Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται η κινητικότητα σε διπλωματικό και επιχειρηματικό επίπεδο για την αναβίωση του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης.
Το έργο που οραματίστηκε το 1993 ο Νίκος Γρηγοριάδης (σύμβουλος του ομίλου Λάτση) για τη μεταφορά πετρελαίου από την Κασπία Θάλασσα στη Βουλγαρία και από εκεί μέσω του Μπουργκάς στο ελληνικό λιμάνι της Αλεξανδρούπολης για να φεύγει με τάνκερ στις διεθνείς αγορές παρακάμπτοντας τα στενά του Βοσπόρου, έφτασε το 2007 ένα βήμα πριν από την έναρξη της υλοποίησης, για να ακυρωθεί τρία χρόνια μετά με τη μονομερή και προσχηματική αποχώρηση της Βουλγαρίας για περιβαλλοντικούς λόγους, επανέρχεται με την ίδια όδευση αλλά διαφορετικό σκοπό και με το πετρέλαιο σε αντίστροφη ροή.
Οχι από το Μπουργκάς στην Αλεξανδρούπολη αλλά αντίστροφα. Στο ελληνικό λιμάνι που εξελίσσεται σε ενεργειακό κόμβο, θα φτάνει πετρέλαιο από πηγές εκτός Ρωσίας και μέσω του αγωγού θα καταλήγει στο Μπουργκάς για να κατευθύνεται από εκεί στις αγορές των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης. Πρόκειται για έναν μικρότερης δυναμικότητας αγωγό και συγκεκριμένα 10 εκατ. τόνων πετρελαίου ετησίως έναντι 35-50 εκατ. τόνων που προέβλεπε το αρχικό σχέδιο σε ροή από τον Βορρά προς τον Νότο. Ο αγωγός θα ακολουθεί μέχρι ένα σημείο παράλληλα τη διαδρομή του αγωγού φυσικού αερίου IGB.
Η Βουλγαρία που με την αποχώρησή της το 2011 από τη διακρατική συμφωνία με την Ελλάδα και τη Ρωσία που υπέγραψε το 2007 οδηγώντας σε ναυάγιο το έργο, είναι αυτή που στο προσκήνιο τουλάχιστον εμφανίζεται να πρωτοστατεί στην αναβίωσή του και τη λειτουργία του σε αντίστροφη ροή. Το σχέδιο αναβίωσης του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης δημοσιοποίησε για πρώτη φορά στις 20 Νοεμβρίου ο υπουργός Ενέργειας της Βουλγαρίας Ρόσεν Χριστόφ σε συνέδριο του ΙΕΝΕ στην Αθήνα. Το 2024 εκπνέει η εξαίρεση που έχει πάρει από την Ε.Ε. η Βουλγαρία για προμήθειες πετρελαίου από τη Ρωσία, αναγνωρίζοντας το επιχείρημα της βουλγαρικής πλευράς ότι το διυλιστήριο της Lukoil Burgas έχει κατασκευαστεί για να λειτουργεί αποκλειστικά με ρωσικό αργό, ενώ στο μεταξύ η Τουρκία έχει πενταπλασιάσει τα τέλη διέλευσης από τα Στενά του Βοσπόρου, παράγοντες που υποχρεώνουν τη βουλγαρική κυβέρνηση να βρει βιώσιμη οικονομικά λύση τροφοδοσίας και συμβατή με την ευρωπαϊκή πολιτική απεξάρτησης από τη Ρωσία. Ο αγωγός Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης, σύμφωνα με δηλώσεις του Ροσέν Χριστόφ στα βουλγαρικά μέσα ενημέρωσης, είναι η μοναδική λύση για τη διασφάλιση μακροχρόνιας λειτουργίας του διυλιστηρίου με φθηνό πετρέλαιο.
