Ο αγαπητός φίλος Λευτέρης Τσουκαλάς, καθηγητής Πυρηνικής Μηχανικής στο Perdue αλλά και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, με βοήθησε και μου άνοιξε την πόρτα. Ετσι έμαθα ότι ο δρ Ανδρέας Φλουρής είναι αναπληρωτής καθηγητής στο ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα. Για πάνω από 15 χρόνια συμβουλεύει κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς, όπως την Κυπριακή Προεδρία, τα υπουργεία Εργασίας της Ελλάδας και του Κατάρ, καθώς και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας σχετικά με τις επιπτώσεις παραγόντων του περιβάλλοντος στην υγεία και την παραγωγικότητα. Εχει δημοσιεύσει ευρέως γι’ αυτά τα θέματα και συνδράμει σε ερευνητικά προγράμματα μεγάλης κλίμακας στην Ευρώπη και την Αμερική. Επίσης, έχει χρηματοδοτηθεί από τη NASA για τη βελτίωση των στολών των αστροναυτών!
Σκηνή 1: Τι σημαίνει Φυσιολογία Περιβάλλοντος
– Σας είχαν ενημερώσει από το περιοδικό «TIME»;
«Είχα ενημερωθεί κάποια στιγμή τον Αύγουστο μέσω email ότι το όνομά μου έχει συμπεριληφθεί σε μια λίστα που είχε προταθεί από κάποιους και ότι θα αξιολογηθούν όλα τα ονόματα από μια επιτροπή. Και μετά, αρχές Σεπτεμβρίου με ενημέρωσαν ότι θα συμπεριληφθώ στην τελική λίστα».
– Ποια λίστα είναι αυτή;
«Είναι μια λίστα με εκατό επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο οι οποίοι, κατά το συγκεκριμένο περιοδικό, κάνουν δραστηριότητες που έχουν πολύ έντονο αντίκτυπο στην κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο – και επομένως το περιοδικό κρίνει ότι θα έχουν επιρροή στο μέλλον».
– Ποια είναι η ειδικότητά σας;
«Είμαι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και η ειδικότητά μου αφορά στη Φυσιολογία του Περιβάλλοντος».
– Τι σημαίνει Φυσιολογία του Περιβάλλοντος;
«Εξετάζει τις επιπτώσεις του περιβάλλοντος στην υγεία μας, στην παραγωγικότητα και γενικότερα στη λειτουργία του σώματός μας. Πώς δηλαδή η έκθεση στη ζέστη, στο κρύο, στο υψόμετρο, σε τοξικά, σε ατμοσφαιρική ρύπανση, σε σκόνη, σε οποιονδήποτε παράγοντα του περιβάλλοντος επηρεάζει τη λειτουργία του σώματός μας. Κι αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε στο εργαστήριο είναι να πάρουμε αυτά τα δεδομένα και να τα αναγάγουμε τόσο σε επίπεδο χώρας όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Δηλαδή να δούμε όταν οι κάτοικοι μιας χώρας επηρεάζονται από συγκεκριμένους παράγοντες, πώς αυτό επηρεάζει το σύστημα περίθαλψης της χώρας, την οικονομία της, το μέσο προσδόκιμο ζωής, την ανταγωνιστικότητά της».
– Εσείς μένετε στα Τρίκαλα που υπέφεραν πολύ με τις πλημμύρες. Ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτής της βιβλικής καταστροφής στους ανθρώπους;
«Καταρχάς έχει επηρεάσει πάρα πολύ την παραγωγικότητα όλων των ανθρώπων εδώ. Για αρκετές μέρες προφανώς η τοπική οικονομία έχει παραλύσει. Από εκεί και πέρα υπήρχαν πολλοί άνθρωποι που εκτέθηκαν σε υποθερμία τα πρώτα 24ωρα, όταν ήταν στα νερά και περίμεναν κάποιον να τους σώσει. Εκτέθηκαν σε αέρια και νερό μολυσμένο. Και στις μολύνσεις από τον θάνατο πολλών ζώων, οι οποίες άρχισαν σιγά-σιγά να πολλαπλασιάζονται. Προφανώς όλο αυτό σε βάθος χρόνου θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομία της περιοχής».
