: “Δεν με ρώτησε τίποτα για εμένα” ή “Νομίζω ότι δεν με ξέρει καν.” Υπάρχουν δηλώσεις έρωτα ή ενδιαφέροντος, χωρίς πραγματική γνωριμία με τη γυναίκα απέναντι».
Καθόλου τυχαίο, λοιπόν, που έχει αρχίσει να κυκλοφορεί το hashtag #makemencuriousagain στα social media. Φυσικά, δεν είναι οι γυναίκες εντελώς άμοιρες ευθυνών για τις απογοητευτικές εμπειρίες. Και αυτές κάνουν ghosting, στέλνουν διφορούμενα μηνύματα (breadcrumbing), ή παρακολουθούν παθητικά χωρίς να εμπλέκονται (orbiting).
Αλλά όταν χρειάζονται όροι όπως “mankeeping” για να περιγράψουν το βάρος που σηκώνουν οι γυναίκες σε μια σχέση ώστε να διατηρούν τη σύνδεση, την κοινωνικότητα και την ψυχική ευεξία του συντρόφου τους, είναι εύκολο να καταλάβει κάποιος γιατί πολλές γυναίκες προτιμούν να μείνουν single από το να αναλάβουν άλλη μια “δουλειά” χωρίς ανταπόδοση.
Μια μελέτη για την ευτυχία
Η επιστημονική μελέτη της ζωής των singles είναι σχετικά νέα. Μέχρι πρόσφατα, οι ερευνητές εστίαζαν σχεδόν αποκλειστικά στους παντρεμένους. «Δεν είχε σημασία αν ήθελες ή όχι να παντρευτείς, αν σου άρεσε, αν ήσουν gay ή straight. Αν ήσουν gay, έκανες ότι είσαι straight. Όλοι παντρεύονταν», λέει η DePaulo. «Οπότε οι ερευνητές μελετούσαν τον γάμο δυσανάλογα πολύ».
Ένας άλλος λόγος είναι η αντίληψη ότι η single ζωή είναι προσωρινή. Και φυσικά, υπάρχει και το πολιτισμικό βάθρο στο οποίο έχει τοποθετηθεί ο γάμος: «Ο γάμος έχει εξυμνηθεί και εκτιμηθεί με τρόπους που η single ζωή δεν έχει ποτέ», λέει η DePaulo. «Το βλέπεις αυτό όχι μόνο στην έρευνα, αλλά και στις ταινίες, στις σειρές, στα τραγούδια, και τη λογοτεχνία, όλα γεμάτα με ρομαντισμό».
Αλλά νέα δεδομένα αποκαλύπτουν μια πολύ διαφορετική εικόνα από αυτή που μας έχει συνηθίσει η pop κουλτούρα. Για παράδειγμα: εκείνη η γνωστή εικόνα της μοναχικής κυρίας με γάτες, ενώ ο πετυχημένος εργένης ζει τη ζωή του, δεν στέκει με βάση τα στοιχεία.
Οι single γυναίκες είναι πιο ευτυχισμένες
Στην πραγματικότητα, οι ανύπαντρες γυναίκες είναι πολύ πιο ευχαριστημένες από τη ζωή τους σε σχέση με τους ανύπαντρους άνδρες. Σύμφωνα με τη μελέτη Sisters Are Doin’ It for Themselves, στην οποία συμμετείχαν σχεδόν 6.000 single από ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο και Καναδά, ηλικίας 18 έως 75 χρόνων:
Οι γυναίκες δήλωσαν μεγαλύτερη συνολική ικανοποίηση από τη ζωή
Υψηλότερη ικανοποίηση από την ερωτική τους κατάσταση
Καλύτερη σεξουαλική ικανοποίηση
Μικρότερη επιθυμία για σύντροφο
«Αυτά τα ευρήματα αντικρούουν πλήρως το διαδεδομένο αφήγημα ότι οι γυναίκες είναι μόνες, δυστυχισμένες και απελπισμένες για σχέση», λέει η επικεφαλής της μελέτης, Elaine Hoan, υποψήφια διδάκτωρ ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.
