Με στοχευμένες παρεμβάσεις η τότε ηγεσία του υπουργείου Υγείας, μόλις δύο μήνες μετά την πρώτη διακυβέρνηση της Ν.Δ., τον Σεπτέμβριο του 2019, είχε επικεντρωθεί στην εξυπηρέτηση των ογκολογικών ασθενών και τη διανομή των ογκολογικών φαρμάκων απευθείας στις ιδιωτικές κλινικές, ώστε να συρρικνωθούν οι ουρές και να μειωθεί η ταλαιπωρία. Ο φετινός Φεβρουάριος βρίσκει τα φαρμακεία του ασφαλιστικού οργανισμού σε δίνη αλλαγών, με γνώμονα στην καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των περίπου 130.000 ασθενών που απευθύνονται κάθε μήνα σε αυτά για το ακριβό -κυριολεκτικά και μεταφορικά- φάρμακό τους. Το 2020 οι ασθενείς που εξυπηρετούνταν ήταν περίπου 85.000.
Ο ΕΟΠΥΥ διαχειρίζεται συνολικά 3.246 κωδικούς Φαρμάκων Υψηλού Κόστους (ΦΥΚ), από τους οποίους διακινούνται περίπου 1.500 ανά έτος. Τα φάρμακα αυτά είναι ακριβά και αφορούν ιδιαίτερα σοβαρές ασθένειες και αρκετές φορές χρόνιους ασθενείς. Ενδεικτικά, το 2023 εκτελέστηκαν περισσότερες από 3,6 εκατομμύρια συνταγές για τα 1.500 σκευάσματα της κατηγορίας ΦΥΚ, με το 40% αυτών στην Αττική. Το περιστατικό με το κλειστό φαρμακείο του ΕΟΠΥΥ στους Αμπελοκήπους, δίπλα στο Ογκολογικό Νοσοκομείο «Αγιος Σάββας», που καταγγέλθηκε από συγγενή ασθενούς στον ίδιο τον υπουργό, ουσιαστικά επιτάχυνε μια διαδικασία που είχε δρομολογηθεί προ μηνών από το υπουργείο Υγείας: τη διεύρυνση των καναλιών πρόσβασης στα ΦΥΚ για τους ασθενείς και την ανανέωση του μοντέλου λειτουργίας των φαρμακείων του Οργανισμού, ενός μοντέλου που εφαρμόστηκε τον Απρίλιο του 2012 εσπευσμένα, όπως οι περισσότερες μνημονιακές υποχρεώσεις που υλοποίησε η χώρα.
Τα φαρμακεία
«Τότε τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ ήθελαν να δώσουν λύση στο πρόβλημα της τεράστιας σπατάλης και των πολλών παράλληλων εξαγωγών τέτοιων φαρμάκων σε χώρες της Ευρώπης. Οι λόγοι δεν έχουν αρθεί. Τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν για τα πολύ ακριβά φάρμακα», υπενθύμισε ο κ. Γεωργιάδης την περασμένη εβδομάδα, περιγράφοντας τον νέο οδικό χάρτη για τους ασθενείς που χρειάζονται τα ΦΥΚ. Εως το 2012 οι ασθενείς που ελάμβαναν ακριβές θεραπείες για σοβαρά και χρόνια νοσήματα, όπως νεοπλασίες, αυτοάνοσα κ.ά., εξυπηρετούνταν είτε από τα ιδιωτικά φαρμακεία της χώρας είτε από τα φαρμακεία των νοσοκομείων. Η εκτόξευση της δημόσιας δαπάνης για φάρμακα στα 5,1 δισ. ευρώ το 2009 (από περίπου 2 δισ. ευρώ το 2003) οδήγησε σε σειρά αυστηρών μέτρων όταν η χώρα μπήκε στην περίοδο των μνημονίων. Η ίδρυση των φαρμακείων του ΕΟΠΥΥ για τη διακίνηση των ΦΥΚ ήταν ένα από αυτά. Τα ιδιωτικά φαρμακεία τέθηκαν εκτός της διάθεσης ΦΥΚ, τα οποία αποτελούσαν σημαντικό κομμάτι του τζίρου τους, καθώς το ποσοστό κέρδους που είχαν οι φαρμακοποιοί ήταν κλιμακωτό, ανάλογα με την τιμή του (ακριβού) φαρμάκου, η οποία μπορούσε να είναι πολλές χιλιάδες ευρώ. Επιπλέον, τα ιδιωτικά φαρμακεία θεωρήθηκαν ένας κρίκος της φαρμακευτικής αλυσίδας που έσπαγε εύκολα μαζί με τις φαρμακαποθήκες, οδηγώντας σε παράλληλες εξαγωγές φαρμάκων και εντείνοντας τις ελλείψεις σε σημαντικά φάρμακα.