– Εχετε κάνει εκτίμηση πόσα θα είναι τα θύματα από αυτή την καταστροφή, πέρα από τους νεκρούς που έχουν ανακοινωθεί; Από τους ανθρώπους που εκτίθενται στις ασθένειες;
«Αυτό δεν έχουμε προλάβει να το μελετήσουμε ακόμα. Από τις μεγάλες ζημιές το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού δεν λειτουργεί αυτή τη στιγμή. Αν όλα πάνε καλά, θα καταφέρουμε να μπούμε στο κτίριο στις αρχές Νοεμβρίου, απ’ ό,τι μας λένε».
Σκηνή 2: Εβδομηντάρης σε καλύτερη κατάσταση από εικοσάρη
– Πώς συνδέεται η Επιστήμης της Φυσικής Αγωγής με τον αθλητισμό;
– Δηλαδή ένας πτυχιούχος που βγαίνει από τη δική σας σχολή, τι μαθαίνει εκτός από το να κάνει γυμναστική; Δώστε μου ένα παράδειγμα.
«Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Οταν ένας άνθρωπος τρέχει στο πεζοδρόμιο, στον δρόμο, δίπλα στα αυτοκίνητα, παίρνει πιο γρήγορες και βαθιές αναπνοές και έτσι εισπνέει πολύ μεγαλύτερη δόση τοξικών αερίων και ρύπων».
– Δηλαδή εγώ που περπατάω πολύ κάθε μέρα ταλαιπωρώ το σώμα μου;
«Κοιτάξτε, προφανώς είναι καλή γυμναστική, δεν το συζητώ, αλλά αν μπορεί κανείς να επιλέξει ένα δρομολόγιο που έχει λιγότερη κυκλοφορία, είναι καλύτερο».
– Τι άλλο μαθαίνει αυτός ο γυμναστής;
«Για παράδειγμα, την έκθεση στη ζέστη. Κάνουμε αρκετά μαθήματα πάνω σε αυτό διότι στην Ελλάδα είναι πολύ έντονο το φαινόμενο. Εχουμε μεγάλους ανθρώπους σε ηλικία, οι οποίοι είτε κάνουν άσκηση για αθλητισμό είτε σωματική εργασία. Διδάσκουμε στα παιδιά ότι πρέπει να λάβουν υπόψη τους συγκεκριμένους δείκτες για τη θερμική καταπόνηση και να προστατεύσουν την υγεία των ανθρώπων. Να δίνουν συγκεκριμένες συμβουλές για τη χρονική διάρκεια της άσκησης. Ακόμα και για την εργασία τους. Πόσα διαλείμματα πρέπει να κάνουν, πόσο νερό πρέπει να πίνουν, τι ρούχα πρέπει να φοράνε. Ολα αυτά ώστε να προλάβουμε κάποιο πρόβλημα για την υγεία του ανθρώπου, αλλά και να κρατήσουμε την παραγωγικότητά του όσο γίνεται πιο ψηλά. Υπάρχουν ειδικοί τρόποι -και τους μαθαίνουμε στους φοιτητές μας- για να εγκλιματίσουμε τους ανθρώπους ώστε να αντέχουν πολύ περισσότερο στη ζέστη».
– Οπως;
«Μπορούμε να βάλουμε κάποιο άτομο να κάνει άσκηση για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα σε συγκεκριμένες συνθήκες ζέστης. Και όταν ακολουθήσει αυτό το πρόγραμμα καθημερινά για μία με δύο εβδομάδες, ήπια, σιγά-σιγά, αυτό θα τον οδηγήσει στο να συνηθίσει το σώμα του στη ζέστη».
– Δηλαδή του λέτε να κάνει ορισμένες ασκήσεις. Ποιες είναι αυτές;
«Το πρωτόκολλο εγκλιματισμού, όπως λέμε, είναι τρέξιμο ή ποδήλατο για μία ώρα. Ξεκινάμε από μισή ώρα σχετικά ήπιας έντασης και σιγά-σιγά το ανεβάζουμε μέχρι να φτάσουμε τη μία ώρα».
