Συνώνυμες με την κρίση της Ευρωζώνης προ δεκαετίας, οι χώρες της Νότιας Ευρώπης μετατρέπονται πλέον στις ατμομηχανές της Γηραιάς Ηπείρου. Οι λεγόμενες «PIGS», κατά το αρκτικόλεξο που επινοήθηκε για να περιγράψει τα άλλοτε «βαρίδια» της Ευρωζώνης (Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία), παίρνουν πλέον την εκδίκησή τους, σημειώνει η γαλλική εφημερίδα Le Monde.
Όπως αναφέρει ρεπορτάζ της Καθημερινής, η οικονομία της Ισπανίας αναμένεται να αναπτυχθεί κατά 2,7% φέτος, ενώ θετικές είναι οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, με τον πήχυ της ανάπτυξης για το 2024-2025 να τοποθετείται στο 2,3%. Η οικονομία της Πορτογαλίας επιβραδύνεται, αλλά ο ρυθμός της παραμένει πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, που υπολογίζεται στο 1,7% για το 2024. Ακόμη και η Ιταλία δεν είναι πλέον η χώρα με τα τεράστια δημοσιονομικά προβλήματα που ήταν κάποτε. Την ίδια στιγμή, η γερμανική οικονομία παραμένει στάσιμη, ενώ το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) της Γαλλίας αγωνίζεται να αυξηθεί κατά 1,1% φέτος.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στην ευεργετική επίδραση του «φαινομένου catch up», όπως το χαρακτηρίζουν οι αναλυτές – μια οικονομία δηλαδή η οποία βρισκόταν για χρόνια σε ύφεση, είναι μαθηματικά βέβαιον ότι θα επιστρέψει στην ανάπτυξη μετά την κατάρρευση της προηγούμενης δεκαετίας. Η ανεργία στην Ισπανία, η οποία είχε φθάσει στο 27%, έχει ανακάμψει σε μεγάλο βαθμό, αλλά παραμένει στο 11%. Η Ελλάδα, η οποία γνώρισε μεγαλύτερη κρίση από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Υφεσης του 1929, δεν έχει ανακάμψει πραγματικά από το σοκ: το ΑΕΠ της παραμένει 19,5% χαμηλότερα από την προηγούμενη κορύφωσή του το 2007.
Η τάση ωστόσο έχει αντιστραφεί, με τη βελτίωση που ξεκίνησε προ πανδημίας να επιταχύνεται πλέον μετά την άρση των περιορισμών. Για τους οικονομολόγους, αυτή η αλλαγή σκηνικού εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό, ο οποίος έφθασε πέρυσι σε επίπεδα-ρεκόρ. Αυτό δεν είναι καθόλου αμελητέο, καθώς ο κλάδος αντιπροσωπεύει το 12% του ΑΕΠ στην Ισπανία και στην Πορτογαλία και σχεδόν το 25% στην Ελλάδα. Οι παραπάνω τρεις χώρες επωφελούνται επίσης πλήρως από τα κονδύλια του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, που εγκρίθηκε για την αντιμετώπιση του οικονομικού σοκ της πανδημίας, με 38 δισ. ευρώ να έχουν ήδη εισπραχθεί από τη Μαδρίτη, 15 δισ. από την Αθήνα και 8 δισ. από τη Λισσαβώνα. Η Ιταλία είναι ο μεγάλος νικητής σε απόλυτους αριθμούς, αφού έλαβε την πέμπτη πληρωμή της τον Αύγουστο, ανεβάζοντας το σύνολο σε 112 δισ. ευρώ, που ισοδυναμεί με λίγο περισσότερο από το 5% του ΑΕΠ της.