Από ελληνικής πλευράς σε επιχειρηματικό επίπεδο ενεργό ρόλο στην αναβίωση του σχεδίου έχει αναλάβει ο όμιλος Κοπελούζου. Ο επικεφαλής μάλιστα του ομίλου, Δημήτρης Κοπελούζος, στο περιθώριο των εγκαινίων της νέας μονάδας φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη επιβεβαίωσε το ενδιαφέρον του για το έργο και αναφέρθηκε σε βασικά χαρακτηριστικά του. Σε συνομιλία που είχε με την «Κ» μεταξύ άλλων σημείωσε την ωριμότητα του έργου, δεδομένου ότι θα στηριχθεί σε τεχνικές μελέτες που είχαν γίνει στην προηγούμενη φάση ανάπτυξής του, όπου είχε διασφαλίσει ακόμη και περιβαλλοντικές μελέτες. Θα χρειαστεί μόνο επικαιροποίηση οικονομικής μελέτης βάσει των νέων δεδομένων στις τιμές των υλικών αλλά και της περιορισμένης δυναμικότητάς του. Αυτό σημαίνει ότι από τη στιγμή που θα ληφθεί επενδυτική απόφαση, κάτι για το οποίο απαιτείται συμφωνία σε διακρατικό επίπεδο, η κατασκευή του αγωγού θα «τρέξει» γρήγορα.
Ο αγωγός Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης αποτελεί τη μοναδική λύση της Σόφιας για τη συνέχιση λειτουργίας του διυλιστηρίου Lukoil Burgas με φθηνό πετρέλαιο.
Το έργο στη νέα του μορφή και σε αντίθεση με το αρχικό σχέδιο φαίνεται να έχει την πλήρη στήριξη των ΗΠΑ και της Ε.Ε. στο πλαίσιο της στρατηγικής πλήρους απεξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Παράγοντες με γνώση μάλιστα των συζητήσεων στα διπλωματικά φόρουμ εκτιμούν ότι ακριβώς επειδή στηρίζει αυτή την πολιτική θα ενταχθεί στον κατάλογο των PCI, κάτι που ανοίγει τον δρόμο για διασφάλιση χρηματοδότησης τόσο από την EBRD όσο και από την ΕΤΕπ. Οι ίδιοι παράγοντες επισημαίνουν στην «Κ» τη γεωπολιτική διάσταση του έργου, «ως μία ακόμη συνιστώσα του Κάθετου Διαδρόμου φυσικού αερίου που συμπληρώνεται και με τη μεταφορά πετρελαίου από τον Νότο προς τον Βορρά» και ο οποίος αναδεικνύει την Ελλάδα σε πύλη εισόδου αλλά και σε κόμβο διαμετακόμισης.
Ο κάθετος αυτός άξονας θα διασχίζει την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, την Ουκρανία και τη Μολδαβία, αξιοποιώντας υφιστάμενες και νέες υποδομές φυσικού αερίου για την τροφοδοσία της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης με LNG που θα φτάνει στην Ελλάδα από διάφορες πηγές, στη Ρεβυθούσα, στον τερματικό σταθμό LNG της Αλεξανδρούπολης που κατασκευάζεται ήδη αλλά και των νέων FSRU που προωθούνται (της Motor Oil στους Αγ. Θεοδώρους, το δεύτερο FSRU της Gastrade επίσης στην Αλεξανδρούπολη, το σχέδιο των ΕΛΠΕ στη Θεσσαλονίκη και της Mediterranean Gas στον Βόλο).
Βασικός «κρίκος» αυτού του κάθετου άξονα είναι ο αγωγός IGB που συνδέει την Ελλάδα με τη Βουλγαρία και μεταφέρει αέριο από το σύστημα του TANAP – ΤΑΡ στη βουλγαρική αγορά με προοπτική μεταφοράς και αερίου από το νέο FSRU Aλεξανδρούπολης. Ο άξονας αναμένεται να ενισχυθεί και με την αξιοποίηση του παροπλισμένου αγωγού Trans Balkan Pipeline (TBP), που επί 30 χρόνια μετέφερε ρωσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και προετοιμάζεται να δουλέψει σε αντίστροφη ροή. Η χωρητικότητα του διαβαλκανικού αγωγού είναι 17 δισ. κ.μ. αερίου και τα 7,5-8 δισ. αυτής θα μπορούν να καλυφθούν με αέριο που θα μεταφέρεται μέσω του ελληνικού συστήματος από τη Βουλγαρία μέχρι το Κίεβο και τη Βουδαπέστη. Με αέριο που θα φτάνει στην Ελλάδα μέσω του TΑΡ ή μέσω των τερματικών σταθμών LNG θα τροφοδοτείται και η αγορά της Βόρειας Μακεδονίας. Μέσα στο πρώτο τρίμηνο του έτους αναμένεται από τον ΔΕΣΦΑ η επενδυτική απόφαση για την κατασκευή αγωγού που θα συνδέει τη Νέα Μεσημβρία με την περιοχή Νεγκότινο στη Βόρεια Μακεδονία.