– Αυτό συμβαίνει με όλες τις ηλικίες; Και στους 60άρηδες και στους 70άρηδες τους λέτε να κάνουν ποδήλατο στη ζέστη;
«Ναι, έχουμε δει ότι άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που ενώ στην αρχή του καλοκαιριού έχουν πολύ περιορισμένη ικανότητα να επιβιώσουν ή να κάνουν άσκηση στη ζέστη, όταν ακολουθήσουν αυτό το πρωτόκολλο του εγκλιματισμού εξοικειώνονται με το περιβάλλον και έτσι μπορούν να αντεπεξέλθουν και να είναι σχεδόν αντίστοιχης αντοχής με άτομα ηλικίας 20-25 ετών. Και μάλιστα ηλικιωμένους με υπέρταση και με χρόνια νοσήματα όπως ο διαβήτης».
Σκηνή 3: Mείωση της παραγωγικότητας από τη ζέστη
– Εγώ, ας πούμε, αν περπατάω μέσα στη ζέστη και αν ακολουθήσω το δικό σας πρωτόκολλο σε λίγο θα αντέχω σαν να είμαι 20άρης;
«Ακριβώς, έτσι ο οργανισμός σας θα συνηθίσει, με την προϋπόθεση να το κάνετε αυτό για δύο βδομάδες συνεχόμενα. Προφανώς υπό την επίβλεψη ειδικού που θα σας προτείνει να κάνετε συγκεκριμένες ασκήσεις και να είναι δίπλα σας. Αν το κάνετε σωστά, μετά από δύο εβδομάδες θα είστε σε θέση να αντιμετωπίσετε έναν καύσωνα καλύτερα ίσως και από έναν 20χρονο».
– Πρώτη φορά το ακούω.
«Ναι, δυστυχώς πολλά δεν έχουν γίνει γνωστά για την ικανότητά μας να αντεπεξέλθουμε».
– Με το κρύο;
«Στο κρύο δυστυχώς το σώμα μας, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν έχει ιδιαίτερες ικανότητες να προσαρμόζεται. Οπότε πρέπει να το προστατεύσουμε με ρούχα, με θέρμανση, με άλλους τρόπους».
– Αυτό γιατί συμβαίνει, ποιος είναι ο λόγος;
«Δεν το ξέρουμε, δυστυχώς. Γίνονται πάρα πολλές μελέτες και προσπαθούμε με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, με βύθιση στο κρύο νερό, με έκθεση στον κρύο αέρα, να δούμε πώς μπορούμε να βοηθήσουμε, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται δουλεύει σε πολύ λίγους ανθρώπους».
– Είπατε πριν ότι πολλά άλλα δεν έχουν γίνει γνωστά. Πείτε μου κάποιο από αυτά.
«Το ζήτημα της παραγωγικότητας, για παράδειγμα. Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι όταν έχει ζέστη, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, ο εγκέφαλός μας μάς λέει να κάνουμε διαλείμματα. Εμείς μπορεί να αισθανόμαστε ότι δουλεύουμε πολύ έντονα και όντως πραγματικά το σώμα μας στρεσάρεται πολύ, αλλά στην πραγματικότητα, αν κοιτάξει κανείς τις απόλυτες τιμές της δουλειάς που παράγουμε, βλέπουμε ότι σταθερά μειώνεται. Οσο αυξάνεται η ζέστη τόσο μειώνεται το αποτέλεσμα της εργασίας μας. Παλιότερα πιστεύαμε ότι όλα αυτά συμβαίνουν όταν έχει πολλή ζέστη, πάνω από τους 28-29 βαθμούς Κελσίου. Τα τελευταία χρόνια, όμως, έχουμε δει ότι ειδικά στον τομέα της εργασίας αρχίζουμε να χάνουμε παραγωγικότητα από τους 15 βαθμούς Κελσίου και πάνω».
