Η Πολιτεία του Ρίο ντε Τζανέιρο ελπίζει να συγκεντρώσει 320 εκατ. ευρώ για να μειώσει το δικό της τεράστιο χρέος, ύψους 1,89 δισ. ευρώ. Στη Βραζιλία οι αντιδράσεις είναι εκτεταμένες, καθώς το «Μαρακανά» έχει συνδεθεί με κορυφαίες στιγμές του βραζιλιάνικου και του παγκόσμιου ποδοσφαίρου.
Σε αυτό έχουν διεξαχθεί δύο τελικοί Μουντιάλ. Με τον πρώτο, αυτόν της αναπάντεχης ήττας της Βραζιλίας από την Ουρουγουάη (1-2) στον τελικό της 16ης Ιουλίου 1950, παρουσία 173.850 θεατών, το μεγαλύτερο κοινό που έχει καταγραφεί ποτέ σε ποδοσφαιρικό αγώνα, να συνοδεύεται από 34 αυτοκτονίες, 56 αιφνίδιους θανάτους και εθνικό πένθος. Και τον δεύτερο, το 2014, να επαναφέρει τη Γερμανία στον θρόνο του παγκόσμιου ποδοσφαίρου κερδίζοντας την Αργεντινή με 1-0. Σήμερα, έπειτα από τρεις ανακαινίσεις, η χωρητικότητά του φτάνει τις 78.838 θέσεις.
Επιχειρώντας να απομειώσει το χρέος της, η πολιτειακή κυβέρνηση του Ρίο αποφάσισε να πουλήσει το ιστορικό στάδιο, στο οποίο ο Πελέ σημείωσε το 1000ό γκολ της ένδοξης καριέρας του. Η είδηση προκάλεσε οργή στην κοινή γνώμη της Βραζιλίας. Ο εκπρόσωπος της Πολιτείας Ροντρίγκο Αμορίμ εξήγησε ότι η πώληση είναι αναγκαία, καθώς η κυβέρνηση δαπανά 160.000 ευρώ ανά αγώνα για τη συντήρηση του «Μαρακανά».
Το ελληνικό παράδειγμα
Η προοπτική πώλησης του «Μαρακανά» είναι συνηθισμένη στην πρακτική που ακολουθούν κυβερνήσεις υπερχρεωμένων χωρών, να προσφεύγουν δηλαδή στην πώληση κρατικών περιουσιακών στοιχείων. Ιδίως χώρες που έρχονται αντιμέτωπες με το φάσμα της χρεοκοπίας, πρόσφατο παράδειγμα και η Ελλάδα, επιλέγουν την πώληση σημαντικών assets χρησιμοποιώντας τα έσοδα για τη μείωση του χρέους τους.
Θέμα επίκαιρο, καθώς η χώρα μας με τις διαδοχικές πρόωρες αποπληρωμές χρέους από τα δάνεια του πρώτου μνημονίου, κάθε χρόνο από το 2022 μέχρι τώρα -συνολικά 21,157 δισ. ευρώ-, κατάφερε να εδραιώσει την επίτευξη του στόχου της, σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών Κυριάκο Πιερρακάκη, το χρέος το 2030 να βρεθεί κάτω από το 120% του ΑΕΠ.
Ωστόσο, στην πορεία αυτή έχει περάσει από το δύσβατο τούνελ του έντονου φλερτ με τη χρεοκοπία τόσο στην περίοδο 2010-2012 όσο και 2016-2019, όπου αναγκάστηκε να προχωρήσει σε εκτεταμένες πωλήσεις κρατικών περιουσιακών στοιχείων μέσα από τα προγράμματα αποκρατικοποιήσεων του ΤΑΙΠΕΔ και του Υπερταμείου. Μεταξύ 2011 και 2024 προέκυψαν έσοδα 15,6 δισ. Το σύνολο μέχρι το 2015 και το 50% αυτών μετά το 2016 κατευθύνθηκαν στην αποπληρωμή του ελληνικού δημόσιου χρέους.
