Όλοι ψάχνουμε τον έρωτα της ζωής μας ή έστω έναν άνθρωπο για τον οποίο μπορούμε να πούμε «με αυτόν θα ήθελα να περάσω τη ζωή μου, ή να κάνω οικογένεια». Πολύ συχνά όμως αναρωτιόμαστε πόσους ανθρώπους πρέπει να γνωρίσουμε πριν καταλάβουμε ποιος είναι τελικά ο κατάλληλος; Υπάρχει άραγε μαθηματικός τρόπος να το υπολογίσουμε; Σύμφωνα με τη θεωρία των πιθανοτήτων, η απάντηση είναι ναι. Ονομάζεται κανόνας του 37% και προέρχεται από ένα μαθηματικό πρόβλημα γνωστό ως το “πρόβλημα της βέλτιστης διακοπής” (optimal stopping problem). Μπορεί να ακούγεται σαν κάτι που αφορά μαθηματικούς ή επενδυτές, αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να εφαρμοστεί ακόμη και στα ερωτικά μας ραντεβού.
Η επιστήμη πίσω από τον κανόνα
Η βασική ερώτηση που προσπαθεί να απαντήσει το «πρόβλημα της βέλτιστης διακοπής» είναι απλή: Όταν έχεις πολλές επιλογές που παρουσιάζονται διαδοχικά, όπως ανθρώπους, σπίτια ή υποψηφίους για μια δουλειά, πόσο καιρό πρέπει να ψάχνεις πριν αποφασίσεις;
Ας φανταστούμε ότι έχουμε λοιπόν, 100 υποψήφιους για μια θέση. Πρέπει να αποφασίσουμε αμέσως μετά από κάθε συνέντευξη αν θα τους προσλάβουμε ή όχι; Μπορούμε να επιστρέψουμε σε κάποιον που απορρίψαμε; Ποια είναι η καλύτερη στρατηγική; Οι μαθηματικοί κατέληξαν ότι το ιδανικό είναι να απορρίψουμε τους πρώτους (δηλαδή το 37% των υποψηφίων) και να τους χρησιμοποιήσουμε για να αποκτήσουμε μια εικόνα του τι υπάρχει εκεί έξω. Στη συνέχεια, μπορούμε να επιλέξουμε τον πρώτο που είναι καλύτερος από όλους όσους είδαμε μέχρι τότε. Αυτό το ποσοστό, 37%, προκύπτει από τον μαθηματικό αριθμό 1/e (περίπου 0,37) και αντιπροσωπεύει το σημείο ισορροπίας ανάμεσα στην εξερεύνηση και στην απόφαση. Πώς μεταφράζεται όμως αυτό στον έρωτα;
Ο κατάλληλος ερωτικός υποψήφιος
Αν το εφαρμόσουμε στις σχέσεις, ο κανόνας λέει πως πρέπει να περάσουμε περίπου το 37% της «ερωτικής μας ζωής» μαθαίνοντας, χωρίς να προχωρούμε σε σοβαρές δεσμεύσεις και μετά να επιλέξουμε το άτομο που ξεπερνά όλα όσα έχουμε γνωρίσει ως τότε. Ας το δούμε πιο πρακτικά όμως. Αν κάποιος αρχίσει να βγαίνει ραντεβού στα 18 και φαντάζεται ότι θα θέλει να «σοβαρευτεί» γύρω στα 40 (η ηλικία διαφέρει για τον καθένα φυσικά), τότε έχει ένα παράθυρο 22 ετών. Το 37% αυτού είναι περίπου οκτώ χρόνια. Δηλαδή, μέχρι τα 26 θα πρέπει να έχει δοκιμάσει, πειραματιστεί, γνωρίσει διαφορετικούς ανθρώπους και καταλάβει τι πραγματικά θέλει. Από εκεί και πέρα, ο επόμενος άνθρωπος που θα τον κάνει να νιώσει ότι είναι «καλύτερος» από όσους προηγήθηκαν, ίσως να είναι ο κατάλληλος. Οι ειδικοί μάλιστα τονίζουν ότι δεν πρόκειται για ψυχρή μαθηματική εντολή, αλλά για μια μεταφορά του ότι οι πρώτες εμπειρίες είναι για μάθηση, όχι απαραίτητα για δέσμευση.
Η ουσία του παραπάνω κανόνα βρίσκεται στη λεπτή ισορροπία μεταξύ δύο εννοιών:
– Την εξερεύνηση (exploration): να γνωρίζεις διαφορετικά άτομα, να μαθαίνεις τον εαυτό σου, να ανακαλύπτεις τι σου ταιριάζει και τι όχι.
-Την εκμετάλλευση (exploitation): να σταματάς την αναζήτηση και να επενδύεις εκεί που υπάρχει πραγματικά μια καλή δυναμική.
Αν μείνουμε για πάντα στην εξερεύνηση, κινδυνεύουμε να μην καταλήξουμε ποτέ πουθενά -να πιστεύουμε ότι πάντα υπάρχει κάτι «λίγο καλύτερο». Αν δεσμευτούμε πολύ νωρίς, μπορεί να μην έχουμε προλάβει να γνωρίσουμε τι πραγματικά θέλουμε. Ο κανόνας του 37% μας λέει λοιπόν με απλά λόγια, να μάθουμε πρώτα τον εαυτό μας και μετά να πάρουμε μια απόφαση.