Η εξήγηση; Οι γυναίκες συχνά έχουν πιο δυνατά και υποστηρικτικά κοινωνικά δίκτυα από τους άνδρες. Για τους άνδρες, η νούμερο ένα πηγή συναισθηματικής υποστήριξης είναι η σύντροφός τους.
Για τις γυναίκες, η υποστήριξη προέρχεται από πολλαπλές πηγές.
Η θηλυκοποίηση της ελευθερίας
Η Kimberly Martinez Phillips, PhD, ερευνήτρια στο Centre for Feminist Research του York University, μίλησε με ανύπαντρες γυναίκες χωρίς παιδιά, γυναίκες χρώματος, ηλικίας 36-61 ετών, για τη μελέτη της The Feminization of Freedom (2024).
Βασικό τους χαρακτηριστικό;
Ψυχοθεραπεία και εσωτερική εργασία
Χώρος, σιωπή, ηρεμία
Χρόνος για προσωπική ανασυγκρότηση και φροντίδα
«Αυτές οι γυναίκες έχουν χτίσει το δικό τους “οχυρό μοναξιάς”», λέει η Phillips. «Και αυτό ήταν πιο σημαντικό για την υγεία τους από το να έχουν έναν σύντροφο».
Το πόσο βαθιά μια γυναίκα συνεχίζει να επιθυμεί (ή να μην επιθυμεί) έναν σύντροφο μπορεί επίσης να επηρεάσει την ευτυχία της με την πάροδο του χρόνου. Οι ανύπαντρες γυναίκες στη μέση ηλικία είναι πιο ικανοποιημένες με τη ζωή τους αν δεν έχουν έντονη επιθυμία να βρουν σύντροφο, αλλά οι ανύπαντροι άνδρες (ανεξάρτητα από το πόσο πολύ ή πόσο λίγο επιθυμούν μια ρομαντική σύντροφο) δεν βιώνουν αυτήν την αύξηση της ικανοποίησης στη μέση ηλικία, σύμφωνα με μια μελέτη του 2023 από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο.
Το μοτίβο αυτό, να προτεραιοποιούν τις δικές τους ανάγκες και να μην θεωρούν απαραίτητο να βρουν σύντροφο, εμφανίστηκε συχνά και στη μελέτη της Phillips, με γυναίκες 36 έως 61 χρόνων.
Η μητρότητα δεν ήταν ο πρωταγωνιστής
Το ίδιο ίσχυε και για τη μητρότητα. Οι περισσότερες γυναίκες της μελέτης της Phillips είχαν αποφασίσει από μικρή ηλικία ότι πιθανότατα δεν θα αποκτούσαν παιδιά, οπότε δεν υπήρχε η πίεση του «βιολογικού ρολογιού» να τις οδηγεί προς μια σχέση.
Και τώρα, με την ωριμότητα που φέρνει η ηλικία, σπάνια μετανιώνουν για τις αποφάσεις τους.
«Υπάρχει η ιδέα ότι μια γυναίκα θα βρίσκεται στο νεκροκρέβατό της και θα μετανιώνει που δεν παντρεύτηκε ή δεν έκανε παιδιά», λέει η Phillips. «Αυτό δεν ισχύει καθόλου για τις γυναίκες που συνάντησα.»
Παιδιά ή όχι; Φυσικά, δεν είναι όλες οι ανύπαντρες γυναίκες χωρίς παιδιά, και το κατά πόσο μια single μητέρα είναι πιο ευτυχισμένη ή λιγότερο από μια γυναίκα χωρίς παιδιά παραμένει δύσκολο ερώτημα.
Μια έρευνα του Pew Research (2014) βρήκε ότι: Το 69% των single γονέων δήλωσε ότι είναι «πολύ» ή «αρκετά ευτυχισμένοι». Το ίδιο δήλωσε και το 84% των singles χωρίς παιδιά. Αλλά τα αποτελέσματα δεν διαχώρισαν άνδρες και γυναίκες.