– Τόσο κάτω;
«Ακριβώς. Μάλιστα χάνουμε περίπου 2% με 2,5% παραγωγικότητα για κάθε βαθμό Κελσίου που αυξάνεται. Δηλαδή από τους 15 στους 16 χάνουμε 2,5%. Από τους 16 στους 17 επιπλέον 2,5%. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε, σε όλους εμάς που ζούμε στην Ελλάδα μας δημιουργεί πολύ έντονα προβλήματα. Φανταστείτε έναν εργαζόμενο εδώ και έναν εργαζόμενο στη Γερμανία. Προφανώς ο άνθρωπος που εργάζεται στην Ελλάδα, στην Κύπρο και στην Ιταλία είναι πολύ λιγότερο παραγωγικός, όσο κι αν προσπαθεί, για ένα αρκετά μεγάλο μέρος του χρόνου σε σχέση με τον ίδιο εργαζόμενο στη Σουηδία ή στην Αγγλία».
– Μήπως πρέπει στην εργασία μας, αφού είναι έτσι τα πράγματα, από τους 15 βαθμούς και πάνω να εργαζόμαστε με air condition;
«Το πρόβλημα με το air condition είναι ότι από αυτό παράγονται αρκετά αέρια του θερμοκηπίου και καταναλώνουμε πολύ ηλεκτρική ενέργεια. Οπότε αρχικά θα μπορούσαμε να βρούμε πιο ήπιους τρόπους. Οπως, για παράδειγμα, να φροντίσουμε τον ρουχισμό μας να είναι κατάλληλος, να έχουμε κάποιους ανεμιστήρες, να βάζουμε καπέλο αν δουλεύουμε στον ήλιο ή να είμαστε κάτω από σκιά όσο γίνεται. Υπάρχουν κάποια οργανωτικά μέτρα που μπορούν να πάρουν οι επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, όπου υπάρχουν μηχανήματα που παράγουν πάρα πολλή θερμότητα, αν είναι δυνατόν μπορούν να τα μετακινήσουν ή να τα αντικαταστήσουν με κάποια άλλα. Φανταστείτε ένα καθαριστήριο που έχει πάρα πολλή υγρασία. Επομένως θα πρέπει να βελτιώσει τον εξαερισμό. Υπάρχουν και τεχνικοί τρόποι, όπως λέμε, για να μειώσουμε το πρόβλημα: να φροντίσουμε το σώμα μας, να είμαστε σε καλύτερη φυσική κατάσταση έτσι ώστε να μπορούμε να αντεπεξέλθουμε, να κάνουμε αυτό το πρωτόκολλο εγκλιματισμού που λέγαμε νωρίτερα».
– Μπορούν να ληφθούν τέτοια μέτρα στην Ελλάδα;
«Με την υποστήριξη της Πολιτείας και την κατάλληλη καθοδήγηση μπορούν πάρα πολύ απλά και φθηνά μέτρα να ληφθούν. Προφανώς υπάρχουν κάποια για πολύ εξεζητημένες συνθήκες, όπως είναι τα μεταλλεία, τα λατομεία, όπου χρειάζονται πολλά χρήματα και τεχνογνωσία. Ωστόσο, σε απλές μικρές επιχειρήσεις μπορούν να ληφθούν πολύ ήπια που θα βοηθήσουν πάρα πολύ στην παραγωγικότητα. Μέτρα τα οποία δεν κοστίζουν καθόλου ούτε σε χρήμα ούτε σε χρόνο».
– Εχετε υπολογίσει πόσο επηρεάζεται αρνητικά το ΑΕΠ της χώρας;
«Μόνο από τη ζέστη η Ελλάδα χάνει αυτή τη στιγμή που μιλάμε 1,6 δισ. ευρώ τον χρόνο – κι αυτό είναι με βάση τους παλιότερους υπολογισμούς, όταν πιστεύαμε ότι η παραγωγικότητα χάνεται από τους 28-29 βαθμούς και πάνω. Τώρα κάνουμε μια ανάλυση για την Τράπεζα της Ελλάδος για να υπολογίσουμε το κόστος με τα νέα μοντέλα που έχουμε, τα οποία ξεκινάνε από τους 15 βαθμούς Κελσίου. Δεν την έχουμε ολοκληρώσει ακόμη, αλλά σίγουρα το κόστος θα είναι πολλαπλάσιο από το 1,6 δισ., από διπλάσιο και πάνω».