Παρότι ο ΕΟΠΥΥ επιχειρούσε να οργανώσει το δίκτυο των φαρμακείων του στην επικράτεια, κοινός παρονομαστής της 12ετούς λειτουργίας τους είναι -άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο- οι ουρές της ντροπής που σχημάτιζαν οι πιο ευάλωτοι και ταλαιπωρημένοι ασθενείς. Η έλλειψη προσωπικού εντοπίζεται ως ένα από τα προβλήματα. Είναι ενδεικτικό ότι ο Οργανισμός δεν κατάφερε να εξασφαλίσει μόνιμο προσωπικό για τα φαρμακεία και βασίζεται κυρίως σε επικουρικούς (συμβασιούχους) φαρμακοποιούς.
Οι ασθενείς, παρότι είχαν πρόσβαση και στα φαρμακεία των νοσοκομείων, έβρισκαν συνήθως κλειστή την πόρτα. Κι αυτό διότι τα νοσοκομεία, έχοντας να διαχειριστούν συρρικνωμένους προϋπολογισμούς κατά τα μνημονιακά χρόνια, προσπαθούσαν να μετακυλίσουν τη δαπάνη για τα ακριβά φάρμακα σε άλλες πηγές του συστήματος, όπως στον ΕΟΠΥΥ και τα φαρμακεία του. Ετσι, αντί να διαθέτουν τα ΦΥΚ στους ασθενείς τους, κάτι που σήμαινε ότι έπρεπε να τα παραγείλουν στις εταιρείες και να τα πληρώσουν από το δικό τους ταμείο, ουσιαστικά κατηύθυναν τους χιλιάδες ασθενείς στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ, με τις περίφημες σφραγίδες «στερείται» το φάρμακο πάνω στις συνταγές.
Επιστροφή στους ιδιώτες
Το 2019 επιχειρήθηκε δραστικά η αντιμετώπιση της ουράς της ντροπής στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ. Ο τότε υφυπουργός Υγείας Βασίλης Κοντοζαμάνης είχε υπογράψει Μνημόνιο Συνεργασίας με τις ιδιωτικές κλινικές της Αττικής για τη διάθεση των ογκολογικών θεραπειών για τους ασφαλισμένους του ΕΟΠΥΥ από τις κλινικές. Αντί, λοιπόν, να πήγαιναν οι ασθενείς στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ για να παραλάβουν τα σκευάσματα που χρειάζονταν, τα παρελάμβαναν εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι των κλινικών. Αυτή η διαδικασία αφορά φάρμακα αποκλειστικά νοσοκομειακής χρήσης και έχει εξυπηρετήσει δεκάδες χιλιάδες ασθενείς.
Το ίδιο έτος υπογράφηκε άλλο Μνημόνιο Συνεργασίας με τον πρόεδρο του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου (ΠΦΣ) Απόστολο Βαλτά, βάσει του οποίου η διάθεση των ΦΥΚ θα γινόταν υπό όρους και προϋποθέσεις και από ένα νέο κανάλι, πέραν των φαρμακείων του ΕΟΠΥΥ. Τα φαρμακεία της γειτονιάς θα έμπαιναν και πάλι σε έναν χώρο που γνώριζαν πολύ καλά, την εξυπηρέτηση των βαρέως πασχόντων. Από τα ιδιωτικά φαρμακεία θα διετίθεντο 44 φάρμακα, ογκολογικά και άλλα για τη σκλήρυνση κατά πλάκας, τα οποία λαμβάνονται μόνο από το στόμα και διατηρούνται εκτός ψυγείου.
