Κάπου εκεί έξω -σίγουρα μακριά από την δική μας καθημερινότητα-, υπάρχει ένας μικρός, εκλεκτός κόσμος στον οποίο οι πίνακες δεν κρέμονται απλά στους τοίχους, αλλά λειτουργούν ως παγκόσμια τρόπαια, μέσα κύρους και χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία των οποίων η αξία αυξάνεται ταχύτερα από την χρηματιστηριακή αγορά. Αυτός ο κόσμος αναφέρεται συχνά από τους ειδικούς ως το «κλαμπ των 150 εκατομμυρίων δολαρίων», μια σύντομη περιγραφή για τα λίγα αριστουργήματα της Τέχνης που έχουν σπάσει ρεκόρ τιμών -δηλαδή έχουν πωληθεί για πάνω από 150 εκατ. δολάρια-, περνώντας έτσι σε μια στρατόσφαιρα, όπου μόνο μια επιλεγμένη ομάδα δισεκατομμυριούχων μπορεί να εισχωρήσει για να τα διεκδικήσει.
Amedeo Modigliani — Reclining Nude (1917–1918)
Τιμή: 170,4 εκατομμύρια δολάρια (Christie’s, 2015)
Αγοραστής: Λιου Γιτσάν και Γουάνγκ Γουέι, Μουσείο Λονγκ, Σανγκάη
Το έργο Reclining Nude του Μοντιλιάνι είναι ένας πίνακας που ενσαρκώνει τον αισθησιασμό, την φιληδονία και τη νεωτερικότητα. Όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1917 στο Παρίσι στην ατομική έκθεση του Μοντιλιάνι, θεωρήθηκε “άσεμνο”, οδηγώντας την αστυνομία να επέμβει για να σταματήσει την παρουσίαση του έργου. Έναν αιώνα αργότερα, το έργο επανεμφανίστηκε όχι με στόχο την πρόκληση της δημοσίας αιδούς, αλλά ως σύμβολο πλούτου, όταν ο δισεκατομμυριούχος της Σαγκάης Liu Yiqian το αγόρασε στο Christie’s για περισσότερα από 170 εκατομμύρια δολάρια, τοποθετώντας το σταθερά στην κορυφή των πιο ακριβών έργων τέχνης στον κόσμο.
Αξιοσημείωτο βέβαια, είναι το γεγονός ότι ο Liu, ήταν απλώς ένας πρώην αυτοδίδακτος οδηγός ταξί, πριν γίνει ένας από τους πιο ισχυρούς επενδυτές της Κίνας. Μαζί με τη σύζυγό του Wang Wei, έχτισε το Μουσείο Long στη Σαγκάη, όπου βρίσκεται τώρα το Reclining Nude -μια πολιτιστική δήλωση για την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στον κόσμο της τέχνης. Ο Μοντιλιάνι λοιπόν, που πέθανε φτωχός στα 35 του, δεν θα μπορούσε σίγουρα να φανταστεί ότι ο κάποτε “άσεμνος” καμβάς του θα γινόταν το διαμάντι της παγκόσμιας οικονομίας της τέχνης.
Pablo Picasso — Les Femmes d’Alger (Version O) (1955)
Τιμή: 179,4 εκατομμύρια δολάρια (Christie’s, 2015)
Αγοραστής: Hamad bin Jassim bin Jaber Al Thani, πρώην πρωθυπουργός του Κατάρ
Όταν o οίκος Christie’s πρόσφερε το Version O -το τελικό, πιο περίτεχνο έργο της διάσημης σειράς Women of Algiers του Πικάσο- ο κόσμος της τέχνης ήδη γνώριζε ότι θα ακολουθούσε μια μάχη. Αυτό που δεν περίμεναν ήταν ένας πόλεμος προσφορών τόσο έντονος, που θα έσπρωχνε την τιμή στα 180 εκατομμύρια δολάρια, την υψηλότερη τιμή που είχε πληρωθεί ποτέ για έναν πίνακα σε δημοπρασία, μέχρι τότε. Ο αγοραστής, που αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ήταν ο πρώην πρωθυπουργός του Κατάρ Hamad bin Jassim bin Jaber Al Thani, δεν ήταν άγνωστος στον χώρο της πολιτιστικής διπλωματίας. Το Κατάρ είχε ήδη ξοδέψει δισεκατομμύρια σε αγορές έργων τέχνης, επιδιώκοντας να τοποθετηθεί στον χάρτη ως η πρωτεύουσα της παγκόσμιας κουλτούρας.
Ο πίνακας του Πικάσο, ένας φόρος τιμής στο έργο του Ντελακρουά του 19ου αιώνα, αλλά διαθλασμένος μέσω του κυβισμού, συμβολίζει τόσο τον διάλογο μεταξύ Ανατολής και Δύσης όσο και τη βαθιά αντιπαλότητα μεταξύ των εθνών που επιθυμούν να εξασφαλίσουν καλλιτεχνική δύναμη. Ο καλλιτέχνης ζωγράφισε τη σειρά μετά το θάνατο του Ματίς, εν μέρει ως φόρο τιμής και εν μέρει ως επιβεβαίωση της δικής του δημιουργικής κυριαρχίας. Σήμερα, η Version O αποτελεί μία από τις πιο πολύτιμες δηλώσεις του.