Όλα πωλούνται
Ωστόσο, η παγκόσμια Ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα κρατικών περιουσιακών στοιχείων που πωλούνται άρον άρον για να αποφευχθεί η οδυνηρή πρόσκρουση στο «παγόβουνο» της χρεοκοπίας. Από τεράστιες εκτάσεις που πουλήθηκαν από μονάρχες και κτίρια-σύμβολα για την Ιστορία ενός έθνους μέχρι αμύθητης αξίας κοσμήματα του Στέμματος.
■ Η Λουιζιάνα. Πουλήθηκε από τη Γαλλία στις ΗΠΑ επί προεδρίας Τόμας Τζέφερσον στις 10 Μαρτίου 1803. Πρόκειται για μία από τις δύο πιο επικερδείς αγορές γης όλων των εποχών. Και οι δύο αφορούν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Ναπολέων Βοναπάρτης πούλησε στις ΗΠΑ την επικράτεια της Λουιζιάνα, η οποία εκτεινόταν από τον ποταμό Μισισιπή μέχρι τα Βραχώδη Ορη, μια έκταση 2.144.510 τ.χλμ., για μόλις 15 εκατ. δολάρια, περίπου 390 εκατ. σε σημερινή αξία, δηλαδή λιγότερο από 3 σεντς/στρέμμα. Περιλάμβανε εκτάσεις από 15 σημερινές Πολιτείες των ΗΠΑ και δύο καναδέζικες επαρχίες (Αλμπέρτα, Σασκάτσουαν): Αρκάνσας, Μιζούρι, Αϊόβα, Οκλαχόμα και τμήματα των Μινεσότα, Βόρειας και Νότιας Ντακότας, Νέου Μεξικού, Τέξας, Μοντάνα, Κολοράντο, Ουαϊόμινγκ και τη σημερινή Λουιζιάνα.
Οι νεοσύστατες ΗΠΑ διπλασίασαν έτσι το μέγεθός τους με περιοχές πλούσιες σε χρυσό, ασήμι, μεταλλεύματα και τεράστιες γεωργικές εκτάσεις. Με την πώληση αυτή ο Ναπολέων δεν πλήρωσε απευθείας γαλλικά χρέη, αλλά χρηματοδότησε τις μεγάλες εκστρατείες του. Αν δεν εξασφάλιζε αυτό το έκτακτο έσοδο, προχωρώντας στους πολέμους η Γαλλία θα οδηγούνταν νομοτελειακά σε χρεοκοπία.
■ Η πώληση της Αλάσκας. Οταν στις 30 Μαρτίου 1867 ανακοινώθηκε η αγορά της Αλάσκας από τη Ρωσία, οι αμερικανικές εφημερίδες αντέδρασαν οξύτατα: «Τι το θέλουμε το ψυγείο του Σιούαρντ;» ήταν ο τίτλος της «New York Tribune». Η αχανής παγωμένη περιοχή προβλημάτιζε τους Αμερικανούς, όχι όμως και τον υπουργό Εξωτερικών επί των προέδρων Λίνκολν και Τζόνσον, Γουίλιαμ Σιούαρντ, που πέτυχε μια εκπληκτική συμφωνία με τον Ρώσο πρέσβη Στοκλ για την αγορά της Αλάσκας αντί μόλις 7,2 εκατ. δολαρίων – αντιστοιχούν σε περίπου 154 εκατ. σήμερα, αναλογικά μόλις 2 σεντς/στρέμμα για έκταση 1,717 εκατομμυρίων τ.χλμ.
Το «μυστικό» της πάμφθηνης αγοράaς βρισκόταν στην άμεση ανάγκη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας να βρει σκληρό νόμισμα για να αντιμετωπίσει τα κολοσσιαία χρέη της που είχαν εκτοξευτεί λόγω του Κριμαϊκού Πολέμου. Ο διορατικός Σιούαρντ πρόλαβε μάλιστα Καναδούς και Ισπανούς, που επίσης ενδιαφέρονταν να αγοράσουν την Αλάσκα. Ο χλευασμός για την εξαγορά συνεχίστηκε, όμως κόπηκε όταν το 1896 ανακαλύφθηκαν στην Αλάσκα τα πρώτα τεράστια κοιτάσματα χρυσού.