Η DePaulo επισημαίνει ότι τέτοιου τύπου μελέτες δεν είναι αιτιοκρατικές, δείχνουν συσχετίσεις, όχι αιτίες: «Μιλάμε για συσχέτιση, όχι αιτίαση», τονίζει. «Δεν μπορείς να πεις με βεβαιότητα ότι κάτι προκάλεσε την ευτυχία ή τη δυστυχία». Αυτό που είναι ξεκάθαρο από τις πιο πρόσφατες μελέτες είναι ότι όσο οι singles μεγαλώνουν και δημιουργούν τη ζωή που θέλουν, γίνονται ολοένα και πιο ευτυχισμένοι.
Μια μακροχρόνια έρευνα με περισσότερα από 6.000 άτομα ηλικίας 40 έως 85 χρόνων έδειξε ότι: Η ικανοποίηση ζωής των singles αυξανόταν σταδιακά. Αντίθετα, η ικανοποίηση των παντρεμένων παρέμενε στάσιμη.
(Αξίζει να σημειωθεί ότι η έρευνα περιλάμβανε και συμμετέχοντες από την LGBTQ κοινότητα, αλλά δεν έγινε σύγκριση με ετεροφυλόφιλους.)
Το τίμημα της ανεξαρτησίας
Όσο εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα για την ευτυχία των single γυναικών, τόσο πιο σημαντικά γίνονται όταν λάβουμε υπόψη και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά, από κοινωνικούς αποκλεισμούς έως συστημικές ανισότητες. Η DePaulo, που αυτοπροσδιορίζεται ως «single at heart» — δηλαδή επιλέγει συνειδητά να είναι μόνη γιατί ανθίζει μέσα σε αυτό το πλαίσιο, έχει ζήσει πολλές φορές τη μοναχικότητα του να μην “χωράς”:
«Μπορεί να σε αποκλείσουν από εκδηλώσεις, ή να σε υποβιβάσουν όταν μια φίλη κάνει σχέση ή παντρεύεται», λέει. «Και αυτό πονάει».
Και δεν είναι μόνο το συναισθηματικό κόστος. Το να είστε single συχνά κοστίζει ακριβότερα και κυριολεκτικά. «Οι παντρεμένοι δεν μοιράζονται μόνο το νοίκι — μοιράζονται λογαριασμούς, ασφάλειες, έξοδα ζωής», λέει η Shani Silver, 43 χρόνων, συγγραφέας του A Single Revolution.
«Ένας σύντροφος μπορεί να είναι στο ασφαλιστικό σου πρόγραμμα. Αυτό σημαίνει ότι μια single γυναίκα μπορεί να πληρώνει 600 δολάρια επιπλέον, απλώς και μόνο επειδή είναι μόνη».
Ακόμη και το να νοικιάσετε ένα σπίτι μπορεί να είναι πιο δύσκολο. Μελέτη της DePaulo έδειξε ότι οι μεσίτες προτιμούν να νοικιάσουν σε παντρεμένα ζευγάρια παρά σε δύο φίλους, ακόμη κι όταν το εισόδημα και τα άλλα κριτήρια είναι ίδια.
Ακόμη και οι εργασιακές και οικονομικές νομοθεσίες συχνά προωθούν τους παντρεμένους. «Αν δουλεύω δίπλα σε μια παντρεμένη συνάδελφο και βάζουμε τα ίδια στο Social Security, όταν εκείνη πεθάνει, τα χρήματα πάνε στον σύζυγό της.Όταν εγώ πεθάνω, τα δικά μου πάνε πίσω στο σύστημα. Δεν μπορώ να τα αφήσω στον κολλητό μου, στον ανιψιό μου, σε κανέναν», λέει η DePaulo.
«Χάνω τα χρήματα που δούλεψα».
Ομοίως, η άδεια του Family and Medical Leave Act καλύπτει άδειες για να φροντίσει κάποιος γονιό, παιδί ή σύζυγο, όχι τον καλύτερό σου φίλο, ούτε κάποιον της επιλεγμένης σου οικογένειας.
Μαθήματα ζωής για όλους
Παρ’ όλες τις δυσκολίες, πολλές ανύπαντρες γυναίκες λένε ότι το “κόστος” του να είσαι single αξίζει τον κόπο, γιατί το “αντάλλαγμα” είναι ανεκτίμητο: μια ζωή ανεξάρτητη, προσαρμοσμένη στα μέτρα σου, χωρίς βάρη.