Σκηνή 4: Η νότια Ελλάδα θα μετατραπεί σε Σαχάρα
– Τις εργασίες που κάνετε εσείς τις είχατε δημοσιεύσει σε διεθνή επιστημονικά έντυπα;
«Ακριβώς, όλες μας οι εργασίες είναι δημοσιευμένες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Αυτό που το “TIME” εκτίμησε, είναι ότι προσπαθώ τα τελευταία χρόνια να πάω ένα βήμα παραπέρα τις εργασίες αυτές και να μην τις αφήσω ως επιστημονικά άρθρα, αλλά να μιλήσω με φορείς πολιτικής, με σωματεία, με εταιρείες και οργανισμούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, και να υλοποιήσουμε όλα αυτά τα οποία λέμε στις μελέτες μας. Να μετουσιωθούν σε κάτι το οποίο θα αλλάξει την κοινωνία».
– Eχετε μιλήσει με την ελληνική κυβέρνηση;
«Ναι, από το 2015 μέχρι και τώρα συνεργαζόμαστε αρκετά στενά με το υπουργείο Εργασίας πάνω στο κομμάτι της παραγωγικότητας, της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων».
– Και με ποιους άλλους φορείς συνεργάζεστε;
«Δυστυχώς με κανέναν άλλο. Πρόσφατα, όπως είπα, επικοινώνησε μαζί μας η Τράπεζα της Ελλάδος, οπότε τώρα ετοιμάζω μια ανάλυση και για εκείνους».
– Πόσα άτομα έχετε στην ερευνητική σας ομάδα;
«Συνολικά γύρω στα είκοσι άτομα έχουν συμμετάσχει σε αυτές τις μελέτες. Είναι φοιτητές και μεταδιδακτορικοί ερευνητές».
– Πότε ξεκίνησε το εργαστήριο;
«Το 2009 το ίδρυσα και άρχισα να το διευθύνω και από τότε συνεχώς ερευνούμε όλα αυτά που σας έλεγα».
– Με βάση την πείρα σας, αυτό το τραγικό, το βιβλικό φαινόμενο που είδαμε στον Θεσσαλικό Κάμπο μπορούσε να αντιμετωπιστεί ή δεν μπορούσε;
«Η αλήθεια είναι ότι η εξειδίκευσή μου αφορά τη φυσιολογία του ανθρώπου, οπότε είναι λίγο δύσκολο να ξέρω εάν τόσο νερό θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί. Αυτό που ξέρω σίγουρα είναι ότι τα κλιματικά μοντέλα δείχνουν ότι η Ελλάδα θα γίνει πιο θερμή, πιο ξηρή και όταν βρέχει θα βρέχει πολύ έντονα σε πάρα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Και συνεχώς θα εντείνεται αυτό το φαινόμενο. Αρα, εφόσον είδαμε ότι δεν μπορούμε να διαχειριστούμε αυτό τον όγκο νερού, πρέπει να φροντίσουμε τα επόμενα χρόνια να μπορούμε να το κάνουμε, διότι το φαινόμενο αυτό θα επαναληφθεί. Αυτό είναι το μόνο σίγουρο».
– Πού σπουδάσατε;
«Σπούδασα εδώ, στα Τρίκαλα. Μετά βέβαια έφυγα για πολλά χρόνια στο εξωτερικό, στην Αγγλία, στη Γαλλία και στον Καναδά. Εκανα ένα μεταπτυχιακό στη Φυσιολογία, ένα μεταπτυχιακό στην Επιδημιολογία και πήρα δίπλωμα στο Διεθνές Πανεπιστήμιο του Διαστήματος, και μετά διδακτορικό στην Περιβαλλοντική Φυσιολογία»
Σκηνή 5: Ακόμα και με τη NASA για τις στολές των αστροναυτών!
– Εχετε ασχοληθεί και με το Διάστημα δηλαδή;
«Ναι, ακριβώς. Είναι από τους βασικούς παράγοντες του περιβάλλοντος. Ειδικά πριν έρθω στην Ελλάδα έκανα πάρα πολλή δουλειά και με τη NASA και με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος. Κομμάτι των διδακτορικών μου σπουδών αφορούσε στη βελτίωση της στολής των αστροναυτών. Κυρίως όταν βγαίνουν έξω από το διαστημόπλοιο».