■ Διώρυγα του Σουέζ. Η διώρυγα άνοιξε στις 17 Νοεμβρίου 1869 πάνω στα σχέδια του Γάλλου μηχανικού Φερντινάν ντε Λεσέψ. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από τη γαλλική και την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Η γεωπολιτική, οικονομική και εμπορική της αξία φάνηκε αμέσως, αφού άνοιξε τη θαλάσσια επικοινωνία μεταξύ Μεσογείου και Ινδικού Ωκεανού, με τον ρόλο της έκτοτε καθοριστικό στο παγκόσμιο εμπόριο. Για να αποφύγει τη χρεοκοπία, το 1875 η Αίγυπτος πούλησε το 44% από την εταιρεία διαχείρισης της διώρυγας αντί 4 εκατ. λιρών (σημερινά 536 εκατ. δολάρια) στο Ηνωμένο Βασίλειο επί κυβέρνησης Μπέντζαμιν Ντισραέλι.
Η Γαλλία διατήρησε το πλειοψηφικό μερίδιο στην εταιρεία. Η Αίγυπτος, πάντως, δεν ξεπέρασε την οικονομική κρίση και το 1882 κατελήφθη στρατιωτικά από τους Βρετανούς, καθώς φοβήθηκαν ότι ο εθνικιστής Αχμέντ Ουράμπι θα πάρει τον έλεγχο της διώρυγας και δεν θα αποπληρώσει το χρέος. Μετά από περιπέτειες δεκαετιών, ωστόσο, η διώρυγα επέστρεψε στα αιγυπτιακά χέρια, όπου παραμένει μέχρι σήμερα αποδίδοντας τεράστια κέρδη.
■ «Alba Madonna», πίνακας του Ραφαήλ. Στις αρχές του 1930, το καθεστώς Στάλιν στη Σοβιετική Ενωση προκειμένου να αντιμετωπίσει τις πιεστικές ανάγκες αποπληρωμής του υπέρογκου χρέους της χώρας αναγκάστηκε να πουλήσει πολλά assets κρατικής ιδιοκτησίας, όπως περισσότερους από 250 πίνακες σπουδαίων ζωγράφων που βρίσκονταν στο Μουσείο Ερμιτάζ. Στο πλαίσιο αυτό πουλήθηκαν αριστουργήματα των Ραφαήλ, Γιαν βαν Αΐκ, Ρέμπραντ, Τιτσιάνο και άλλων.
Η «Alba Madonna» του Ραφαήλ ήταν το εξοχότερο όλων. Πουλήθηκε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες από τους Σοβιετικούς ιθύνοντες το 1931 στον Αμερικανό επενδυτή Αντριου Μέλον αντί 1.166.400 δολαρίων, περίπου 25 εκατ. δολάρια σημερινά. Ηταν η υψηλότερη τιμή που είχε καταβληθεί ποτέ για πίνακα. Ο Μέλον το 1937 δώρισε τον πίνακα της Αναγέννησης στην Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης στην Ουάσινγκτον, όπου παραμένει έκτοτε.
■ Γαλλικά κοσμήματα του Στέμματος. Τον Μάιο του 1877 η Γαλλική Δημοκρατία εξαιτίας της υπερχρέωσης και του κινδύνου πτώχευσης προχώρησε σε μια δημοπρασία-μαμούθ και αξιοποιώντας το έντονο αντιμοναρχικό κλίμα της εποχής εκποίησε σχεδόν ολόκληρη τη συλλογή κοσμημάτων του Στέμματος. Τα έσοδα θα μετατρέπονταν σε κρατικά ομόλογα. Ανάμεσα στα κοσμήματα, αρκετά σπάνια και ξεχωριστά κομμάτια, όπως η τιάρα με διαμάντια και μαργαριτάρια της αυτοκράτειρας Ευγενίας, η εντυπωσιακή καρφίτσα-φιόγκος από διαμάντια, γνωστή και ως Grand Nœud de Corsage, πάλι της Ευγενίας, αλλά και η περίφημη καρφίτσα με μαργαριτάρια La Régente, προσφέρθηκαν άθικτα.
