Στις ελληνικού ενδιαφέροντος ηλεκτρικές διασυνδέσεις στρέφουν το ενδιαφέρον τους μεγάλα funds αλλά και ευρωπαϊκές εταιρείες αναγνωρίζοντας τον στρατηγικό τους ρόλο για τη μεταφορά πράσινης ενέργειας από τις χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής στην Ευρώπη για την επίτευξη των στόχων ενεργειακής μετάβασης.
Οπως αναφέρει ρεπορτάζ της Καθημερινής, τον στρατηγικό αυτό ρόλο των ηλεκτρικών διασυνδέσεων που προωθεί η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει πρώτη η ίδια η Ε.Ε. Η διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ «Great Sea Interconnector» (πρώην EuroAsia Interconnector) βρίσκεται σε όλους τους καταλόγους των ευρωπαϊκών έργων κοινού ενδιαφέροντος (PCI) από το 2011 και έχει ήδη διασφαλίσει κονδύλια ύψους 658 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Connecting Europe Facility (CEF).
Θέση στη λίστα των PCI του 2023 πήρε και η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Αιγύπτου «GREGY». Η τελική έγκριση της λίστας θα ανοίξει τον δρόμο και για τη χρηματοδότηση του «GREGY» από το CEF που θα αποτελέσει και το διαβατήριο για τη διασφάλιση χρηματοδότησης από τις τράπεζες. Διαβατήριο για τη λίστα PCI πήρε προσφάτως και το λιγότερο ώριμο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Αυστρίας – Γερμανίας που σχεδιάζει ο ΑΔΜΗΕ.
Ο Ευρωπαίος Διαχειριστής Δικτύων Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΝΤSO- E) συμπεριέλαβε την εμβληματική διασύνδεση «Green Aegean» στον προκαταρκτικό κατάλογο έργων υποδομής ηλεκτρικής ενέργειας που θα αξιολογηθούν για να συμπεριληφθούν στο δεκαετές σχέδιο ανάπτυξης δικτύων (ΤΥΝDP), που αποτελεί προαπαιτούμενο για την ένταξή του στα PCI. Υπό σχεδιασμό βρίσκεται ένας ακόμη ηλεκτρικός διάδρομος για τη μεταφορά πράσινης ενέργειας από τη Σαουδική Αραβία στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας. Πρόκειται για το έργο «Saudi Greek Interconnection» που προωθείται σε συνεργασία του ΑΔΜΗΕ και της National Grid της Σαουδικής Αραβίας μέσω κοινής εταιρείας ειδικού σκοπού που συστάθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου φέτος για να αναλάβει την εκπόνηση μελέτης βιωσιμότητας.
Οι διασυνδέσεις με τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη αποτελούν αναπόσπαστο μέρος μιας στρατηγικής που θα καταστήσει τη χώρα έναν κόμβο πράσινης ενέργειας, αναβαθμίζοντας και τον γεωπολιτικό της ρόλο στην ευρύτερη περιοχή. Πράσινη ενέργεια που θα παράγεται στις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής θα μπαίνει στη χώρα, θα προστίθεται στο πλεονάζον εγχώριο δυναμικό ΑΠΕ και μέσω της διασύνδεσης με τη Γερμανία θα φτάνει στα μεγάλα καταναλωτικά κέντρα της Ευρώπης.
Η ιταλική σφήνα
Αυτή είναι η γενική εικόνα των ηλεκτρικών διασυνδέσεων που προωθεί η χώρα διεκδικώντας ηγετικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης, σε ένα «γήπεδο» όμως που δεν παίζει μόνη της, αφού αντίστοιχο ρόλο γέφυρας μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής διεκδικούν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες του Νότου, με την Ιταλία μάλιστα να προωθεί σχέδια για να καταστεί ο αποκλειστικός ενεργειακός διάδρομος μεταξύ Αιγύπτου και Ευρώπης.
Η στάση της Ιταλίας, η οποία προχωράει σχέδιο διασύνδεσης με την Αίγυπτο για τη μεταφορά 3 GW πράσινης ενέργειας, έχει κινητοποιήσει την ελληνική πλευρά σε πολιτικό και επιχειρηματικό επίπεδο.
Το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Αιγύπτου «GREGY» με φορέα υλοποίησης την εταιρεία Elica του ομίλου Κοπελούζου θα βρίσκεται, σύμφωνα με πληροφορίες, στην κορυφή της ατζέντας στη συνάντηση που θα έχει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τον πρόεδρο της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, με τον Ελληνα πρωθυπουργό να αναδεικνύει και τη γεωπολιτική σημασία του για την Αίγυπτο, αφού θα την καταστήσει στρατηγικό εταίρο της Ευρώπης. Αλλωστε η Ευρώπη δεν έχει κρύψει ότι βλέπει την Αίγυπτο ως μια πηγή πράσινης ενέργειας και οι δυνατότητες συνεργασίας σε αυτόν τον τομέα μαζί με τη μετανάστευση αποτελούν τη βασική ατζέντα των Ευρωπαίων ηγετών με την πολιτική ηγεσία του Καΐρου.