– Μένω άναυδος, τι εννοείτε;
«Ενα από τα στρώματα της στολής αυτής αφορά στη θερμορρύθμιση, δηλαδή τη διαχείριση της θερμότητας που παράγει το σώμα. Η στολή, ξέρετε, απομονώνει το σώμα του αστροναύτη από το Διάστημα, αλλιώς θα εξατμιστεί σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου. Το πρόβλημα λοιπόν είναι ότι η θερμότητα που παράγει το σώμα μας μένει μέσα στη στολή και θα θολώσει κατευθείαν το σκάφανδρο, δεν θα μπορεί να δει καθόλου ο αστροναύτης και θα πεθάνει από θερμοπληξία αμέσως. Αρα πρέπει με κάποιον τρόπο η θερμότητα αυτή που παράγει το σώμα να φεύγει. Το τμήμα της στολής που το κάνει αυτό ήθελε πολλή δουλειά και με αυτό ασχολήθηκα, με χρηματοδότηση από τον Καναδικό Οργανισμό Διαστήματος και τη NASA».
– Αυτό δεν γινόταν και παλιά; Ολοι αυτοί οι αστροναύτες δεν φορούσαν αυτές τις στολές;
«Φυσικά, αλλά το σύστημα είχε ανάγκη από μεγάλη βελτίωση γιατί ήταν αρκετά κοστοβόρο. Ξέρετε, αυτό λειτουργεί με μπαταρία. Η παλιά στολή υποστήριζε τη ζωή του αστροναύτη με οξυγόνο, με ένα σωρό πράγματα που λειτουργούσαν με μπαταρία και το τμήμα που αφορούσε τη θερμότητα κατανάλωνε πάρα πολύ μπαταρία. Αρα έπειτα από λίγη ώρα θα έπρεπε ο αστροναύτης να επιστρέψει πίσω στον σταθμό ή στο διαστημόπλοιο. Επίσης, επειδή το σύστημα αυτό ήταν χειροκίνητο, ο αστροναύτης έπρεπε συνεχώς να ρυθμίζει τη θερμοκρασία. Διότι όταν σε βλέπει ο ήλιος είσαι στους 110 βαθμούς Κελσίου, όταν είσαι στη σκιά είσαι στους μείον 50. Οπότε καταλαβαίνετε ότι πρέπει να αλλάζεις όλη την ώρα τη θερμοκρασία του συστήματος. Ολο αυτό δεν ήταν τόσο αποδοτικό και κατανάλωνε πάρα πολλή ενέργεια, οπότε εγώ ασχολήθηκα με το πώς μπορούμε να το κάνουμε πιο αυτόματο και πιο αποδοτικό».
– Αλλα projects για το μέλλον;
«Τώρα ξεκινάμε ένα πείραμα στο οποίο θα μελετήσουμε τις επιπτώσεις της ζέστης στις έγκυες γυναίκες – και μάλιστα στις έγκυες εργαζόμενες γυναίκες. Θα γίνουν εδώ στα Τρίκαλα κάποιες μελέτες σε ένα ειδικό περιβαλλοντικό θάλαμο που έχουμε στο εργαστήριο. Στον θάλαμο αυτό θα προσομοιώσουμε έναν καύσωνα και μέσα θα βάλουμε κάποιες έγκυες γυναίκες -φυσικά με γιατρό και πολύ έντονη υποστήριξη- και θα τους ζητήσουμε να κάνουν ήπια άσκηση για να δούμε τις επιπτώσεις. Στη συνέχεια θα γίνει μια πολύ μεγάλη μελέτη στην Αφρική, συγκεκριμένα στην Γκάμπια, όπου εκεί εργάζονται πάρα πολλές έγκυες γυναίκες εξαιτίας της πολύ έντονης φτώχειας. Θα κάνω μετρήσεις σε περίπου χίλιες γυναίκες. Η μελέτη σε εμάς θα γίνει το ερχόμενο καλοκαίρι και στην Γκάμπια θα γίνει το 2025».
