Υπήρξε διαχρονικά το κεντρικό στοιχείο της πλατείας Συντάγματος και το πιο γνωστό σημείο συνάντησης στην «καρδιά» της πόλης. Υστερα από ενάμιση μήνα εργασιών, το εμβληματικό σιντριβάνι στην κεντρικότερη πλατεία της Αθήνας επαναλειτουργεί μετά τις εκτενείς εργασίες καθαρισμού και συντήρησης στις οποίες προχώρησε ο Δήμος Αθηναίων. Αλλωστε, πρόκειται για την πρώτη επιστημονική συντήρηση ενός από τα πιο αναγνωρίσιμα σημεία της Αθήνας εδώ και 153 χρόνια!
Περνούν από δίπλα χιλιάδες κάτοικοι και επισκέπτες καθημερινά. Ιδιαίτερα οι δεύτεροι σταματούν για μια γρήγορη φωτογραφία. Λίγοι, ωστόσο, είναι εκείνοι, οι οποίοι έχουν παρατηρήσει την επιγραφή που φέρει το ιστορικό σιντριβάνι της πλατείας Συντάγματος: «ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ 1872». Η ιστορία της πλατείας Συντάγματος ξεκινά το 1834 και λόγω της κεντρικότατης θέσης της ήταν στενά συνδεδεμένη με τη σύγχρονη αθηναϊκή και ελληνική ιστορία. Η διαμόρφωση της πλατείας ξεκίνησε το 1846, για να ολοκληρωθεί τέσσερα χρόνια αργότερα. Μέχρι το 1875 η πλατεία είχε διαμορφωθεί πλήρως, ενώ είχε ταυτόχρονα δενδροφυτευτεί. Το σιντριβάνι, το οποίο σχεδίασε στα τέλη του 19ου αιώνα ο Ερνέστο Τσίλλερ, βρισκόταν μέσα σε μια στρογγυλή τεχνητή λίμνη, στην οποία κολυμπούσαν, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ακόμη και χρυσόψαρα.
Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως το σιντριβάνι της πλατείας Συντάγματος είναι ένα… παζλ πολλών δεκαετιών, που χρειαζόταν άμεση συντήρηση. Αυτός ήταν και ο λόγος που το πολυφωτογραφημένο μνημείο «κρύφτηκε» πίσω από μουσαμάδες και σιδηροκατασκευές προκειμένου να… βγει από σήμερα σε κοινή θέα καθαρότερο και πλέον καλοσυντηρημένο.
Εργασίες συντήρησης
Παρόλο που στο Τμήμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς του δήμου δεν υπάρχει προηγούμενη καταγεγραμμένη επιστημονική συντήρηση του σιντριβανιού, είναι σχεδόν βέβαιο πως έχουν προηγηθεί παλαιότερες επεμβάσεις και αδόκιμοι καθαρισμοί.
Ως νεότερο μνημείο, το σιντριβάνι υπάγεται στο αντίστοιχο καθεστώς προστασίας που ορίζει ο νόμος. Γι’ αυτό και η Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεότερων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού εκπόνησε μελέτη συντήρησης, την οποία υλοποίησε το αρμόδιο τμήμα του δήμου. Οι εργασίες, οι οποίες ξεκίνησαν στις 8 Ιουλίου και ολοκληρώθηκαν μόλις το περασμένο Σάββατο, ανατέθηκαν στον διπλωματούχο συντηρητή αρχαιοτήτων και έργων τέχνης Βασίλη Μαρκάκη, ενώ συμμετείχε στη διαδικασία καθαρισμού και συντήρησης συνεργείο από διπλωματούχους συντηρητές αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, καθώς και εξειδικευμένους μαρμαροτεχνίτες.
Αυτό που αντίκρισαν οι ειδικοί είναι φθορές που αφορούν τόσο τις μαρμάρινες επιφάνειες όσο και την ίδια την κατασκευή γενικότερα. Σύμφωνα με τη δημοτική Αρχή, παρατηρήθηκαν συμπληρώσεις και συγκολλήσεις μαρμάρινων θραυσμάτων, παλαιότερες σφραγίσεις και συμπληρώσεις αρμών κατασκευής, ρωγμές, εκδορές, ακόμη και ίχνη γκραφίτι, αυτοκόλλητα και σιλικόνες, ενώ δεν έλειπαν και οι φθορές από μηχανικούς καθαρισμούς.
Το σχέδιο καθαρισμού αφορούσε τις δύο δεξαμενές μεγάλου μεγέθους, με απαιτούμενες εργασίες στα εσωτερικά και εξωτερικά πλευρικά τοιχώματα. Αξίζει να σημειωθεί πως το σιντριβάνι αποτελείται από ξεχωριστά τεμάχια πεντελικού μαρμάρου, το καθένα από τα οποία έχει συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά, αλλά και ειδικές φθορές.
Αυτό που φαίνεται να δυσκόλεψε ιδιαίτερα τους ειδικούς είναι η εξωτερική δεξαμενή, η οποία είχε επαλειφθεί με άγνωστο προϊόν, πιθανώς χωρίς προετοιμασία της επιφάνειας, δημιουργώντας με τον χρόνο μια σκληρή μαύρη κρούστα, η απομάκρυνση της οποίας απαιτούσε ειδικές τεχνικές. Παράλληλα, στο πλαίσιο των εργασιών έγινε πλήρωση ρωγμών και στερέωση των αποφλοιώσεων, αποκατάσταση και προστασία των τσιμεντένιων υποδομών και των εσωτερικών επιφανειών των λεκανών, ενώ η όλη κατασκευή προστατεύτηκε με antigraffiti. Ιδιαίτερα σημασία, σύμφωνα με τους ειδικούς, θα πρέπει να δοθεί στη λειτουργία φίλτρων νερού και στην περιοδική συντήρηση των μαρμάρινων επιφανειών, καθώς οι φθορές προκαλούνται όχι μόνο από βανδαλισμούς, αλλά κυρίως από περιβαλλοντικές συνθήκες καθώς και αδόκιμες επεμβάσεις με άμεσα μεν αλλά σοβαρά βλαβερά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.
Ένας καθαρισμός και μια κόντρα
Η διαδικασία καθαρισμού και συντήρησης, ωστόσο, δεν ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς, με το αλαλούμ για το ποιος έχει την ευθύνη για τον καθαρισμό να κρατά μήνες ολόκληρους. Σύμφωνα με τον Δήμο Αθηναίων, το αίτημα για την πρόθεσή του να ξεκινήσει εργασίες καθαρισμού και συντήρησης του σιντριβανιού προς το υπουργείο είχε ήδη γίνει από τον Απρίλιο του 2024. Μάλιστα η Διεύθυνση Ηλεκτρολογικού ζητούσε από τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεότερων Μνημείων του υπουργείου οδηγίες για το σιντριβάνι, το οποίο είναι κηρυγμένο ως μνημείο. Δύο μήνες αργότερα το υπουργείο ειδοποίησε τον δήμο πως απαιτείται να συνταχθεί μελέτη συντήρησης για την επίλυση του θέματος, με τη δημοτική Αρχή να κάνει λόγο για μεγάλες καθυστερήσεις.
Από την πλευρά της η Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεότερων Μνημείων του ΥΠΠΟ ενημέρωσε, με ανακοίνωσή του, πως η μελέτη ήταν έτοιμη και είχε εισαχθεί στην ημερήσια διάταξη για να εξεταστεί στις 22 Νοεμβρίου του 2024 στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων, υποστηρίζοντας ότι την ευθύνη καθαρισμού την έχει ο δήμος.