Η διασύνδεση με την Αίγυπτο
Εντονη είναι όμως η κινητικότητα και από επιχειρηματικής πλευράς για το έργο «GREGY». Η εταιρεία Elica με τη συνδρομή των συμβούλων της καταρτίζει αυτό το διάστημα τα τεύχη δημοπράτησης των διαγωνισμών για την ανάθεση της εκπόνησης των τελικών τεχνικών και περιβαλλοντικών μελετών, καθώς και της μελέτης για τον καθορισμό της διαδρομής των υποθαλάσσιων καλωδίων. Η ολοκλήρωση των μελετών είναι κρίσιμης σημασίας για τη χρηματοδότηση του έργου από το CEF, στο οποίο η εταιρεία θα υποβάλει σχετικό αίτημα τον Απρίλιο.
Παράλληλα, ο Δημήτρης Κοπελούζος έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία διερεύνησης επενδυτικού ενδιαφέροντος στις χώρες των Βαλκανίων, οι οποίες χρειάζονται σημαντική παραγωγή ΑΠΕ για να «πρασινίσουν» το υψηλά ακόμη εξαρτώμενο από τα ορυκτά καύσιμα ηλεκτρικό τους σύστημα. Την εβδομάδα 22-28 Φεβρουαρίου, ο Δημήτρης Κοπελούζους συνοδευόμενος από συνεργάτες του επισκέφτηκε διαδοχικά τη Σόφια, το Βουκουρέστι και το Βελιγράδι όπου είχε συναντήσεις με τους υπουργούς Ενέργειας των τριών βαλκανικών χωρών.
Το διήμερο μάλιστα 26 και 27 Φεβρουαρίου ο Δημήτρης Κοπελούζος πήγε και στην Ιταλία, όπου την πρώτη ημέρα συναντήθηκε με τον αναπληρωτή πρωθυπουργό της χώρας Ματέο Σαλβίνι και τη δεύτερη επισκέφτηκε την ιταλική εταιρεία Enel, με την οποία είχε συνεργαστεί στο παρελθόν στον τομέα των ΑΠΕ στην Ελλάδα.
Στις συναντήσεις, όπως μεταφέρουν στην «Κ» κύκλοι του ομίλου Κοπελούζου, διαπιστώθηκε τεράστιο ενδιαφέρον από ηλεκτρικές εταιρείες και funds για συμμετοχή όχι μόνο στη διασύνδεση αλλά και στο σύνολο του έργου που περιλαμβάνει και την εγκατάσταση 9,5 GW ΑΠΕ στην Αίγυπτο. Για τη χρηματοδότηση αυτών των έργων είναι απαραίτητη η διασφάλιση PPAs (μακροχρόνιων συμβάσεων προμήθειας) και εν δυνάμει πελάτες της ενέργειας που θα παράγεται βρίσκονται στην Ευρώπη.
Το έργο «GREGY», σύμφωνα με την ενημέρωση που έκανε στον κύκλο επαφών που είχε τις προηγούμενες ημέρες, μπορεί να τους διασφαλίσει φθηνή πράσινη ενέργεια από την Αίγυπτο μέσω της Ελλάδας. Το έργο «GREGY» εκτιμώμενου κόστους 3,5 δισ. ευρώ αφορά ένα υποθαλάσσιο καλώδιο μήκους 940 χλμ. που θα συνδέει την περιοχή Ελ Σαλούμ της Αιγύπτου με τη Νέα Μάκρη στην Αττική, για να μεταφέρει 3 GW από ενέργεια που θα παράγεται από φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα ισχύος 9,5 GW στην Αίγυπτο.
«Κλειδί» η Λευκωσία για την ενεργειακή γέφυρα Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ
Η εμβληματική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, Great Sea Interconnector, όπως μετανομάστηκε αφότου «ανένηψε» μετά την ανάδειξη του ΑΔΜΗΕ σε φορέα υλοποίησης και Project Promoter, βρίσκεται στο κομβικό σημείο της διασφάλισης της πλήρους χρηματοδότησής του. Το έργο και συγκεκριμένα το κομμάτι διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου που βρίσκεται σε πιο ώριμο στάδιο, συνολικού προϋπολογισμού 1,9 δισ. ευρώ, έχει διασφαλίσει από το 2022 χρηματοδοτική στήριξη από την Ε.Ε. ύψους 658 εκατ. ευρώ.