Η δημοπρασία κράτησε 11 ημέρες, με πολλούς αγοραστές από διάφορες χώρες να εμφανίζονται. Περισσότεροι από 77.000 πολύτιμοι λίθοι άλλαξαν ιδιοκτησία. Η πώληση συγκέντρωσε πάνω από 30 εκατ. δολάρια σε σημερινές τιμές. Η Tiffany & Co. αγόρασε περίπου το 30% των δημοπρατηθέντων. Εδώ και τέσσερα χρόνια, ωστόσο, ανήκει πλέον στον γαλλικό κολοσσό πολυτελών ειδών LVMH.
■ Αυτοκρατορικά αυγά Fabergé. Για να πληρώσουν κρατικό χρέος και να χρηματοδοτήσουν το πρώτο πενταετές οικονομικό πρόγραμμα της Σοβιετικής Ενωσης, οι σταλινικές κυβερνήσεις το διάστημα 1928-1935 πούλησαν και άλλα «ασημικά» από τους βασιλικούς θησαυρούς που είχαν ήδη κατασχέσει. Ανάμεσά τους περίπου 40 από τα 50 ολοκληρωμένα αυτοκρατορικά αυγά Faberge, στολισμένα με κοσμήματα που είχαν παραγγείλει οι τσάροι Αλέξανδρος Γ’ και Νικόλαος Β’. Εξ αυτών, οι Σοβιετικοί πούλησαν 14 σε Δυτικούς συλλέκτες σε πολύ χαμηλές τιμές, συμπεριλαμβανομένου του Τρίτου Αυτοκρατορικού Αυγού.
Σήμερα, σώζονται 44 αυτοκρατορικά αυγά. Δέκα εξ αυτών στο Κρεμλίνο και 9 στο Μουσείο Faberge στην Αγία Πετρούπολη. Η αξία του καθενός εκτιμάται σήμερα μεταξύ 33 και 35 εκατ. δολαρίων. Δημιουργός τους ήταν ο Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ, κοσμηματοπώλης ολκής από την Αγία Πετρούπολη, ενώ κάθε αυγό περιείχε ένα μενταγιόν από ρουμπίνι τεράστιας αξίας.
■ Κοσμήματα των Ρομανόφ. Ανάμεσα στα κτίρια στο εσωτερικό του Κρεμλίνου ξεχωρίζει εκείνο του Ταμείου Διαμαντιών. Σε αυτό, από το 1924 και τη σοβιετική διακυβέρνηση, περιήλθαν τα κοσμήματα και πολύτιμοι λίθοι από την εποχή του Πέτρου Α’, ο οποίος είχε ορίσει ότι οι τσάροι ή οι τσαρίνες θα εναποθέτουν ένα μέρος των κοσμημάτων που αποκτούσαν στη διάρκεια της εξουσίας τους στο Ταμείο, δηλαδή στο κράτος. Με την πάροδο των δεκαετιών δημιουργήθηκε ένας αμύθητος κρατικός θησαυρός.
Οι Σοβιετικοί μεταξύ 1925 και 1935 πούλησαν πάνω από το 70% της συλλογής των 773 κομματιών, εξοφλώντας έτσι ένα χρέος προς την Πολωνία σε πολύτιμους λίθους. Οι πωλήσεις αρχικά ήταν κρυφές, αργότερα όμως έγιναν μέσω ανοιχτών δημοπρασιών σε οίκους της Ευρώπης. Το Αυτοκρατορικό Γαμήλιο Στέμμα, τα βασιλικά διαδήματα, τα κοσμήματα της Μεγάλης Αικατερίνης και άλλοι θησαυροί πουλήθηκαν σε Δυτικούς αγοραστές, με τα εν λόγω αντικείμενα να αξίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σήμερα.
