Την πεποίθηση ότι το εισόδημα και ο πλούτος αυξάνονται περισσότερο στην Ελλάδα από άλλες χώρες, φαίνεται πως σχηματίζουν πλέον όλοι οι διεθνείς οργανισμοί.
Παρά την αίσθηση δυσφορίας που προκαλεί η πληθωριστική κρίση στα λαϊκά στρώματα, τις τελευταίες μέρες καταγράφεται ομοβροντία δηλώσεων και ανακοινώσεων, που έχουν στο επίκεντρο την βελτίωση της οικονομίας συνολικά, αλλά και του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών. Τα εισοδήματα αυξάνονται ταχύτερα από την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά και ο πλούτος διαχέεται ομαλότερα από ό,τι στις άλλες χώρες, φτάνοντας στο σημείο να μιλούν πλέον κάποιοι και για «φαινόμενο πλούτου» (wealth effect) στην Ελλάδα.
Συνιστά «προσοχή» το ΔΝΤ
Πριν μόλις 2-3 χρόνια ακόμα, κανείς δε θα περίμενε να ανοίξει τέτοια συζήτηση για τη χώρα μας. Αλλά την περασμένη Πέμπτη, αναχωρώντας από την Αθήνα, ο επικεφαλής της Αποστολής του ΔΝΤ για την Ελλάδα, Κορεάτης Χουνγκ Σικ Κάνγκ, ζητούσε «αυτοσυγκράτηση» στις αυξήσεις παροχών στην Ελλάδα, επειδή «οι δαπάνες για μισθούς στο δημόσιο και συντάξεις παραμένουν υψηλές σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Γι’ αυτό, η σύστασή μας είναι να αποφευχθεί η υπερβολική αύξηση των συντάξεων ή των μισθών στο δημόσιο τομέα, ώστε να δημιουργηθεί δημοσιονομικός χώρος για πιο παραγωγική χρήση πολύτιμων πόρων» όπως σε επενδύσεις στην Υγεία και στην Παιδεία.
Δεν ήταν μεμονωμένη πάντως η άποψη του αυτή. Σε ίδιο μήκος κύματος και ο Ντέκλαν Κοστέλο (παλιός γνώριμος της Ελλάδας ως επικεφαλής του κλιμακίου της Κομισιόν στην ελληνική Τρόικα την εποχή των μνημονίων αλλά Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής της ΕΕ πλέον για τις Οικονομικές και Χρηματοοικονομικές Υποθέσεις) μίλησε την Παρασκευή στο Συνέδριο των Δελφών στο Παρίσι. Και αναφερόμενος στην χώρα μας, επισήμανε την πρόοδο της οικονομίας της χώρας μετά την κρίση, σημειώνοντας την αύξηση των εισοδημάτων κατά 9-10% και τη μείωση της ανεργίας. Προειδοποίησε όμως και αυτός, για τον «κίνδυνο υπερβολικής αυτοπεποίθησης», τονίζοντας ότι «υπάρχουν ακόμα πολλά να γίνουν».
Εισοδήματα και κατανάλωση αυξάνονται
Λίγες μέρες νωρίτερα, η Ελληνική Στατιστική Αρχή ανακοίνωσε ετήσια αύξηση 7,3% στο διαθέσιμο εισόδημα του τομέα των νοικοκυριών και των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων που εξυπηρετούν νοικοκυριά: στο 3ο τρίμηνο 2024 αυξήθηκαν σε 43,46 δισ. ευρώ, από 40,50 δισ. ευρώ στο αντίστοιχο τρίμηνο του 2023.
Και την ίδια στιγμή, εν μέσω πολλαπλών κρίσεων, αυξήθηκε και η κατανάλωση (τελική καταναλωτική δαπάνη) κατά 5,9%, από 40,7 δισ. ευρώ το 2023 σε 43,1 δισ. ευρώ το 2024.
Αλλά, επιπλέον, αυξήθηκε και το ποσοστό αποταμίευσης (ακαθάριστη αποταμίευση προς το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα) σε 0,8% το γ’ τρίμηνο του 2024, σε σύγκριση με μείωση 0,5% που κατέγραφε το γ’ τρίμηνο του 2023.
Περισσότερος πλούτος, δικαιότερη κατανομή
Τα νέα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), τα οποία αφορούν στον πλούτο των νοικοκυριών στην Ελλάδα, επικαλέσθηκε και το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, τονίζοντας πως, παρότι την Ελλάδα χωρίζει ακόμα μεγάλη απόσταση από την υπόλοιπη Ευρώπη, ο πλούτος των νοικοκυριών στην χώρα μας αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς και, πάντως, ταχύτερους σε σχέση με ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η σωρευτική ποσοστιαία αύξηση στην τριετία 2022 – 2024 στην Ελλάδα (28,5%) είναι η μεγαλύτερη ανάμεσα στις χώρες της ευρωζώνης.
Η αύξηση του καθαρού πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών οφείλεται όχι μόνο στην αύξηση των αξιών αλλά και στη μείωση του χρέους των νοικοκυριών κατά 9,7% σε σχέση με το 2022.