Από την περίοδο αυτή της υγειονομικής κρίσης, όμως, προέκυψε ένα άλλο κανάλι πρόσβασης των ασφαλισμένων στα ακριβά φάρμακα, η παράδοση κατ’ οίκον. Το πρόγραμμα αποστολής φαρμάκων υψηλού κόστους στο σπίτι εφαρμόστηκε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 2022 για τα αντι-ιικά φάρμακα, όταν και υπεγράφη σύμβαση με εταιρεία ταχυμεταφορών για συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών, η οποία αποτέλεσε τη βάση για τον ΕΟΠΥΥ ώστε να εξυπηρετήσει και άλλες κατηγορίες ασθενών.
Ετσι, τον περασμένο Απρίλιο ξεκίνησε πιλοτικό πρόγραμμα διανομής ΦΥΚ σε περίπου 1.850 ασθενείς τον μήνα. Εξυπηρετούνται με την παραλαβή των φαρμάκων τους κατ’ οίκον με κούριερ οι πάσχοντες από κυστική ίνωση, πνευμονική υπέρταση, θαλασσαιμία (μεσογειακή αναιμία), δρεπανοκυτταρική αναιμία και νόσο του κινητικού νευρώνα.
-n Ενίσχυση του προσωπικού στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ.
-n Διασύνδεση ιδιωτικών κλινικών με συγκεκριμένα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ.
-n Επέκταση της κατ’ οίκον διανομής ΦΥΚ.
-n Διάθεση ΦΥΚ από τα ιδιωτικά φαρμακεία.
Το σχέδιο υλοποιείται άμεσα, αρχής γενομένης με την πρόσληψη 20 επικουρικών φαρμακοποιών για την κάλυψη αναγκών στοχευμένα σε επιβαρυμένα φαρμακεία, λόγω του μεγάλου αριθμού ασθενών που εξυπηρετούν. Ωστόσο, τους επόμενους 3-4 μήνες αναμένεται να φανεί η αλλαγή στην καθημερινότητα των ασφαλισμένων.
Πιο αναλυτικά, εκτός από την άμεση απασχόληση 20 φαρμακοποιών, η άλλη παρέμβαση που θα υλοποιηθεί αφορά την κατανομή εκτέλεσης των συνταγών στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ ώστε να μην προκαλείται συμφόρηση σε κάποιο σε σχέση με τα άλλα. Για παράδειγμα, αναφέρθηκε ότι μπορεί η κατανομή να αφορά την εκτέλεση νοσοκομειακών και ατομικών συνταγών κατά τρόπο που να μη συμπίπτουν και να μη δημιουργούν ουρές.
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά τη διασύνδεση έξι ιδιωτικών κλινικών με συγκεκριμένα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ ώστε να λαμβάνουν τα ΦΥΚ για τους ασθενείς τους. Εκτιμάται πως με αυτό τον τρόπο, τη δημιουργία δηλαδή συγκεκριμένων ζευγαριών κλινικών – φαρμακείων, θα μειωθεί κατά 10% η κίνηση στο φαρμακείο της λεωφόρου Αλεξάνδρας.
Η επέκταση της κατ’ οίκον διανομής φαρμάκων αναμένεται να ολοκληρωθεί έως τον Απρίλιο, καθώς έχει προκηρυχθεί διαγωνισμός για την πρόσληψη διανομέων που θα παραδίδουν τα φάρμακα κατ’ οίκον.
Η ένταξη των ιδιωτικών φαρμακείων στο δίκτυο διανομής των ΦΥΚ συζητείται αρκετούς μήνες μεταξύ της ηγεσίας του υπουργείου Υγείας και των εκπροσώπων των φαρμακοποιών. Ο ΠΦΣ μετά τη σύσκεψη της περασμένης Τετάρτης ανακοίνωσε ότι το πρόβλημα θα αντιμετωπιστεί «και με την αξιοποίηση του πανελλαδικού δικτύου των 11.000 φαρμακείων, ώστε να διασφαλιστούν η εξυπηρέτηση και η αξιοπρέπεια των ασθενών».
