Η γενιά Ζ στην Ελλάδα δεν ζητά τίποτα περισσότερο από το αυτονόητο: να μπορεί να ζήσει με αξιοπρέπεια από την εργασία της. Κι όμως, τα στοιχεία της πανελλαδικής έρευνας του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ/ΓΣΕΕ) αποκαλύπτουν μια βαθιά κοινωνική κρίση. Οι νέοι εργαζόμενοι βιώνουν την εργασία, όχι ως μέσο προόδου και κοινωνικής ανόδου, αλλά ως παράγοντα αβεβαιότητας, εξάντλησης και ματαίωσης.
Πρόκειται για μια γενιά μορφωμένη, ψηφιακά επαρκή και ανοιχτή στη δια βίου μάθηση, η οποία, όμως, παραμένει εγκλωβισμένη σε ένα παραγωγικό μοντέλο που δεν μπορεί – ή δεν θέλει, να την απορροφήσει. Το αποτέλεσμα είναι μια παρατεταμένη μετάβαση στην ενήλικη ζωή, χωρίς σταθερότητα, χωρίς συλλογικές εγγυήσεις και χωρίς προοπτική.
Η οικονομική αυτονομία για τους νέους εργαζόμενους στην Ελλάδα παραμένει ζητούμενο. Σύμφωνα με την έρευνα, μόλις το 20% των νέων εργαζόμενων ζει μόνο του, ενώ το 45% εξακολουθεί να κατοικεί με την οικογένειά του. Το ποσοστό αυτό εκτοξεύεται στο 65% για όσους εργάζονται με μερική απασχόληση, αποδεικνύοντας ότι η επισφάλεια στην εργασία μεταφράζεται άμεσα σε εξάρτηση στη ζωή.
Ένα επιπλέον 30% ζει με φίλο ή σύντροφο, συχνά ως λύση ανάγκης και όχι επιλογής. Ακόμη πιο αποκαλυπτικό είναι ότι μόλις το 30% των νέων συμβάλλει οικονομικά στο ενοίκιο ή στα έξοδα στέγασης.
Το 70% δηλώνει ότι τα εισοδήματά του δεν επαρκούν για τις βασικές ανάγκες, ενώ το 62% αναγνωρίζει την οικονομική του εξάρτηση από τους γονείς. Η παράταση της συγκατοίκησης δεν είναι ένδειξη άνεσης, είναι δομική αδυναμία κοινωνικής αυτονόμησης.
Η ασυνέχεια ανάμεσα στην εκπαίδευση και την απασχόληση αποτελεί κεντρικό παράγοντα απογοήτευσης. Το 38% των νέων δηλώνει ότι η εργασία του δεν σχετίζεται με τις σπουδές ή την κατάρτισή του, ενώ το 49% θεωρεί ότι η εκπαίδευσή του δεν τον προετοίμασε επαρκώς για την αγορά εργασίας.
Την ίδια στιγμή, το αφήγημα περί «ανεπαρκών» νέων καταρρέει. Το 86% δηλώνει ισχυρή διάθεση για συνεχιζόμενη μάθηση, ενώ το 65% αισθάνεται επαρκές ως προς τις ψηφιακές δεξιότητες.
Όπως σημειώνεται στην έρευνα, «το χάσμα ανάμεσα στην εκπαίδευση και την αγορά εργασίας αποτυπώνει όχι μόνο θεσμική ασυνέχεια, αλλά και την ανωριμότητα του παραγωγικού συστήματος να απορροφήσει το ανθρώπινο δυναμικό της νέας γενιάς».
Εργασία που φθείρει: πίεση, άγχος και burnout
Η καθημερινότητα των νέων εργαζομένων χαρακτηρίζεται από έντονη ψυχική επιβάρυνση. Το 62% αναφέρει ότι η εργασία επηρεάζει αρνητικά την προσωπική του ζωή, το 60% βιώνει εξουθένωση, ενώ το 46% δηλώνει ότι η δουλειά του επηρεάζει την υγεία ή τον ύπνο του.
Η θετική ισορροπία ζωής-εργασίας περιορίζεται στο 21%, ενώ η συνολική εργασιακή ικανοποίηση δεν ξεπερνά το 35%. Παράλληλα, το 53% δηλώνει άγχος και στρες.
Χαμηλή θεσμική εμπιστοσύνη
και αίσθημα εγκατάλειψης
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η εμπιστοσύνη στους θεσμούς καταρρέει. Μόλις το 15% δηλώνει ότι εμπιστεύεται τους κρατικούς μηχανισμούς προστασίας, ενώ το 65% δηλώνει ότι δεν τους εμπιστεύεται. Η αποδυνάμωση των συλλογικών δικαιωμάτων ενισχύει την αίσθηση ότι οι νέοι είναι μόνοι απέναντι στην αγορά.