Μετά το τέλος της πανδημίας η κατάσταση έχει αλλάξει, επιβεβαιώνει ο Σολτ Ντάρβας, οικονομολόγος στο ινστιτούτο Bruegel. «Σήμερα, αυτές οι χώρες αναπτύσσονται ταχύτερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε., δεν είναι πλέον μαύρα πρόβατα». Πέρα από όλους τους παραπάνω παράγοντες, Ισπανία, Ελλάδα και Πορτογαλία έχουν «καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να βελτιώσουν την οικονομική ελκυστικότητά τους», με «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» που είναι σημαντικές για την αγορά εργασίας και την ανταγωνιστικότητά τους, τονίζει. Δεν είναι τυχαίο ότι οι επενδυτές συρρέουν σε αυτές τις χώρες, ιδιαίτερα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στις νέες τεχνολογίες, όπως η Amazon, η οποία μόλις ανακοίνωσε επενδύσεις ύψους 15 δισ. ευρώ στην Αραγονία της Ισπανίας. Η χαμηλή παραγωγικότητα και η περιορισμένη ικανότητα καινοτομίας εξακολουθούν να υπονομεύουν βέβαια τις οικονομίες τους, γεγονός που δικαιολογεί κάποια επιφυλακτικότητα, καταλήγει ο Ντάρβας, σημειώνοντας ότι Αθήνα, Μαδρίτη και Λισσαβώνα έχουν ακόμη «προσπάθειες να κάνουν».
Κομβικός ο ρόλος του τουρισμού
Ο τουρισμός παραμένει ένας ισχυρός μοχλός αναπτυξιακής διαδικασίας στις χώρες της Ευρώπης γενικά και του Νότου ειδικότερα, όπως δείχνουν οι εκτιμήσεις των ευρωπαϊκών οργάνων, αποφέροντας σημαντικότατα έσοδα και προσφέροντας απασχόληση. Ωστόσο, αυτό το φαινόμενο συνοδεύεται και από εκτεταμένο μετασχηματισμό σε παλιές και παραδοσιακές γειτονιές ευρωπαϊκών πόλεων, κύματα μαζικών επισκέψεων σε αρχαιολογικούς χώρους, παλιές πόλεις και τοπία φυσικού κάλλους, προκαλώντας εκτίναξη ενοικίων και έλλειψη στέγης, σημαντικές φθορές, έντονη οργή και ποικίλες αντιδράσεις από τους μόνιμους κατοίκους της Βαρκελώνης, του Μιλάνου ή της Βενετίας και άλλων τόπων. Τίθεται προφανώς ένα μείζον ερώτημα για το πώς ισορροπείται το θετικό πρόσημο των εσόδων από τον τουρισμό με την προστασία των εκάστοτε προορισμών, που δεν λειτουργούν μόνο χάριν των ταξιδιωτών, αλλά αποτελούν και μόνιμο τόπο κατοικίας και εργασίας.
Σε τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ταξιδίων φαίνεται ότι οι διεθνείς τουρίστες θα ξοδέψουν φέτος για μετακινήσεις στη Γηραιά Ηπειρο 800,5 δισ. ευρώ, ένα ποσό-ρεκόρ, αυξημένο 13,7% από το 2023 και 37% από τα προπανδημικά επίπεδα των 583 δισ. ευρώ. Και αυτό δείχνει ότι παραμένει ακόρεστη η επιθυμία για ταξίδια στην Ευρώπη ανεξαρτήτως κλιματικής αλλαγής, πανάκριβων ξενοδοχείων, τεράστιων αριθμών επισκεπτών στα σημεία ενδιαφέροντος, δασικών πυρκαγιών και καυσώνων – κάτι ιδιαίτερα εμφανές στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία. Το 72% των τουριστικών εξόδων αφορούσε δυτικοευρωπαϊκούς προορισμούς το πρώτο εξάμηνο του 2024, ενώ οι Αμερικανοί αποτελούν την πλειονότητα των επισκεπτών. Πάντως παρατηρείται και τόνωση των αριθμών των τουριστών από τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας και ειδικά την Κίνα. Αλλωστε, οι πόλεις της Ευρώπης αποτελούν δέλεαρ για τους Κινέζους, ενώ συνολικά τo 2025 η Κίνα θα αναδειχθεί στη μεγαλύτερη πηγή επισκεπτών που επιλέγουν αστικά κέντρα, ξεπερνώντας τις ΗΠΑ. «Μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι οι νοτιοευρωπαϊκοί προορισμοί και η Μεσόγειος αποτελούν προτεραιότητα για τους ανθρώπους που φθάνουν στη Γηραιά Ηπειρο», ανέφερε ο Εδουάρδο Σανταντέρ, διευθύνων σύμβουλος τα Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ταξιδίων. «Οι τουρίστες επί του παρόντος θέτουν σε προτεραιότητα τη θερμοκρασία και την αντιστοιχία κόστους – υπηρεσίας. Κι αυτό μπορείς ακόμη να το βρεις στη Νότια Ευρώπη».