«Η ευτυχία μου δεν είναι δεύτερης κατηγορίας», λέει η Silver για τη ζωή της ως single. «Δεν είναι παρηγοριά. Είναι πραγματική». Η Jessica συμφωνεί: «Θα ήταν ωραίο να έχω κάποιον, έναν σύντροφο, έναν άντρα, αλλά δεν το χρειάζομαι. Δεν είναι ένα κομμάτι που νιώθω πως μου λείπει για να έχω ένα πλήρες και ευτυχισμένο μέλλον. Είμαι ήδη ευτυχισμένη. Αγαπώ τη ζωή μου. Αγαπώ τους ανθρώπους που έχω στη ζωή μου».
Μια νέα, αληθινή προσέγγιση στην ευτυχία
Είναι μια αληθινά ανανεωτική προσέγγιση στην ευτυχία και ίσως κάτι που όλοι μπορούμε να μάθουμε από τις γυναίκες που ζουν έτσι. «Πολλοί αναζητούν σχέσεις πιστεύοντας ότι έτσι θα ολοκληρωθούν ή θα γίνουν ευτυχισμένοι», λέει η Aguirre. «Αλλά υπάρχουν τόσα πράγματα που ένας σύντροφος δεν μπορεί να σου δώσει — και οι single γυναίκες τα βρίσκουν αλλού και τα αγκαλιάζουν».
Οι πλατωνικές σχέσεις γίνονται ζωτικής σημασίας, ειδικά στα γεράματα, όταν οι γυναίκες συχνά επιζούν των συντρόφων τους. «Αυτός είναι ένας λόγος που οι ανύπαντρες γυναίκες τα πηγαίνουν τόσο καλά σε μεγαλύτερη ηλικία», λέει η DePaulo. «Έχουν μάθει να ζουν ανεξάρτητα — και το κάνουν μια ζωή.»
Ένα ακόμη χρήσιμο δίδαγμα σύμφωνα με την αρθρογράφο είναι να βρίσκετε στιγμές ελευθερίας και αυτονομίας, όταν σας δίνεται η ευκαιρία. «[Οι ανύπαντρες γυναίκες] δίνουν στον εαυτό τους τον χώρο και τον χρόνο που χρειάζονται», λέει η DePaulo. «[Οι παντρεμένες γυναίκες] δεν μπορούν να το κάνουν στον ίδιο βαθμό, αλλά μπορούν να δημιουργήσουν ευκαιρίες να περάσουν χρόνο μόνες τους, έστω και παρατείνοντας τον χρόνο που αφιερώνουν στα ψώνια ή στις δουλειές, κάνοντας μια στάση για καφέ».
Υπάρχει επίσης αυτή η έντονη έμφαση στην ψυχική υγεία. «Ξέρεις, όπως στο αεροπλάνο λένε: Βάλε πρώτα τη δική σου μάσκα οξυγόνου…», λέει η Phillips. «Τι κακό έχει να λέει μια γυναίκα: Εστιάζω στον εαυτό μου. Προτεραιότητά μου είμαι εγώ; Και γιατί να την καθιστά αυτό εγωίστρια;»
Τελικά, λέει η Phillips, είτε είσαι παντρεμένη είτε όχι, κανείς δεν θα έπρεπε να μετρά την αυτοεκτίμησή του με βάση τις ρομαντικές του σχέσεις.
«Δεν θα έπρεπε να ορίζουμε ποιοι είμαστε ως άνθρωποι με βάση με ποιον κάνουμε σεξ, με ποιον τρώμε δείπνο ή σε ποιον δίνουμε ζωή, είμαστε άνθρωποι που έχουν αξία με βάση τον τρόπο που επιλέγουμε να συμμετέχουμε στην κοινωνία», λέει. «Το να περιορίζουμε τη ζωή μιας γυναίκας στο αν είναι σύζυγος ή μητέρα είναι τόσο απλοϊκό και δεν βοηθάει καθόλου την κοινωνία ή τις ίδιες τις γυναίκες να προχωρήσουν μπροστά».