Το 72% των νέων εργαζομένων δηλώνει ότι δεν βλέπει επαγγελματικές προοπτικές στην Ελλάδα, ενώ μόλις το 9% δηλώνει ικανοποιημένο από το επαγγελματικό του μέλλον. Το 46% εκφράζει ενδιαφέρον για εργασία στο εξωτερικό, ενώ το 79% πιστεύει ότι η γενιά των γονιών του έζησε καλύτερες συνθήκες.
Παράλληλα, το 53% δηλώνει άνεση με την Τεχνητή Νοημοσύνη, δείχνοντας μια γενιά που κατανοεί τις αλλαγές, αλλά φοβάται ότι δεν θα επωφεληθεί από αυτές. Το 65% θεωρεί ανέφικτη τη δημιουργία οικογένειας με τις παρούσες εργασιακές συνθήκες, μετατρέποντας την επισφάλεια σε μόνιμο τρόπο ζωής.
Τι έκαναν άλλες ευρωπαϊκές χώρες και πέτυχαν
Η κατάσταση αυτή δεν αποτελεί ευρωπαϊκή κανονικότητα. Άλλες χώρες επέλεξαν διαφορετικό δρόμο:
Γερμανία: Η εργασία ως συνέχεια της εκπαίδευσης
Το διττό σύστημα εκπαίδευσης και εργασίας προσφέρει αμειβόμενη πρακτική άσκηση με πραγματικές προοπτικές μόνιμης απασχόλησης, αποτρέποντας τον εγκλωβισμό σε επισφαλείς θέσεις.
Γαλλία: Στήριξη στην αυτονομία και τη στέγαση
Με επιδόματα στέγασης, εγγυήσεις ενοικίασης και εισοδηματική ενίσχυση, η αυτονομία των νέων αντιμετωπίζεται ως κοινωνικό δικαίωμα.
Σκανδιναβικές χώρες: Ισχυρό κοινωνικό κράτος.
Δανία, Σουηδία και Φινλανδία επενδύουν σε ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, κοινωνική προστασία και κοινωνικό διάλογο, μειώνοντας την επισφάλεια.
Ισπανία και Πορτογαλία: Περιορισμός της επισφάλειας
Με περιορισμό των προσωρινών συμβάσεων και ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, βελτίωσαν ουσιαστικά τη θέση των νέων εργαζομένων.
Η κυβερνητική πολιτική και οι επιπτώσεις της
Απέναντι σε αυτή την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, η ελληνική κυβέρνηση επιμένει σε πολιτικές:
Χαμηλών μισθών
Απορρύθμισης της εργασίας
Ελάχιστης κοινωνικής προστασίας
Η «ανάπτυξη» που επικαλείται δεν μεταφράζεται σε καλύτερη ζωή για τους νέους. Μεταφράζεται σε ανασφάλεια, εξάρτηση και αναγκαστική φυγή.
Το πραγματικό διακύβευμα: το μέλλον της κοινωνίας
Η γενιά Ζ δεν είναι πρόβλημα προς διαχείριση. Είναι το θεμέλιο της κοινωνίας του μέλλοντος. Πρόκειται για μια γενιά μορφωμένη, ψηφιακά καταρτισμένη, αξιακά ώριμη και κοινωνικά ευαίσθητη, που όμως ζει σε καθεστώς δομικής αβεβαιότητας, χαμηλών προσδοκιών και περιορισμένων επιλογών. Η επισφάλεια δεν αφορά πλέον μόνο την εργασία διαχέεται σε κάθε πτυχή της ζωής, από τη στέγη και την υγεία έως τη δυνατότητα οικογενειακού σχεδιασμού.
Χωρίς πολιτικές που να διασφαλίζουν αξιοπρεπή και σταθερή εργασία, πραγματική οικονομική αυτονομία, πρόσβαση σε προσιτή στέγη, και τη δυνατότητα να σχεδιάσει κανείς τη ζωή του χωρίς μόνιμο φόβο, η Ελλάδα θα συνεχίσει να μικραίνει – πληθυσμιακά, κοινωνικά και πολιτικά.
Η ευθύνη είναι πολιτική. Και το ερώτημα είναι σαφές: θα συνεχίσει η χώρα να επενδύει στη φθηνή εργασία και στην ανασφάλεια, ή θα επενδύσει επιτέλους στη γενιά που καλείται να σηκώσει το μέλλον της;
Γιατί μια χώρα που δεν μπορεί να προσφέρει προοπτική στους νέους της, είναι μια χώρα που συρρικνώνεται – όχι μόνο δημογραφικά, αλλά και κοινωνικά.
