Ομάδες ιδιωτών ή μεμονωμένα άτομα προσποιούνται ανήλικους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προσελκύουν επίδοξους παιδεραστές και στη συνέχεια εκθέτουν τη δράση τους μέσω βίντεο που δημοσιεύουν στο Διαδίκτυο. Ωστόσο, οι πρακτικές αυτές έχουν προκαλέσει έντονο διάλογο για τη νομιμότητα, την ηθική και τις συνέπειες τέτοιων ενεργειών.
Η ομάδα του Βόλου
Στον Βόλο μια αντίστοιχη κινητοποίηση ομάδας νεαρών πολιτών τράβηξε την προσοχή καθώς δημοσίευσαν στο TikTok, βίντεο που αποκάλυπτε τη συντονισμένη προσπάθειά τους να παγιδεύσουν έναν άνδρα που επιχείρησε να προσεγγίσει μια «ανήλικη» – στην πραγματικότητα, ένα ψεύτικο προφίλ που είχαν δημιουργήσει ως δόλωμα. Το «Πρώτο Θέμα» επικοινώνησε με τα μέλη της ομάδας καταγράφοντας τις πρακτικές και τα κίνητρά τους.
Η ομάδα αποτελούμενη από 19χρονους φοιτητές από τον Βόλο και τη Θεσσαλονίκη έχει «αναλάβει δράση» κατά των παιδεραστών. Ορισμένοι από αυτούς σπουδάζουν στον Βόλο και άλλοι στη Θεσσαλονίκη, κυρίως σε αντικείμενα όπως η Διοίκηση Επιχειρήσεων και τα Τουριστικά Επαγγέλματα. Οπως εξηγούν, κάποιοι ασχολούνται με τις πολεμικές τέχνες σε επίπεδο πρωταθλήτισμού και στον ελεύθερο χρόνο τους συνήθως ακούν μουσική ή βγαίνουν όλοι μαζί για να διασκεδάσουν. Παρά τις διαφορετικές τους δραστηριότητες, επισημαίνουν ότι τους ενώνουν η ανησυχία τους για την ασφάλεια των παιδιών και η επιθυμία να συμβάλουν στη δημιουργία ενός πιο ασφαλούς Διαδικτύου.
Βίντεο από τη δράση των νέων στον Βόλο:
Οπως εξηγούν οι ίδιοι στο «ΘΕΜΑ», η μεθοδολογία τους περιλαμβάνει τη δημιουργία ψεύτικων προφίλ στο Messenger με ψευδείς, αλλά ελκυστικές φωτογραφίες προκειμένου να προσελκύσουν υπόπτους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι ύποπτοι κάνουν το πρώτο βήμα, καθώς στις 10 επαφές οι 7 ξεκινούν τη συνομιλία μόνοι τους. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η ομάδα παίρνει πρωτοβουλία να στείλει πρώτη μήνυμα, ελέγχοντας την αντίδραση του υπόπτου όταν δηλωθεί η υποτιθέμενη ηλικία, συνήθως 14 ή 15 ετών. Με αυτό τον τρόπο τα μέλη της ομάδας προσπαθούν να αποκαλύψουν τις προθέσεις των δραστών καταγράφοντας κάθε επικοινωνία ως αποδεικτικό στοιχείο.
Αφού ξεκινήσει η επικοινωνία, η ομάδα καταγράφει τη συμπεριφορά και τις προθέσεις του συνομιλητή. Αν ο συνομιλητής δεχτεί να συναντήσει το φαινομενικά ανήλικο άτομο, η ομάδα οργανώνει μια συνάντηση σε δημόσιο χώρο καταγράφοντας με κάμερες κινητών τηλεφώνων ό,τι συμβαίνει. Ο σκοπός, όπως αναφέρουν, δεν είναι η βία, αλλά η αποκάλυψη της πρόθεσης που μπορεί να λειτουργήσει αποθαρρυντικά για πρόσωπα που έχουν τις ίδιες επιθυμίες.