Οι χώρες που απήλαυσαν υψηλότερες τουριστικές δαπάνες το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους ήταν η Ελλάδα και η Ισπανία (25%), η Ιταλία (20%) και η Γαλλία (16%), ενώ στην Κροατία, στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία προβλέπεται φέτος αυξημένος αριθμός διανυκτερεύσεων. Παράλληλα με αυτή την τάση αποτυπώνεται και μια άλλη, που στρέφει τον τουρισμό σε προορισμούς με ηπιότερο κλίμα και χαμηλότερες θερμοκρασίες το θέρος, όπως η Δανία με αυξημένες κατά 38% διανυκτερεύσεις, η Νορβηγία με 18% και η Σουηδία με 9% σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2019, ήτοι προ πανδημίας. Πάντως, εν κατακλείδι η Νότια Ευρώπη εξακολουθεί να κρατάει τα σκήπτρα της πιο μακράς περιόδου διακοπών, οι οποίες παρατείνονται έως τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο.
«Καμπανάκι» για το δημογραφικό πρόβλημα στην Ισπανία
H Ισπανία έχει στηρίξει τις προσδοκίες της για την παραγωγικότητα στους μετανάστες και στις μετανάστριες, διότι η δημογραφική της πραγματικότητα γεννάει προβληματισμό και ανησυχία. Οπως συμβαίνει στις πιο πολλές δυτικές κοινωνίες, οι γεννήσεις μειώνονται, η περίφημη γενιά των baby boomers ήδη συνταξιοδοτήθηκε ή βαίνει προς τα εκεί. Εν τω μεταξύ, την προσεχή εικοσαετία προβλέπεται ότι ο αριθμός των συνταξιούχων στη χώρα θα ανέρχεται σε 14 εκατομμύρια, οπότε οι εργαζόμενοι θα μειώνονται, εφόσον μειώνονται και οι γεννήσεις, όπως αναφέρει το BBC. Εκείνοι που αυξάνονται είναι οι παράτυποι μετανάστες και οι πρόσφυγες, όσοι διακινδυνεύουν τη ζωή τους με το πέρασμα από την Αφρική στις Καναρίους Νήσους. Πάντως, οι αιτούντες άσυλο μπορούν να βρουν δουλειά έξι μήνες μετά την άφιξή τους – και οι πιο πολλοί έχουν ζήσει φρικτά πράγματα. Ο Μάικλ εγκατέλειψε την Γκάνα αφότου δολοφονήθηκαν η αδελφή και ο πατέρας του, ταξίδεψε διά ξηράς στο Μαρόκο, πλήρωσε έναν διακινητή, που τον τοποθέτησε σε πλαστική βάρκα μαζί με πολλούς ακόμη και έφθασε μέχρι τις Καναρίους Νήσους. «Ημουν τόσο χαρούμενος γιατί γνώριζα πως όσοι με κυνηγούσαν βρίσκονταν στο κατόπι μου, αλλά μόλις έφθασα στην Ισπανία, μία από τις πιο σοβαρές χώρες του κόσμου, ένιωσα ασφαλής», λέει ο ίδιος. Στην Γκάνα δούλευε σε πρατήριο βενζίνης, σπούδαζε Διαχείριση Ανθρωπίνων Πόρων και ελπίζει να συνεχίσει τις σπουδές του.
