Ανησυχία στην Αθήνα και προβληματισμό στις Βρυξέλλες προκαλεί το διπλωματικό φλερτ ανάμεσα στην Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι και τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όπως αυτό εκδηλώθηκε στις αρχές της εβδομάδας στη Ρώμη, κατά τη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας ανάμεσα στις δύο χώρες.
Το συμβούλιο συνεδρίασε στον απόηχο της εξαγοράς της ιταλικής Piaggio Aerospace από την τουρκική Bayκar και καθόλου τυχαία το σημαντικότερο αποτέλεσμά του (σύμφωνα και με τις τουρκικές εκτιμήσεις) ήταν η συμφωνία συνεργασίας που υπέγραψαν ο ιταλικός αμυντικός κολοσσός Leonardo και η Baykar.
Ευρωπαϊκό πακέτο
Οι Ιταλοί άνοιξαν με τις συμφωνίες αυτές κερκόπορτα στον Ερντογάν και στην Τουρκία για τη συμμετοχή στο γιγαντιαίο ευρωπαϊκό πακέτο των 800 δισ. ευρώ. Αλλωστε, η Leonardo είναι παρούσα σε πολλές ευρωπαϊκές συνεργασίες και μέσω αυτής της συμφωνίας η Baykar αποβλέπει στο να αποσπάσει μερίδιο.
Ο ίδιος ο Ερντογάν κατά την πτήση της επιστροφής κατέστησε σαφές στους δημοσιογράφους που συνόδευαν την τουρκική αποστολή ότι η Τουρκία βλέπει την αμυντική συνεργασία με την Ιταλία ως το πρώτο βήμα για να συμμετάσχει στο πακέτο για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης.
Οι Ιταλοί, πλέον, κάνουν «λόμπι» και για την Τουρκία και δεν είναι οι μόνοι που πορεύονται έτσι, όπως λένε διπλωματικές πηγές που επισημαίνουν ότι το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών παρακολουθεί στενά το ζήτημα.
Παρά τις ενστάσεις που έχουν καταθέσει η Κύπρος και η Ελλάδα και παρά τον αποκλεισμό της Τουρκίας, όπως και της Βρετανίας και των ΗΠΑ, από το ταμείο επανεξοπλισμού της Ε.Ε. ύψους 150 δισ. ευρώ, υπάρχουν χώρες που έχουν αναπτύξει στενή συνεργασία με την Τουρκία στον τομέα της άμυνας, όπως η Ισπανία.
Οι χώρες αυτές θα ήθελαν να δουν την Τουρκία να συμμετέχει μέσω ευρωπαϊκών αποφάσεων στην αμυντική προσπάθεια. Αν αυτό συμβεί και η Τουρκία καταφέρει να αποκτήσει μια ειδική σχέση με την Ε.Ε. στον τομέα της άμυνας, τότε αυτή θα είναι μια εξέλιξη απολύτως αρνητική για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Κάθε άλλο, λοιπόν, παρά τυχαίο θα πρέπει να θεωρείται το γεγονός ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην ομιλία του στο ΕΛΚ, την περασμένη Τετάρτη, προειδοποίησε τους ηγέτες της ευρωπαϊκής Κεντροδεξιάς για το ενδεχόμενο να ενταχθεί η Τουρκία στην ευρωπαϊκή άμυνα.
«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στις στρατηγικές εταιρικές σχέσεις με χώρες εκτός Ε.Ε. Αυτές οι σχέσεις πρέπει να διασφαλίζουν και να λαμβάνουν υπ’ όψιν τα συμφέροντα ασφάλειας όλων των κρατών-μελών», είπε ο πρωθυπουργός.
Η Αθήνα δεν κρύβει την ανησυχία και τον προβληματισμό της για τις εξελίξεις, ειδικά, δε, για το «φλερτ» της Ρώμης προς την Αγκυρα. Από τις Βρυξέλλες δεν υπήρξε καμία επίσημη αντίδραση, ωστόσο, ο προβληματισμός ήταν διάχυτος, κυρίως για τη συμπεριφορά των Ιταλών.
Κοινοτικές πηγές επεσήμαιναν πως στο κοινό ανακοινωθέν της Τζ. Μελόνι και του Ερντογάν απουσίαζε κάθε είδους αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα και στο κράτος δικαίου.
Αυτό, όμως, αποτελεί πρωταρχική υποχρέωση για κάθε χώρα που θέλει να βρίσκεται κοντά στην Ε.Ε. και να συμμετέχει σε ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες. Με δεδομένο ότι ο Ερντογάν έστειλε πρόσφατα και με δικαστική μεθόδευση τον πολιτικό του αντίπαλο στη φυλακή, η παντελής απουσία αναφοράς στις ευρωπαϊκές αξίες από το κείμενο ενόχλησε τις Βρυξέλλες, όπως ενόχλησε και το ότι σε ένα κείμενο που καταγράφει όλα τα ανοικτά διπλωματικά ζητήματα στη Μεσόγειο και στην ευρύτερη περιοχή απουσιάζει παντελώς κάποια αναφορά για το Κυπριακό.
Εμμεση υποστήριξη
Στην Αθήνα, πάντως, σημείωναν με ιδιαίτερο προβληματισμό ότι οι Ιταλοί στην προσπάθειά τους να καλοπιάσουν τους Τούρκους, εμφανίζονται να υποστηρίζουν έμμεσα τις τουρκικές απόψεις για τις θαλάσσιες ζώνες στη Μεσόγειο.