– Ποια είναι η γνώμη σας για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και τα δημόσια; Εχετε σπουδάσει και δουλέψει και στα δύο – και στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Να έρθουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ή όχι;
«Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι και τα δύο μπορούν να δουλέψουν πάρα πολύ καλά εάν υπάρχουν σωστοί κανόνες και σωστή διαχείριση. Το να φτιάξουμε ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν θα λύσει κάποιο πρόβλημα. Από την άλλη βέβαια, αν έχεις ένα ακμάζον δημόσιο πανεπιστήμιο, δεν βλέπω τον λόγο να μη δημιουργηθούν ιδιωτικά. Σίγουρα όμως ό,τι είναι να γίνει πρέπει να γίνει μέσα σε ένα σωστό πλαίσιο αφενός, αξιολόγησης των πανεπιστημίων, και αφετέρου πολύ έντονης στήριξης, μεγαλύτερης και γενναιόδωρης χρηματοδότησης από αυτή που υπάρχει τώρα. Και αν αυτά τα δύο υπάρχουν, δηλαδή και τα δημόσια και τα ιδιωτικά αξιολογηθούν με πολύ σοβαρό τρόπο και τα δημόσια στηριχθούν με τουλάχιστον διπλάσια χρηματοδότηση από αυτήν που δίνεται τώρα, γιατί να μην έχουμε και ιδιωτικά;».
– Είστε αισιόδοξος για το μέλλον;
«Για κάποια πράγματα είμαι πολύ απαισιόδοξος, όπως είναι το περιβάλλον. Τα σενάρια για το περιβάλλον τις επόμενες τουλάχιστον δύο με τρεις δεκαετίες είναι ξεκάθαρα απαισιόδοξα. Αλλά από την άλλη είμαι και πολύ αισιόδοξος. Οταν κάνεις έρευνα ελπίζεις να βρεις κάτι καλύτερο, άρα πάντα είσαι αισιόδοξος στην έρευνα. Εχοντας όμως τη δυνατότητα να διδάξω πάρα πολλούς νέους ανθρώπους, βλέπω τις διαφορές από χρονιά σε χρονιά και τις αλλαγές στην κοινωνία, η οποία πλέον αντιλαμβάνεται καλύτερα τα προβλήματα. Σίγουρα όχι όσο θα έπρεπε, και θέλουμε βελτίωση, αλλά αντιλαμβανόμαστε πολύ περισσότερο το πώς το περιβάλλον μας αλλάζει. Νομίζω και εύχομαι ότι μέσα στα επόμενα χρόνια θα δούμε πολύ μεγάλες αλλαγές στην κοινωνία μας επειδή ακριβώς θα απαιτήσει αλλαγές. Και έτσι θα γίνουμε και οι ίδιοι πρεσβευτές των αλλαγών που θέλουμε να γίνουν».Εκεί προς το τέλος σκέφτηκα και τον ρώτησα για τους φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Αραγε εντοιχίζουν καθηγητές; Αραγε τα κάνουν όλα λίμπα; Αραγε οι αίθουσες είναι κέντρα διακίνησης ναρκωτικών;
«Οχι, εδώ πρέπει να πω ότι το συγκεκριμένο τμήμα στο οποίο εργάζομαι αποτελεί για μένα πρότυπο στον ελλαδικό χώρο. Το ΤΕΦΑΑ στα Τρίκαλα είναι ένα τμήμα στο οποίο δεν θα δει κανείς γκράφιτι, δεν θα δει κανείς αφίσες, υπάρχουν πίνακες ανακοινώσεων όπου οι φοιτητές μπορούν να βάλουν οτιδήποτε θέλουν. Οι φοιτητές και οι καθηγητές και όλο το προσωπικό σέβονται πάρα πολύ τους χώρους. Εχουμε μια εξαιρετική σχέση όλα αυτά τα χρόνια που λειτουργεί αυτό το τμήμα».
ΥΓ.: Είδατε; Υπάρχει λύση. Δεν είναι όλα μαύρα! Στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας είναι εξαιρετική η σχέση φοιτητών – καθηγητών.