Στο πρόσφατο περιστατικό που καταγράφηκε στον Βόλο η ομάδα προχώρησε στη δημιουργία ενός τέτοιου ψεύτικου προφίλ και κατάφερε, όπως ισχυρίζονται τα μέλη της, να προκαλέσει το ενδιαφέρον ενός 49χρονου άνδρα. Αφού επιβεβαίωσαν ότι ο άνδρας ήταν διατεθειμένος να συναντήσει το υποτιθέμενο ανήλικο άτομο, κανόνισαν συνάντηση μαζί του. Στον χώρο της συνάντησης οι νεαροί υποστηρίζουν ότι τον αντιμετώπισαν «με τον τρόπο τους» και ζήτησαν εξηγήσεις.
Οι ίδιοι δηλώνουν ότι στόχος τους είναι η προστασία των ανήλικων παιδιών από επιτήδειους, επισημαίνοντας παράλληλα ότι γνωρίζουν τους κινδύνους της δράσης τους και προσπαθούν να λειτουργούν με ασφάλεια και υπευθυνότητα. Σύμφωνα με όσα ισχυρίζονται, «στην αρχή κάνουν πιο γενικές ερωτήσεις, αλλά όταν αρχίσουμε να απαντάμε λίγο πιο έντονα, δηλαδή όταν η συζήτηση τείνει προς το ερωτικό, τότε στις 9 από τις 10 φορές αρχίζουν να λένε αισχρά πράγματα για το τι θα ήθελαν να κάνουν στην κοπέλα. Κάποιες φορές στέλνουν ακόμα και φωτογραφίες».
Οταν ρωτήθηκαν για το κίνητρό τους, τα μέλη της ομάδας εξήγησαν ότι εμπνεύστηκαν από παρόμοιες δράσεις, συμπεριλαμβανομένης της γνωστής υπόθεσης του Αλέξανδρου Κοψιάλη. «Και αυτό που έκανε ο Κοψιάλης, αλλά και γενικά παρόμοια βίντεο που έχουν αναρτηθεί στο TikTok μάς επηρέασαν. Πρέπει κάποια στιγμή να καταλάβουμε πως τέτοια θέματα είναι μείζονα και να τους δώσουμε την απαραίτητη έμφαση ώστε να μειωθούν ή, ακόμα καλύτερα, να εξαλειφθούν».
Οσον αφορά τον 49χρονο ύποπτο που υποστηρίζουν ότι συνάντησαν, η περιγραφή τους είναι αποκαλυπτική. «Τον συναντήσαμε και έγινε ό,τι καταλαβαίνετε». Σύμφωνα με τους ίδιους, ο άνδρας είχε μαζί του ένα σακίδιο που περιείχε διάφορα αντικείμενα, όπως sex toys, 12 κουτιά προφυλακτικά και ένα κολάρο με μεταλλικά αγκάθια.
Τι είχε συμβεί με τον Αλέξανδρο Κοψιάλη
Στην Ελλάδα χαρακτηριστική είναι η υπόθεση του γνωστού YouTuber Αλέξανδρου Κοψιάλη, ο οποίος συμμετείχε στη σύλληψη ενός 43χρονου άνδρα που είχε επιχειρήσει να προσεγγίσει ανήλικη στον Πειραιά. Ο Κοψιάλης δημοσίευσε ένα βίντεο στο YouTube που αποτύπωνε καρέ-καρέ την αστυνομική επιχείρηση προκαλώντας αντιδράσεις.
Η ανάρτηση του υλικού προκάλεσε την παρέμβαση της ΓΑΔΑ, με τους επικεφαλής των εμπλεκόμενων υπηρεσιών να καλούνται να εξηγήσουν πώς ένας πολίτης κατάφερε να καταγράψει με τόση ευκολία μια επίσημη αστυνομική ενέργεια σαν να συμμετέχει ο ίδιος σε αυτή. Το περιστατικό ανέδειξε την ανάγκη να οριοθετηθεί η συμμετοχή πολιτών σε τέτοιες επιχειρήσεις ώστε να διασφαλίζονται η εμπιστευτικότητα και η αποτελεσματικότητα των ενεργειών των Αρχών.