Οι κρίσιμες λεπτομέρειες
Η διοίκηση του ΕΟΠΥΥ υποστηρίζει πως υπάρχουν πλέον οι υποδομές ώστε να εξασφαλιστεί η σωστή διακίνηση των ΦΥΚ και να μην καταγράφονται «παρενέργειες» όπως οι παράνομες εξαγωγές. Μια σημαντική παράμετρος που αφορά όλες τις πλευρές είναι να μην υπάρξει καμία επιπλέον επιβάρυνση στη φαρμακευτική δαπάνη, η οποία θα εκτινάξει περαιτέρω τις υποχρεωτικές επιστροφές των εταιρειών (clawback), που για το 2024 αγγίζουν το 1,5 δισ. ευρώ.
Στη συζήτηση μπαίνουν ακόμη το ζήτημα του πώς ορίζεται ένα ΦΥΚ και η αναθεώρηση του σχετικού καταλόγου με τους 3.246 κωδικούς. Υπάρχουν φάρμακα ακριβά που κοστίζουν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ. Υπάρχουν, όμως, και φάρμακα που κοστίζουν 40-50 ευρώ. Αναφέρεται ενδεικτικά ΦΥΚ για μεταμοσχευμένους με τιμή 16,58 ευρώ για το οποίο οι ασθενείς περιμένουν στην ουρά του ΕΟΠΥΥ. «Αυτό που σκεφτόμαστε είναι να βρούμε ένα όριο αξίας. Γιατί υπάρχουν φάρμακα 300.000 ευρώ και 50.000 και 10.000 ευρώ, αλλά υπάρχουν και φάρμακα 100, 200 ευρώ, φάρμακα 80 ευρώ. Δεν είναι τόσο εύκολη η απάντηση στο ποιο θα είναι αυτό το όριο», εξηγεί ο κ. Γεωργιάδης, καθώς «αν βάλεις απλώς ένα όριο χρηματικό, μπορεί να προκαλέσεις στρεβλώσεις στην αγορά». Σύμφωνα με πληροφορίες, από τα ιδιωτικά φαρμακεία θα διανέμεται περίπου το 1/3 των ΦΥΚ. Δεν έχουν οριστικοποιηθεί τα σκευάσματα, ωστόσο οι δύο πλευρές καταλήγουν στη διάθεση ολόκληρων θεραπευτικών κατηγοριών έτσι ώστε ένας ασθενής που παίρνει περισσότερα του ενός σκευάσματα μιας θεραπευτικής κατηγορίας να μη χρειάζεται να πηγαίνει και σε ιδιωτικό φαρμακείο και σε φαρμακείο του ΕΟΠΥΥ. Σε ό,τι αφορά τον τρόπο αποζημίωσης των φαρμακοποιών θα είναι «κατ’ αποκοπήν», δηλαδή θα αμείβονται από τον ΕΟΠΥΥ με ένα ορισμένο ποσό για την υπηρεσία που θα προσφέρουν διαθέτοντας το ΦΥΚ. Το ύψος της αποζημίωσης είναι υπό διαπραγμάτευση.
Το πρόβλημα σε αριθμούς
3.246 κωδικούς Φαρμάκων
Υψηλού Κόστους (ΦΥΚ) διαχειρίζεται ο ΕΟΠΥΥ. Από αυτούς διακινούνται περίπου 1.500 ανά έτος
3,6 εκατ.συνταγές
εκτελέστηκαν το 2023 για τα 1.500 σκευάσματα της κατηγορίας ΦΥΚ, με το 40% αυτών στην Αττική
130.000 ασθενείς
απευθύνονται κάθε μήνα στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ για τη θεραπεία τους.Το 2020 οι ασθενείς που εξυπηρετούνταν ήταν 85.000