Οπως αναφέρει το BBC, από τις αρχές της χρονιάς μέχρι σήμερα στην Ισπανία μετέβησαν άνω των 42.000 παράτυπων μεταναστών, ήτοι 59% πιο πολλοί από πέρυσι. Διέπλευσαν τη Μεσόγειο, έφθασαν στις Καναρίους Νήσους, κλιμακώνοντας μια λυσσαλέα πολιτική διαμάχη για τη μετανάστευση στη χώρα. Τον αντιμεταναστευτικό τόνο στην Ισπανία δίνει το ακροδεξιό κόμμα Vox, το οποίο αναφέρεται στα εν λόγω άτομα ως «εισβολείς». Ωστόσο, οι άνθρωποι που φθάνουν στη χώρα είτε ως οικονομικοί μετανάστες είτε ως πρόσφυγες αποτελούν, συν τοις άλλοις, μια πολύτιμη δεξαμενή ανθρώπινου δυναμικού. Ο Χαβιέρ Ντιάθ-Χιμένεθ, καθηγητής Οικονομικών στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου της Ναβάρας, επισημαίνει ότι οι ελλείψεις σε εργαζομένους τα επόμενα 20 χρόνια προσεγγίζονται με δύο τρόπους, αφενός με το ιαπωνικό μοντέλο, που λόγω μειωμένων γεννήσεων επενδύει σε ρομπότ και αλγορίθμους, και αφετέρου με τη μετανάστευση. Αλλωστε, οι αριθμοί λένε πάντα την αλήθεια: μέχρι το 2054 η Ισπανία θα χρειασθεί να εντάξει στην παραγωγή 25 εκατομμύρια μετανάστες και μετανάστριες, σύμφωνα με τις προβλέψεις της κεντρικής τράπεζάς της.
Η μετανάστευση
«Σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας η μετανάστευση υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους μοχλούς ανάπτυξης των εθνών, ενώ το μίσος και η ξενοφοβία ήταν –και συνεχίζουν να είναι– ο μεγαλύτερος καταστροφέας των εθνών», είπε ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ ανακοινώνοντας σχέδιο που θα διευκολύνει την εγκατάσταση μεταναστών στη χώρα.
0,2%
αναμένεται να συρρικνωθεί η οικονομία της Γερμανίας το 2024, για δεύτερη φορά στη μεταπολεμική ιστορία της.
Θυσίες
«Ο νέος κρατικός προϋπολογισμός θα απαιτήσει θυσίες από όλους. Θα φορολογηθούν τα έσοδα και τα κέρδη, είναι μια προσπάθεια στην οποία θα κληθεί να πάρει μέρος ολόκληρη η χώρα. Φυσικά πρόσωπα αλλά και εταιρείες», είπε ο υπουργός Οικονομικών της Ιταλίας Τζανκάρλο Τζορτζέτι, εκφράζοντας την πεποίθησή του ότι η Ρώμη θα βγει από τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος από το 2027.
60 δισ.
ευρώ περικοπές δαπανώνκαι αυξήσεις φόρων σχεδιάζει η Γαλλία για να μειώσειτο έλλειμμά της.
Παραδοχή
«Η γερμανική οικονομία δεν έχει παρουσιάσει ισχυρή ανάπτυξη από το 2018. Θα πρέπει να γίνουν περαιτέρω προσπάθειες προκειμένου να διασφαλισθεί πως η Γερμανία θα επιστρέψει μακροπρόθεσμα σε τροχιά ανάπτυξης», παραδέχτηκε πρόσφατα ο υπουργός Οικονομίας της χώρας, Ρόμπερτ Χάμπεκ.
