Περίπου 20.700.000 είναι τα αποτελέσματα αναζήτησης στο Google στο ερώτημα (στα αγγλικά) «πώς θα σταματήσω το παιδί μου από το να έρχεται στο κρεβάτι μου τα βράδια;». Απεγνωσμένοι γονείς αναζητούν απαντήσεις, κρέμονται από τα χείλη ειδικών -και μη- ελπίζοντας ότι θα καταφέρουν να κοιμηθούν έστω ένα βράδυ χωρίς διακοπές. Το μαρτύριο του διακοπτόμενου ύπνου -γιατί περί μαρτυρίου πρόκειται αφού η νυχτερινή ξεκούραση δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη- ταλανίζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Τη στιγμή που κοιμάσαι βαθιά, νιώθεις ξαφνικά ένα χεράκι να σε αγγίζει. Ένας μικρός εισβολέας σκαρφαλώνει στο κρεβάτι, όπως τα κοάλα στο δέντρο του ευκαλύπτου. «Τρυπώνει» κάτω από τα σκεπάσματα και βρίσκει την τέλεια γωνιά, ανάμεσα στο πλευρό της μαμάς και το γοφό του μπαμπά. Μέχρι να αλλάξει γνώμη και να αρχίσει να στριφογυρίζει σαν δείχτης ρολογιού που έχει «τρελαθεί», ώσπου να καταλήξει οριζόντια στο κεφαλάρι, με έναν αγκώνα στα μάτια της μαμάς και ένα πόδι στο στομάχι του μπαμπά. Κάπως έτσι, κυλούν οι άγρυπνες νύχτες των γονιών που ελπίζουν σε ένα θαύμα.
«Το παιδί πρέπει να είναι ανεξάρτητο», «το έχετε καλομάθει», «σας εκμεταλλεύεται», «εγώ θα το πήγαινα στο κρεβάτι του και ακόμα και αν έκλαιγε θα το άφηνα εκεί», είναι μόνο μερικές από τις συμβουλές που ποτέ κανείς δε ζήτησε. Συμβουλές από γιαγιάδες, θείους και αυτόκλητους εξπέρ της λεγόμενης «εκπαίδευσης ύπνου» που περισσότερο θυμίζει τεστ ψυχραιμίας για στερημένους από ύπνο γονείς.
Φόβος, εφιάλτες ή κάτι βαθύτερο;
Εφιάλτες, αγωνία, συνήθεια, εξωτερικοί παράγοντες, όπως μία τρομακτική ταινία ή ο ερχομός ενός νέου μέλους; Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους τα παιδιά μπαίνουν κρυφά στο κρεβάτι των γονιών τους; Σύμφωνα με ψυχολόγους, τα αίτια είναι βαθύτερα από ένα κακό όνειρο, ή το σκοτάδι. Τη νύχτα, όταν ο εγκέφαλος χαλαρώνει, κυριαρχεί ο φόβος για την αποσύνδεση από τον βασικό φροντιστή που δεν είναι άλλος από τον γονιό. Όταν το παιδί φωλιάζει στο κρεβάτι, δεν προσπαθεί να βρει ανακούφιση από κάτι που το τρόμαξε, αλλά αυτό που επιθυμεί είναι να ακούσει τον πιο γνώριμο ήχο: Τον χτύπο της καρδιάς της μαμάς του. Αυτός ο ήχος είναι συνώνυμο ασφάλειας, πριν καν γεννηθεί. Αυτή την ασφάλεια αποζητά. Η «μελωδία» της καρδιάς και η μυρωδιά της μαμάς θυμίζουν το ασφαλές καταφύγιο στο οποίο ζούσε για εννέα μήνες.
Ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Τζον Μπόουλμπι εισήγαγε τη θεωρία της προσκόλλησης, σύμφωνα με την οποία βρέφη και νήπια σχηματίζουν βαθύ συναισθηματικό δεσμό με τους φροντιστές τους ως μηχανισμό επιβίωσης. Η σύνδεση αυτή είναι καθοριστική καθώς διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά αντιδρούν στο άγχος, χτίζουν σχέσεις και ανεξαρτητοποιούνται. Δεν πρόκειται επομένως για απλή συνήθεια, αλλά κάτι πιο βαθύ, μία υποσυνείδητη ανάγκη για σύνδεση, με αποτέλεσμα να θέλει να κοιμηθεί δίπλα -κυρίως πάνω- στους ανθρώπους που εμπιστεύεται περισσότερο.
Μελέτες έχουν δείξει ότι ο ύπνος με τον γονέα μπορεί να μειώσει τα επίπεδα της κορτιζόλης -την ορμόνη του στρες. Όταν τα παιδιά αισθάνονται άγχος ή φόβο, ο οργανισμός τους απελευθερώνει κορτιζόλη, και σε αντίθεση με τους ενήλικες, δεν έχουν αναπτύξει ακόμα την ικανότητα να ηρεμούν μόνα τους. Έτσι, το σώμα τους, σαν υπνοβάτης, κινείται προς την πηγή ρύθμισης: Τους γονείς. Παρά το όσα πιστεύει η κάθε γιαγιά περί χειραγώγησης, πρόκειται ξεκάθαρα για βιολογία. Το νευρικό σύστημα των μικρών χρειάζεται την αγκαλιά της μητέρας ή του πατέρα για να νιώσουν και πάλι ασφαλή.
Συχνά οι νέοι γονείς αποφασίζουν να απομακρύνουν πολύ νωρίς από το δωμάτιο ή το κρεβάτι τους τα παιδιά τους. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τους «βομβαρδίζουν» με μηνύματα που υποστηρίζουν ότι με αυτόν τον τρόπο το παιδί θα γίνει περισσότερο ανεξάρτητο, θα μάθει μόνο του και θα συνηθίσει. Εντούτοις, όταν η μετάβαση γίνεται βεβιασμένα, χωρίς κατάλληλη προετοιμασία και συζήτηση, είναι πιθανό να ενταθούν οι εφιάλτες, να κορυφωθεί το άγχος και να παρουσιαστούν συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης και εναλλαγές διάθεσης. Οι ειδικοί προτείνουν να μη μετατρέπουμε τον ύπνο σε πεδίο μάχης, αλλά σε γέφυρα: Πρώτα ασφάλεια και στη συνέχεια ανεξαρτησία, όταν το σώμα έχει μάθει να ηρεμεί μόνο του.