Ενόχληση Αθήνας, Βρυξελλών από τη συμφωνία Bulgargaz – Botas
Προβληματισμό και ενόχληση έχει προκαλέσει σε κύκλους εντός της χώρας αλλά και των Βρυξελλών η απόφαση της Βουλγαρίας να στραφεί και προς την Τουρκία για την προμήθεια φυσικού αερίου και μάλιστα με δέσμευση μακροπρόθεσμης συμφωνίας διάρκειας 13 ετών.
Στις 2 Ιανουαρίου η κρατική εταιρεία Bulgargaz υπέγραψε συμφωνία με την τουρκική κρατική εταιρεία φυσικού αερίου Botas που διασφαλίζει στη Βουλγαρία πρόσβαση στους τερματικούς σταθμούς LNG της Τουρκίας καθώς και στο δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου για την προμήθεια 1,5 δισ. κ.μ. αερίου ετησίως. Η συνολική κατανάλωση της Βουλγαρίας ανέρχεται στα 3-3,5 δισ. κ.μ. και το 2022 τα 2-2,5 δισ. καλύφθηκαν με LNG από τον σταθμό της Ρεβυθούσας.
Η Βουλγαρία συμμετέχει επίσης μέσω της Bulgargaz στον νέο τερματικό σταθμό της Αλεξανδρούπολης και έχει δεσμεύσει ποσότητες 1 δισ. κ.μ. αερίου, ενώ βρισκόταν σε συζητήσεις με την ελληνική πλευρά και τους μετόχους του FSRU Αλεξανδρούπολης για τη συμμετοχή της και στο σχέδιο για ένα δεύτερο FSRU στην ίδια περιοχή με καθαρά εξαγωγικό χαρακτήρα.
Το αέριο δηλαδή που θα φτάνει στον δεύτερο αυτό τερματικό σταθμό να κατευθύνεται μέσω του IGB στη Βουλγαρία και από εκεί μέχρι τη Ρουμανία και την Ουκρανία.
Το σχέδιο αυτό, όπως εκτιμούν παράγοντες με γνώση της αγοράς και της γεωπολιτικής, αποδυναμώνεται μετά τη συμφωνία με την Τουρκία μέσω της οποίας η Βουλγαρία θα καλύπτει πάνω από το 1/3 των αναγκών της, ενώ ποσότητες 1 δισ. κ.μ. αερίου εισάγει ήδη από το Αζερμπαϊτζάν. Κάποιοι μάλιστα μιλάνε και για «ασύμμετρη» συμφωνία σε σχέση με την Ελλάδα, αλλά αυτό είναι το ένα μέρος του προβληματισμού που έχει προκαλέσει.
Το άλλο αφορά τον ρόλο της συμφωνίας στον γεωπολιτικό ενεργειακό ανταγωνισμό με γνώστες της γεωπολιτικής να θέτουν στη συζήτηση τις βλέψεις της Ρωσίας να καταστήσει την Τουρκία κόμβο για την τροφοδοσία της Ευρώπης, διοχετεύοντας στην αγορά της πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε χαμηλές τιμές, που θα φτάνει στην Ευρώπη ως τουρκικό παρακάμπτοντας τις κυρώσεις. Αναφέρουν, για παράδειγμα, ότι το αέριο που θα προμηθεύεται η Bulgargaz από την Botas δεν μπορεί να ελεγχθεί εάν θα είναι LNG που θα έχει αεριοποιηθεί ή ρωσικό αέριο.