Το βίντεο του Κοψιάλη με την αστυνομική επιχείρηση:
Σε δηλώσεις του ο Κοψιάλης ανέφερε τότε ότι στόχος του ήταν να αφυπνίσει την κοινωνία για τους κινδύνους της παιδεραστίας. «Ετσι θα αποθαρρυνθεί ένας παιδόφιλος, θα το σκεφτεί δεύτερη και τρίτη φορά», είπε, καλώντας παράλληλα τους γονείς να είναι κοντά στα παιδιά τους. Επεσήμανε ότι τα παιδιά συχνά διστάζουν να μιλήσουν για τέτοια ζητήματα και προέτρεψε να απευθύνονται σε κάποιον μεγαλύτερο που εμπιστεύονται. Αποκάλυψε ότι η υπόθεση αφορούσε την κόρη ενός στενού του φίλου, γεγονός που τον ώθησε να συνεργαστεί με την Αστυνομία για την επιχείρηση. «Οταν σκούρυναν τα πράγματα, μιλήσαμε με την Αστυνομία. Ετσι στήσαμε όλο αυτό που στήθηκε και ήταν για την αφύπνιση του κόσμου», τόνισε.
Η υπόθεση αυτή είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των προκλήσεων που εγείρει η ανεξέλεγκτη δράση πολιτών στις έρευνες για διαδικτυακά εγκλήματα. Αν και η πρόθεση μπορεί να είναι καλοπροαίρετη, οι επιπτώσεις στη διαδικασία απόδοσης Δικαιοσύνης και τα δικαιώματα των εμπλεκομένων δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Η Dark Justice στη Βρετανία και η δικαστική απόφαση
Πριν από επτά χρόνια στη Μεγάλη Βρετανία οι αυτοαποκαλούμενοι «κυνηγοί παιδεραστών» χαιρέτισαν απόφαση δικαστηρίου που τους έδινε τη δυνατότητα να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν ψεύτικες ταυτότητες στο Διαδίκτυο υποδυόμενοι ανήλικους προκειμένου να εντοπίζουν και να παγιδεύουν σεξουαλικούς δράστες. Δικηγόροι που εκπροσωπούσαν δύο άνδρες οι οποίοι είχαν εντοπιστεί από την ομάδα Dark Justice με κατηγορίες για απόπειρα σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων είχαν υποστηρίξει ότι η χρήση αποδεικτικών στοιχείων από τέτοιες πρωτοβουλίες υπονομεύει τη διαφάνεια της δικαστικής διαδικασίας. Παράλληλα, υποστήριξαν ότι αυτές οι ομάδες θα έπρεπε να ελέγχονται θεσμικά.
Το δικαστήριο του Νιούκαστλ, ωστόσο, έκρινε ότι δεν υπάρχει νομική υποχρέωση να υπόκεινται οι δραστηριότητες της Dark Justice σε ειδικούς κανονισμούς. Η απόφαση αυτή ξεκαθάρισε το νομικό τοπίο στη χώρα, καθώς αρκετές υποθέσεις που στηρίζονταν σε στοιχεία που είχαν συλλέξει τέτοιες ομάδες είχαν τεθεί σε αναμονή έως την επίλυση της συγκεκριμένης υπόθεσης.
Η Dark Justice αποτελείται από δύο νέους άνδρες που διατηρούν την ανωνυμία τους. Η ομάδα δημιουργεί ψεύτικα διαδικτυακά προφίλ τα οποία παρουσιάζουν ανήλικους, όπως κάνει και η ομάδα των νεαρών στον Βόλο.