Πράγματι, στο κοινό ανακοινωθέν της Μελόνι και του Ερντογάν υπάρχει ειδική αναφορά στην ανατολική Μεσόγειο, για την οποία οι δύο χώρες τονίζουν τη «σημασία της επίλυσης των διαφορών για τα θαλάσσια σύνορα βάσει του Διεθνούς Δικαίου και μέσω συμφωνιών με λύσεις που βασίζονται στην αρχή της ισότητας».
Δεν υπάρχει ωστόσο καμία αναφορά στο Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο έχει ενσωματωθεί στην κοινοτική νομοθεσία και αποτελεί κοινοτικό κεκτημένο.
Πέραν αυτών, οι Ιταλοί εμφανίζονται να υιοθετούν την άποψη ότι η Τουρκία έχει αποκλειστεί από τις συνεργασίες στην περιοχή λόγω της αντιπαλότητάς της με την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και να τάσσονται υπέρ της τουρκικής πρότασης για μια διεθνή διάσκεψη στην ανατολική Μεσόγειο που θα καθορίσει τα θαλάσσια σύνορα.
Οπως αναφέρεται στο κοινό ανακοινωθέν, τα δύο μέρη συμφώνησαν ότι «η διοργάνωση της Πολυμερούς Διάσκεψης ανατολικής Μεσογείου, εφόσον πληρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις, θα αποτελέσει ευκαιρία για τη δημιουργία ενός μηχανισμού συνεργασίας χωρίς αποκλεισμούς στην περιοχή».
Ειδική σχέση χωρίς υποχωρήσεις
Οι Τούρκοι από την πλευρά τους δείχνουν να ποντάρουν σε αυτές τις συνεργασίες για να επιτύχουν την ειδική σχέση που θέλουν με την Ευρώπη, χωρίς να κάνουν καμία υποχώρηση και χωρίς να εκπληρώνουν καμία από τις υποχρεώσεις τους, ιδιαίτερα αυτές που άπτονται του κυπριακού ζητήματος. Στην πραγματικότητα η Αθήνα και κυρίως η Λευκωσία έπαιξαν με την ιδέα να μπουν σε διαπραγμάτευση με την Αγκυρα και να πάρουν ανταλλάγματα για να συναινέσουν για τη συμμετοχή της στην ευρωπαϊκή άμυνα.
Μάλιστα, το άνοιγμα των τουρκικών λιμανιών για τα κυπριακά πλοία (για το οποίο έγραψαν τα «ΝΕΑ») ήταν ένα από αυτά. Τη βούληση της Τουρκίας να ενταχθεί σε ευρωπαϊκές αμυντικές δομές την είχε χρησιμοποιήσει και ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης σε πρόσφατη συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν, προσπαθώντας να αποσπάσει τη διαβεβαίωση ότι οι Τούρκοι θα σταματήσουν να σαμποτάρουν το έργο τηςηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου – Κρήτης.
Ομως, από τη στιγμή που μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες «φλερτάρουν» την Τουρκία, η Αγκυρα δεν βλέπει κανέναν λόγο να μπει σε διαπραγμάτευση – το αντίθετο μάλιστα. Το δημοσίευμα των «ΝΕΩΝ» διαψεύστηκε κατηγορηματικά από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, ενώ σε ό,τι αφορά το θέμα της πόντισης του καλωδίου, η Τουρκία δεν κάνει καμία υποχώρηση.
Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες από διπλωματικές πηγές, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε την περασμένη εβδομάδα τον Ιταλό πρέσβη στην Αγκυρα και διαμαρτυρήθηκε για τις δραστηριότητες των δύο ιταλικών ερευνητικών πλοίων που έκαναν τις έρευνες βυθού για λογαριασμό της γαλλικής εταιρείας ΝEXANS που θα κατασκεύαζε το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου, ζητώντας να σταματήσει αυτή η δραστηριότητα.
Στο πλαίσιο αυτό θεωρείται κρίσιμη για την περαιτέρω πορεία του ελληνοτουρκικού διαλόγου η συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν που θα γίνει στις 14 και 15 Μαΐου στην Αττάλεια, στο περιθώριο της άτυπης συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ.
Αν και το χρονοδιάγραμμα τηρείται τόσο σε ό,τι αφορά τις συναντήσεις για τα ΜΟΕ (από τις οποίες πάντως δεν έχει προκύψει κάποιο αποτέλεσμα) όσο και σε επίπεδο οικονομικής συνεργασίας, η σύγκληση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία και η επόμενη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν παραμένουν μετέωρες.
Ανεπίσημο δείπνο Γεραπετρίτη – Φιντάν
Σε κάθε περίπτωση το κλίμα ανάμεσα στους δύο υπουργούς Εξωτερικών είναι καλό, όπως έδειξε και η πρόσκληση του Χ. Φιντάν στον Γ. Γεραπετρίτη για ανεπίσημο ιδιωτικό δείπνο, το βράδυ της Παρασκευής, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του τελευταίου στην Κωνσταντινούπολη την περασμένη εβδομάδα.
Κυβερνητικές πηγές διαβεβαιώνουν ότι στη συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν που θα γίνει στην Αττάλεια θα αποφασιστεί το αν θα γίνει η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν και το πότε. Λένε, μάλιστα, ότι στόχος είναι να γίνει πριν από την επόμενη τακτική Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη, που έχει προγραμματιστεί για τις 25 Ιουνίου.