■ Διαμάντι Hope. Κόπηκε από πέτρα που εξορύχθηκε στην Ινδία το 1663 από τον Γάλλο έμπορο πολύτιμων λίθων Ζαν Μπατίστ Ταβερνιέ. Αυτός αργότερα το πούλησε στον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο ΙΔ’, που το έκοψε εκ νέου σε «Γαλλικό Μπλε». Το 1792 εκλάπη και αργότερα επανεμφανίστηκε στη Βρετανία, όπου μετά από αγοραπωλησίες μεταξύ εμπόρων αποκτήθηκε από τον βασιλιά Γεώργιο Δ’. Μετά τον θάνατό του το 1830, το μπλε διαμάντι 45 καρατίων πουλήθηκε για να διευθετηθούν τα τεράστια χρέη του.
Αν και τεχνικά επρόκειτο για ιδιωτική πώληση, τα οικονομικά του μονάρχη ήταν βαθιά συνυφασμένα με εκείνα του κράτους. Αργότερα εμφανίστηκε στα χέρια της τραπεζικής οικογένειας Hope, απ’ όπου και το όνομά του. Σήμερα, με αξία 350 εκατ. δολαρίων, φυλάσσεται στο Smithsonian. Είναι πασίγνωστο για την υποτιθέμενη κατάρα που κουβαλάει, καθώς μια σειρά από ατυχίες, συμπεριλαμβανομένων πτωχεύσεων και βίαιων θανάτων, έπληξαν τους πρώην ιδιοκτήτες του.
■ Ουρανοξύστης Nauru House. Το Ναούρου είναι ένα μικροσκοπικό νησί, ανεξάρτητο όμως κράτος στον Ειρηνικό. Μόλις 11.680 κατοίκων, 4.000 χλμ. βορειοανατολικά της Αυστραλίας, πρώην βρετανικό προτεκτοράτο. Πλούσιο σε φωσφορικά αποθέματα, μετά την ανεξαρτησία του το 1968 έγινε ένα από τα πλουσιότερα κράτη στον κόσμο. Μέσω του Nauru Phosphate Royalties Trust ξεκίνησε διεθνείς επενδύσεις του πλούτου του σε ακίνητα.
Στο πλαίσιο αυτό κατασκεύασε στην πιο νευραλγική περιοχή της Μελβούρνης, το 1977, έναν ουρανοξύστη 52 ορόφων. Ωστόσο, στα τέλη του 1990 η κακή εσωτερική οικονομική διαχείριση και η επικείμενη εξάντληση των αποθεμάτων φωσφόρου έφεραν τη χώρα στο χείλος της υπερχρέωσης. Ετσι, αναγκάστηκε να το πουλήσει στην εταιρεία Queensland Investment Corporation το 2004 έναντι 90 εκατ. δολαρίων.
■ Old War Office, Λονδίνο. Ενα από τα πλέον εμβληματικά κτίρια του Λονδίνου, το Old War Office (Παλιό Γραφείο Πολέμου) στο Γουίτχολ, πουλήθηκε από τη βρετανική κυβέρνηση το 2014. Πρόκειται για το εδουαρδιανής εποχής κτίριο που αποτέλεσε το κέντρο των επιχειρήσεων του Ηνωμένου Βασιλείου κατά τη διάρκεια και των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, περιλαμβάνοντας, μεταξύ άλλων, το μεγαλοπρεπές προσωπικό γραφείο του Τσόρτσιλ. Η πώλησή του δεν συνδέθηκε με κίνδυνο πτώχευσης της Βρετανίας, αλλά κρίθηκε ότι εισφέρει σημαντικά στο ετήσιο έλλειμμα λόγω του υψηλού κόστους συντήρησής του.
Δηλωμένο ως πλεονάζον για τις ανάγκες του υπουργείου Αμυνας, με 1.001 δωμάτια και 4 χιλιόμετρα διαδρόμων, στους οποίους οι αγγελιαφόροι κυκλοφορούσαν με ποδήλατα (!), πουλήθηκε το 2016 με μίσθωση 250 ετών αντί 650 εκατ. δολαρίων. Μετά από μια ανακαίνιση ύψους 1,76 δισ., άνοιξε το 2023 ως ξενοδοχείο. Το παλιό γραφείο του Τσόρτσιλ λειτουργεί σήμερα ως σουίτα αξίας 34.000 δολαρίων τη βραδιά.