Andy Warhol — Shot Sage Blue Marilyn (1964)
Τιμή: 195 εκατομμύρια δολάρια (Christie’s, 2022)
Αγοραστής: Ανώνυμος, μέσω του εμπόρου Larry Gagosian
Το Shot Sage Blue Marilyn του Warhol δεν είναι απλώς ένα πορτρέτο -είναι ένα πολιτιστικό σύμβολο, ένα μνημείο τόσο της λατρείας των διασημοτήτων όσο και της ευθραυστότητας πίσω από το δημόσιο βλέμμα. Δημιουργημένο δύο χρόνια μετά το θάνατο της Μέριλιν Μονρόε, ο Warhol χρησιμοποίησε την ίδια τεχνική φωτογραφίας από την ταινία Niagara, που ενέπνευσε τις πιο διάσημες μεταξοτυπίες του. Το «shot» στον τίτλο αναφέρεται σε ένα διαβόητο περιστατικό στο The Factory, όταν ένας καλλιτέχνης περφόρμανς πυροβόλησε με ένα όπλο μια στοίβα καμβάδων με τη Μέριλιν.
Σχεδόν 60 χρόνια αργότερα, ο πίνακας εξέπληξε την αγορά όταν πουλήθηκε για 195 εκατομμύρια δολάρια, γεγονός που τον κατέστησε το πιο ακριβό έργο τέχνης του 20ού αιώνα που έχει δοθεί ποτέ σε δημοπρασία. Ο Warhol έτσι, πέτυχε μετά το θάνατό του ακριβώς αυτό που είχε προβλέψει: φήμη που ξεπερνά τη ζωή και γίνεται νόμισμα.
Gustav Klimt — Πορτρέτο της Elisabeth Lederer (1914–1916)
Τιμή: 236,4 εκατομμύρια δολάρια (Sotheby’s, 2025)
Αγοραστής: Άγνωστος
Αν και τα χρυσά πορτρέτα του Klimt είναι εδώ και καιρό περιζήτητα, το Πορτρέτο της Elisabeth Lederer φαίνεται να ξεχωρίζει. Ζωγραφισμένο κάπου στα τέλη της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, το έργο απεικονίζει την κόρη μιας εξέχουσας βιεννέζικης οικογένειας, με το μακρόστενο, κομψό σώμα της να περιβάλλεται από την απόκοσμη αύρα που χαρακτηρίζει το ύφος του Κλιμτ στα τελευταία του χρόνια. Όταν ο πίνακας εμφανίστηκε στο Sotheby’s, οι εκτιμητές προέβλεψαν υψηλή τιμή, αλλά σίγουρα δεν υπολόγιζαν αυτό που επρόκειτο να ακολουθήσει. Η δημοπρασία διήρκεσε περίπου 20 λεπτά, με αρχικό ποσό τα 130 εκατομμύρια δολάρια. Λίγο αργότερα ο πίνακας πωλήθηκε για 236,4 εκατομμύρια δολάρια, καταρρίπτοντας το ρεκόρ δημοπρασίας για τον Βιεννέζο καλλιτέχνη του 20ού αιώνα και καθιστώντας το έργο τον πιο ακριβό πίνακα που έχει πωληθεί ποτέ στο Sotheby’s και το πιο ακριβό έργο μοντέρνας τέχνης που έχει πωληθεί ποτέ σε δημοπρασία.
Λεονάρντο ντα Βίντσι — Salvator Mundi (περ. 1500)
Τιμή: 450,3 εκατομμύρια δολάρια (Christie’s, 2017)
Αγοραστής: Ο πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν
Κανένα έργο τέχνης δεν έχει γοητεύσει τον κόσμο, ή τον έχει διχάσει, όσο το Salvator Mundi. Ανακαλύφθηκε το 2005 κατά τη διάρκεια μιας μικρής πώλησης ακινήτων στη Λουιζιάνα, με την επιφάνειά του ραγισμένη και βαμμένη. Μετά από μια δεκαετία αποκατάστασης και μελέτης, προέκυψε μια συναίνεση ότι επρόκειτο για ένα αυθεντικό έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι, που για καιρό θεωρείτο χαμένο. Από εκεί και πέρα, η πορεία του πίνακα έγινε θρίλερ: αγοράστηκε για χιλιάδες, μετά για εκατομμύρια, μετά για δεκάδες εκατομμύρια, πριν τελικά πωληθεί για το απίστευτο ποσό των 450,3 εκατομμυρίων δολαρίων το 2017. Ο αγοραστής, που αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ήταν ο πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, φέρεται να προτίθεται να το χρησιμοποιήσει για τα τεράστια σχέδια πολιτιστικής ανάπτυξης του βασιλείου του.
Κάποιοι βλέπουν τον πίνακα ως σύμβολο εθνικής φιλοδοξίας, άλλοι ως έμβλημα υπερβολικού πλούτου. Είτε πρόκειται για αριστούργημα είτε για «τον πιο αμφιλεγόμενο πίνακα στον κόσμο», το Salvator Mundi έχει αναμφισβήτητα γίνει το πιο ακριβό έργο τέχνης που έχει πωληθεί ποτέ.
150 Million Dollar Club
Το club των 150 εκατομμυρίων δολαρίων δεν είναι ένας επίσημος θεσμός, αλλά ένα όριο -μια γραμμή που ξεπερνιέται μόνο από έργα τέχνης που γίνονται παγκόσμια γεγονότα. Αυτά τα έργα δεν είναι πλέον απλά ιδιοκτησία, αλλά διεκδικούνται και υφαίνονται στην ταυτότητα των εθνών και των οικογενειών. Όσο λοιπόν ο πλούτος συνεχίζει να συγκεντρώνεται στην κορυφή και τα αριστουργήματα να παραμένουν σπάνια, ο κατάλογος θα συνεχίσει να μεγαλώνει. Το ερώτημα τώρα δεν είναι αν ένας άλλος πίνακας θα σπάσει το επόμενο ρεκόρ, αλλά πόσο ψηλά μπορεί να φτάσει το ανώτατο όριο και πόσο θα είναι διατεθειμένος να πληρώσει κανείς για να το σπάσει.