Τι λέει η ψυχολογία
Η θεωρία αυτή συνδέεται στενά με μια ψυχολογική αρχή που ονομάζεται “satisficing”, όρος που εισήγαγε ο νομπελίστας Χέρμπερτ Σάιμον. Η ιδέα πίσω από αυτό είναι πως οι άνθρωποι σπάνια κάνουν τέλειες επιλογές. Συνήθως επιλέγουμε αυτό που είναι αρκετά καλό, μέσα στα χρονικά και συναισθηματικά μας όρια. Στον έρωτα αυτό σημαίνει πως κανένας δεν είναι τέλειος και το να περιμένουμε την απόλυτη τελειότητα μπορεί να μας οδηγήσει στη μοναξιά. Ο κανόνας του 37% μας βοηθά με έναν πιο απλό τρόπο να φτάσουμε στο σημείο που έχουμε αποκτήσει αρκετή εμπειρία ώστε να αναγνωρίζουμε το «αρκετά καλό» όταν το περάσει από μπροστά μας. Δεν είναι λοιπόν θέμα μαθηματικών, αλλά θέμα συνειδητότητας.
Ο σύγχρονος εφιάλτης της υπερ-επιλογής
Στην εποχή των dating apps, το πρόβλημα γίνεται πιο επίκαιρο από ποτέ. Η αίσθηση ότι έχουμε άπειρες επιλογές μπορεί να οδηγήσει σε παράλυση από υπερβολή επιλογών (choice overload): όσο περισσότερους βλέπεις, τόσο δυσκολότερα αποφασίζεις. Ο κανόνας του 37% προσφέρει όμως ένα αντίδοτο σε αυτό το χάος. Μας θυμίζει ότι το ζητούμενο δεν είναι να βρούμε το τέλειο ταίρι, αλλά να μάθουμε να αναγνωρίζουμε την αληθινή αξία όταν τη συναντάμε -γιατί αν δεν βάλουμε ποτέ ένα τέλος στην αναζήτηση, δεν θα επιλέξουμε ποτέ τίποτα.
Φυσικά, ο έρωτας δεν είναι μαθηματική εξίσωση. Ο κανόνας του 37% υποθέτει ότι οι επιλογές σου εμφανίζονται διαδοχικά και ότι κάθε φορά έχεις μόνο μία ευκαιρία να αποφασίσεις. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ πιο περίπλοκη: υπάρχουν συγκυρίες, timing, χημεία, προσωπική εξέλιξη -παράγοντες που καμία φόρμουλα δεν μπορεί να υπολογίσει. Επιπλέον, δεν έχουν όλοι ίδιο «παράθυρο γνωριμιών». Άλλοι παντρεύονται στα 25, άλλοι στα 45, άλλοι ποτέ. Ωστόσο, ακόμα και αν δεν λειτουργεί κυριολεκτικά, ο κανόνας έχει ένα σημαντικό μήνυμα: να μην αφήνουμε τη ζωή μας στην τύχη. Να αποφασίζουμε συνειδητά πότε ψάχνουμε και πότε σταματάμε.
Πόσα σπίτια να δεις πριν αγοράσεις ένα;
Πόσες συνεντεύξεις να κάνεις πριν αποδεχθείς μια δουλειά;
Πόσες πόλεις να δοκιμάσεις πριν επιλέξεις πού θα ζήσεις;
Η απάντηση είναι πάντα η ίδια: περίπου στο 37% πρέπει να σταματήσεις να δοκιμάζεις και να αρχίσεις να αποφασίζεις.
Τελικά πόσους πρέπει να γνωρίσουμε;
Αν, υποθετικά, πιστεύει κάποιος ότι στη ζωή του θα γνωρίσει 10 άτομα με σοβαρό ενδεχόμενο σχέσης, τότε ο κανόνας λέει ότι πρέπει να χρησιμοποιήσει τα πρώτα τρία ή τέσσερα για να μάθει τι θέλει από μια σχέση ο ίδιος. Όμως η ζωή δεν ακολουθεί εξισώσεις. Κάποιοι βρίσκουν τον έρωτα από το πρώτο ραντεβού, άλλοι μετά από δεκαετίες. Το ζητούμενο δεν είναι η ακρίβεια του ποσοστού αλλά η νοοτροπία που κρύβει: να εξερευνήσεις όσο χρειάζεται, χωρίς να παρασύρεσαι από την ατελείωτη αναζήτηση. Ίσως λίγο πιο συγκεκριμένα μας θυμίζει ότι στη ζωή -και στην αγάπη- δεν χρειάζεται να γνωρίσουμε όλους τους πιθανούς υποψήφιους. Αρκεί να γνωρίσουμε αρκετούς ώστε να αναγνωρίσουμε και να εκτιμήσουμε αυτόν που ξεχωρίζει. Γιατί, τελικά, το μυστικό της ευτυχίας δεν είναι να βρούμε το τέλειο άτομο, αλλά να καταλάβουμε πότε ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να ψάχνουμε για αυτό.
