Μέχρι πριν από λίγα χρόνια οι τηλεφωνικές παραγγελίες για σουβλάκια, πίτσες, άντε και για κάνα μπέργκερ γίνονταν συνήθως τις ημέρες που προβαλλόταν στην τηλεόραση κάποιο μεγάλο αθλητικό γεγονός ή το βράδυ του μουσικού διαγωνισμού της Eurovision. Ισως ακόμη και τα βράδια των εθνικών εκλογών. Πλέον, δεν είναι λίγοι εκείνοι που παραγγέλνουν φαγητό ακόμη και 2-3 φορές την εβδομάδα.
Οι λόγοι; Οι ανατιμήσεις στην εστίαση και κυρίως στα σερβιριζόμενα γεύματα, ο λιγοστός ελεύθερος χρόνος και η κατακόρυφη αύξηση της διείσδυσης των ηλεκτρονικών πλατφορμών παραγγελιοληψίας και διανομής έτοιμου φαγητού φαίνεται ότι αποτελούν τον εκρηκτικό συνδυασμό για την εκτόξευση στα ύψη της κατανάλωσης έτοιμων γευμάτων, του γνωστού μας delivery.
Κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι άλλωστε ότι τα τελευταία χρόνια ιδρύονται επιχειρήσεις εστίασης με αποκλειστικό αντικείμενο τη διανομή έτοιμων γευμάτων, χωρίς να διαθέτουν σάλα, καλά καλά χωρίς καν ταμπέλα –γνωστές και ως dark kitchens–, οι οποίες λαμβάνουν παραγγελίες αποκλειστικά μέσα από τις πλατφόρμες ή μέσα από δικές τους αυτόνομες ιστοσελίδες ή εφαρμογές.
Επίσης, στο αντικείμενο εισέρχονται όλο και περισσότερο άλλοι κλάδοι που έχουν σχέση με το τρόφιμο, όπως οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ ή τα καταστήματα ευκολίας (convenience stores) που λειτουργούν με διευρυμένο ωράριο. Η αυξανόμενη αυτή τάση, όσο και οι βαθύτερες αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες που συντελέστηκαν ήδη από την εποχή των μνημονίων, οδηγούν εν πολλοίς σε διατροφή χαμηλής θρεπτικής αξίας.
Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Ερευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), η μέση ετήσια κατά κεφαλήν δαπάνη για πρόχειρα φαγητά σε ταχυφαγεία ή για φαγητό σε πακέτο διαμορφώθηκε το 2023 σε 151,90 ευρώ, από 108,89 ευρώ το 2022, καταγράφοντας αύξηση 39%. Σε σύγκριση με το μακρινό 2009, όταν η ετήσια κατά κεφαλήν δαπάνη για πρόχειρα φαγητά σε ταχυφαγεία και για φαγητό σε πακέτο ήταν 53,48 ευρώ, η δαπάνη έχει σχεδόν τριπλασιαστεί (αύξηση κατά 184%). Την ίδια ώρα, η μέση ετήσια κατά κεφαλήν δαπάνη για την εστίαση εμφανίζεται μειωμένη σε σύγκριση με 15 χρόνια πριν κατά 6%, ενώ σε σύγκριση με το 2022 εμφανίζεται αυξημένη κατά 24%, αύξηση η οποία εν μέρει είναι πληθωριστική. Διευκρινίζεται ότι η δαπάνη για πρόχειρα φαγητά αποτελεί υποσύνολο της δαπάνης για εστίαση.
Υπενθυμίζεται ότι η διανομή έτοιμων γευμάτων στο σπίτι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο και στη διάρκεια των lockdowns, καθώς αποτέλεσε το μοναδικό κανάλι της εστίασης που ήταν σε λειτουργία. Η συμμετοχή δε των καταστημάτων στις πλατφόρμες, μέσω των οποίων πλέον γίνεται το μεγαλύτερο μέρος των παραγγελιών, οδήγησε αρκετά από αυτά να παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε πολύ πιο διευρυμένο ωράριο σε σύγκριση με το παρελθόν.
Σύμφωνα με την τελευταία διαθέσιμη έρευνα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) για τη χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας, το 2023, από τον πληθυσμό ηλικίας 16-74 ετών που πραγματοποίησε αγορές από το Internet, το 44,1% παρήγγειλε φαγητό.
Ακόμη πιο ορατές είναι οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας, καθώς και της πληθωριστικής κρίσης της τελευταίας τριετίας στις καθημερινές μας διατροφικές συνήθειες. Η Ερευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών της ΕΛΣΤΑΤ για το 2023 αποκάλυψε ότι τα νοικοκυριά έβαλαν «μαχαίρι» στην κατανάλωση βασικών ειδών διατροφής την περυσινή χρονιά, αγοράζοντας λιγότερες ποσότητες από αυτά, προκειμένου να μπορέσουν να καλύψουν άλλες βασικές ανάγκες. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει ότι πλήρωσαν λιγότερα χρήματα, καθώς η μέση μηνιαία δαπάνη για σχεδόν τα ίδια είδη αυξήθηκε. Η μέση μηνιαία κατανάλωση (σε ποσότητες) υποχώρησε το 2023 κατά 13,6% όσον αφορά το ελαιόλαδο, κατά 12,7% στα οινοπνευματώδη ποτά, κατά 11,8% στα ψάρια. Επίσης, καταναλώσαμε κατά 10,7% λιγότερο ρύζι, κατά 6,1% λιγότερο κρέας, κατά 5,3% λιγότερα αυγά και κατά 5,2% λιγότερο γάλα και ζυμαρικά. Περικοπές κάναμε ακόμη και στο ψωμί (-4,3%), στα φρούτα και στα λαχανικά (-4% και -3,4%, αντιστοίχως). Από την άλλη, η μέση μηνιαία δαπάνη αυξήθηκε κατά 11,9% για το ελαιόλαδο, κατά 7,2% για τα φρούτα, κατά 6,6% για τα λαχανικά, κατά 3,3% για το κρέας, κατά 6,6% για γαλακτοκομικά και αυγά, κάτι που οφείλεται στις ανατιμήσεις. Οι αλλαγές στις καθημερινές διατροφικές συνήθειες είναι στην πραγματικότητα πολύ βαθύτερες και συντελέστηκαν σε μεγάλο βαθμό στη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας. Η κατανάλωση μοσχαρίσιου κρέατος ήταν χαμηλότερη το 2023 σε σύγκριση με το 2009 κατά 34%, ψαριών κατά 32%, αιγοπρόβειου κρέατος κατά 20%, ελαιολάδου κατά 35%, φρούτων κατά 11%. Από την άλλη, το ότι οι Ελληνες «ανακάλυψαν» ξανά τα όσπρια –μεγαλύτερη κατά 21% η κατανάλωση το 2023 σε σύγκριση με το 2009– συνδέεται μάλλον με την τσέπη τους και λιγότερο με την παγκόσμια τάση για κατανάλωση φυτικών πρωτεϊνών αντί των ζωικών.
