Έχουν περάσει πέντε χρόνια από τότε που η Αγία Σοφία άνοιξε προς μουσουλμανική λατρεία και προσευχή μετά από 86 χρόνια. Άρχισε να λειτουργεί ως τζαμί με την πρώτη προσευχή της Παρασκευής στις 24 Ιουλίου 2020 και έχει υποδεχτεί περίπου 40 εκατομμύρια επισκέπτες τα τελευταία πέντε χρόνια.
Μετά την ακυρωτική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας στις 10 Ιουλίου 2020 και το επακόλουθο διάταγμα που υπέγραψε ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το κτίριο απέκτησε καθεστώς τζαμιού και μεταφέρθηκε στην Προεδρία Θρησκευτικών Υποθέσεων.
Το καύχημα μιας νέας εποχής
Στο τουρκικό δημόσιο αφήγημα, η επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως τέμενος αποτελεί μια από τις πιο εμβληματικές επιτυχίες της κυβέρνησης Ερντογάν – ένα τρόπαιο που επανέφερε το Οθωμανικό μεγαλείο και την πνευματική κυριαρχία του Ισλάμ στη σύγχρονη Τουρκία.
Λατρεία κάτω, τουρισμός επάνω
Οι εργασίες προστασίας και υποστήριξης του μνημείου διασφαλίζουν τη διττή λειτουργία του: Το κάτω τμήμα του τεμένους προορίζεται για τη λατρεία των μουσουλμάνων, ενώ ο γυναικονίτης παραμένει ανοιχτός για τους ξένους τουρίστες.
Ο Μουφτής της Κωνσταντινούπολης, καθηγητής Σαφί Αρπαγκιούς, εξήρε τον ρόλο των ιμάμηδων και τη θρησκευτική ζέση που περιβάλλει το χώρο.
«Οι ιμάμηδες μας στην Αγία Σοφία ασχολούνται με την εκπαίδευση του Κορανίου τόσο των προσκυνητών, όσο και των μαθητών που προσέρχονται. Διδάσκουν με τις καλλικέλαδες φωνές τους, ώστε να μην λείπει ποτέ ο λόγος του Θεού υπό τον τρούλο και το μιναρέ της Αγίας Σοφίας».
Επανεκκίνηση της παράδοσης: Μαθήματα πίστης κάθε εβδομάδα
Η λειτουργία της Αγίας Σοφίας δεν περιορίζεται στη θρησκευτική τελετουργία, αλλά εμπλουτίζεται πλέον και με εκπαιδευτικές δράσεις:
Τεχνητή νοημοσύνη και τεχνικός εκσυγχρονισμός
Το τουρκικό κράτος, παράλληλα, αναβαθμίζει τις υποδομές του τεμένους συνδυάζοντας την παράδοση με τη σύγχρονη τεχνολογία:
Ο αναπληρωτής διευθυντής της 1ης Περιφέρειας της Γενικής Διεύθυνσης Ιδρυμάτων της Κωνσταντινούπολης, Λεβέντ Τσετίν, επισήμανε:
«Στο τέμενός μας, προετοιμαζόμαστε για στατικές παρεμβάσεις, ιδίως στον κεντρικό θόλο και στους άλλους ημικύκλιους θόλους. Πριν από ένα χρόνο, λάβαμε πρόσθετα μέτρα ασφαλείας στην Αγία Σοφία. Πρόκειται για ένα νέο σύστημα καμερών που υποστηρίζεται από τεχνητή νοημοσύνη. Με αυτό το σύστημα, μπορούμε πλέον να παρακολουθούμε κάθε σημείο του τεμένους με την ομάδα ασφαλείας μας».
Η Αγία Σοφία, άλλοτε κέντρο αυτοκρατορικής βυζαντινής αίγλης, μετασχηματίστηκε σε όχημα εθνικής «αυτοπεποίθησης» για την Τουρκία. Στη ρητορική της κυβέρνησης, η επαναλειτουργία της ως τέμενος δεν είναι μόνο θρησκευτική πράξη —είναι πολιτική δήλωση και γεωπολιτικό σινιάλο.