Αύξηση περιουσιών 226 δισ. σε 2,5 χρόνια
Η αύξηση του πλούτου στην Ελλάδα, ωστόσο, δεν επηρεάζει όλους τους πολίτες με τον ίδιο τρόπο. Οι Έλληνες που διαθέτουν ακίνητη ή κινητή περιουσία είναι οι βασικοί κερδισμένοι από την οικονομική ανάκαμψη, καθώς οι αξίες των ακινήτων τους αυξάνονται συνεχώς, ενώ ταυτόχρονα βλέπουν τις καταθέσεις και τα επενδυτικά τους χαρτοφυλάκια να κερδίζουν έδαφος. Οι «μη έχοντες», δηλαδή τα νοικοκυριά χωρίς σημαντική περιουσία, δεν επωφελούνται με τον ίδιο τρόπο, γεγονός που ενδέχεται να δημιουργεί ή να διατηρεί κοινωνικές ανισότητες.
Παρά τις ανισότητες που πάντα υπάρχουν, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν πως η κοινωνική «ψαλίδα» στην Ελλάδα είναι μικρότερη σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Αυτό προκύπτει από τον «συντελεστή Gini», ο οποίος μετρά την ανισότητα του πλούτου, και δείχνει ότι η Ελλάδα κατατάσσεται πλέον στην 4η θέση με τον χαμηλότερο δείκτη ανισότητας. Και αυτό επειδή τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα στη χώρα μας κατέχουν το 12% του πλούτου, έναντι 5% στην ευρωζώνη. Ενώ το πλουσιότερο 10% στην Ελλάδα κατέχει το 45% του πλούτου έναντι 57% στην ευρωζώνη.
Τα στοιχεία της ΕΚΤ δείχνουν ότι ο καθαρός πλούτος αυξήθηκε κατά 31% μέσα σε 2,5 χρόνια! Ανήλθε στα 956 δισ. ευρώ, σημειώνοντας μια αύξηση 226 δισ. ευρώ, ποσό που ξεπερνά το ΑΕΠ της χώρας.
Αν και ο πλούτος αυτός συγκεντρώνεται κυρίως σε όσους έχουν ακίνητα, στην Ελλάδα το «κεραμίδι» ήταν ανέκαθεν η «εθνική» (και λαϊκή) επένδυση. Τα στοιχεία της ΕΚΤ δείχνουν ότι σχεδόν το 70% της συνολικής περιουσίας των Ελλήνων (το 68%, για την ακρίβεια) καλύπτεται από την αξία του μη χρηματοοικονομικού πλούτου, δηλαδή από τα ακίνητα.
Η αξία των ακινήτων μέσα σε 2,5 χρόνια αυξήθηκε κατά 32%, σε μια αγορά πάντως που στρεβλώνεται από την έλλειψη επαρκούς προσφοράς και τις σημαντικές εισροές ξένων επενδύσεων.
Σε σχετική ανάλυση η Alpha Bank σημειώνει ότι, πέραν των κατοικιών (που είχαν αύξηση τιμών 11,9% το 2022, 13,8% το 2023 και 9,2% το πρώτο εννεάμηνο του 2024) άλλοι παράγοντες στις οποίες αποδίδεται η αύξηση εξέλιξη του πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών, στην τριετία 2022 – 2024, είναι και οι εξής:
• οι τιμές των κινητών αξιών, δηλαδή των μετοχών και των ομολόγων, οι οποίες κινούνται σε γενικές γραμμές ανοδικά. Ο δείκτης του ΧΑ έφθασε στο τέλος του προηγούμενου έτους τις 1.470 μονάδες, από 893 στις 31.12.2021. Η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου ελληνικού δημοσίου αποκλιμακώθηκε σημαντικά από το φθινόπωρο του 2022 μέχρι τα τέλη του 2024 (κατά 186 μονάδες βάσης), γεγονός που συνεπάγεται την άνοδο της τιμής του.
• η περαιτέρω άνοδο των καταθέσεων των νοικοκυριών στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα από τον Ιανουάριο του 2022 έως και τον Νοέμβριο του 2024 κατά 11,4 δισ. ευρώ.
Καθώς όμως η αύξηση του πλούτου στην Ελλάδα εμφανίζει μια σχετικά ισορροπημένη κατανομή, έχει σημαντικές επιδράσεις και διάχυση στην οικονομία και στην κοινωνία, μέσω της κατανάλωσης, της ανάπτυξης, των νέων θέσεων εργασίας, των αυξήσεων μισθών κλπ.
Στην ερμηνεία του φαινομένου, επανέρχεται στη συζήτηση και για το λεγόμενο “wealth effect” (φαινόμενο πλούτου), η θεωρία για το οποίο λέει ότι όταν τα νοικοκυριά αντιλαμβάνονται ότι αυξάνεται ο πλούτος τους αναπτύσσουν και μεγαλύτερη έφεση στην κατανάλωση, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την οικονομική δραστηριότητα.
Το αντίθετο ακριβώς συνέβαινε πριν 10-15 χρόνια στη χώρα, μέσα στη μεγάλη κρίση: οι Έλληνες έχουν το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του επενδεδυμένο σε ακίνητα, θεωρώντας τα ασφαλέστερη επιλογή. Πέφτοντας η αξία των ακινήτων, έπεφτε και η περιουσία των Ελλήνων με όλες τις συνέπειες για την κατανάλωση (wealth effect, permanent-income hypohesis effect, life-cycle hypothesis of savings effect), και τις επενδύσεις.
Αντιθέτως, στις μέρες μας αυτό φαίνεται ότι αποτελεί μέρος της εξήγησης για την αρκετά ισχυρή καταναλωτική ζήτηση των τελευταίων ετών, που αποτέλεσε στήριγμα για την οικονομική ανάπτυξη, παρά το γεγονός ότι ο υψηλός πληθωρισμός διάβρωσε τα εισοδήματα.