Το «κλειδί» της περαιτέρω χρηματοδότησής του από την ΕΤΕπ και τις ιδιωτικές τράπεζες βρίσκεται αυτή τη στιγμή στα χέρια της Κύπρου. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει δεσμευτεί με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου για τη μετοχική συμμετοχή της στο έργο με ποσό έως και 100 εκατ. ευρώ από το κυπριακό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η απόφαση ωστόσο αυτή του υπουργικού συμβουλίου περιλαμβάνει και έναν «αστερίσκο» που λειτουργεί ανασταλτικά τόσο στη χρηματοδότηση του έργου όσο και στην οριστικοποίηση του μετοχικού σχήματος, παρά το ισχυρό ενδιαφέρον για συμμετοχή από μεγάλα funds. O «αστερίσκος» αυτός λέει ότι η τελική απόφαση για τη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στο έργο θα ληφθεί έπειτα από νέα μελέτη για τη βιωσιμότητά του, κάτι που όμως θα θέσει το έργο εκτός δεσμευτικών χρονοδιαγραμμάτων.
Η διοίκηση του ΑΔΜΗΕ μετέβη προ δεκαημέρου στην Κύπρο όπου σε συνάντηση που είχε με τον υπουργό Οικονομικών κ. Αυγερινό ζήτησε την επιτάχυνση των διαδικασιών υλοποίησης της απόφασης του υπουργικού συμβουλίου, εξηγώντας ότι ο ΑΔΜΗΕ έχει ήδη δαπανήσει περισσότερα από 150 εκατ. για το έργο και ότι προσδοκά στη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας για τη συνέχειά του. Εξήγησε επίσης το πόσο αναγκαία είναι αυτή η συμμετοχή για τη χρηματοδότηση του έργου από την ΕΤΕπ αλλά και την είσοδο επενδυτών στο μετοχικό σχήμα υλοποίησής του. «Πρόθεσή μας είναι να συμμετάσχουμε, νοουμένου ότι θα εκπληρωθούν κάποιες προϋποθέσεις που έχουμε θέσει ως υπουργικό συμβούλιο», δήλωσε ο Κύπριος υπουργός Οικονομικών μετά τις επαφές με τον ΑΔΜΗΕ. «Πρόκειται», συμπλήρωσε, «περί ενός μεγάλου, πολύ ακριβού έργου και πρέπει να σταθμίσουμε όλες τις παραμέτρους και το οικονομικό κόστος αλλά και οποιοδήποτε ρίσκο είναι δυνατόν να αναληφθεί, ούτως ώστε να ληφθεί τελική απόφαση από την κυβέρνηση».
Ο κ. Αυγερινός εμμέσως πλην σαφώς έκανε λόγο για την επιφυλακτικότητα της Λευκωσίας όσον αφορά τη μετοχική συμμετοχή στο έργο, κάτι που έχει εγείρει εύλογα ερωτήματα ως προς το γιατί, αφού η Κύπρος είναι ο άμεσα ωφελούμενος από την υλοποίησή του. Η διασύνδεση με την Ελλάδα θα βάλει τέλος στην ενεργειακή της απομόνωση από το ευρωπαϊκό ηλεκτρικό σύστημα. Κάποιοι συνδέουν αυτή την επιφυλακτικότητα και με επιχειρηματικά συμφέροντα που απειλούνται από την ενεργειακή διασύνδεση, όπως η πετρελαϊκή βιομηχανία και οι παραγωγοί ΑΠΕ. Σύλλογοι μάλιστα παραγωγών ΑΠΕ έχουν και δημοσίως ταχθεί κατά του έργου με το επιχείρημα ότι η φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια που θα μπαίνει στο σύστημα της Κύπρου μέσω του καλωδίου θα μειώσει τις αποδόσεις των επενδύσεων που έχουν κάνει ή στοχεύουν να κάνουν. Η Κύπρος κρατάει στα χέρια της και το «κλειδί» της οριστικοποίησης του μετοχικού σχήματος του Great Sea Interconnector.
Με πρωτοβουλία και έπειτα από σειρά επαφών του ΑΔΜΗΕ, ενδιαφέρον για συμμετοχή στο έργο έχει εκφράσει το fund από το Αμπου Ντάμπι TAQA και τo ισραηλινό Aluma, όπως και το αναπτυξιακό αμερικανικό κρατικό fund DFC, αλλά και αρκετά ακόμη. Μάλιστα η ζήτηση είναι τέτοια που ο ΑΔΜΗΕ εξετάζει και την περίπτωση επιλογής των επενδυτών με κάποιου είδους διαγωνιστική διαδικασία. Τα επενδυτικά funds δεν πρόκειται ωστόσο να πάρουν τελικές επενδυτικές αποφάσεις εάν δεν δουν τον βασικό επωφελούμενο του έργου να το στηρίζει μετοχικά αλλά και τη χρηματοδοτική στήριξη της ΕΤΕπ.
Ο ΑΔΜΗΕ έχει ανοίξει έναν κύκλο τεχνικών συζητήσεων με την ΕΤΕπ για την επαναξιολόγηση της χρηματοδότησης του έργου με 500 εκατ. ευρώ, που είχε απορρίψει την περίοδο Κτωρίδη, υπό τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί. Η μελέτη στην οποία η ΕΤΕπ στήριξε την απόρριψή της τότε περιελάμβανε μια σειρά από λάθος παραδοχές, όπως για παράδειγμα το μέγεθος της πραγματικής δυναμικότητας ΑΠΕ που θα εγκαταστήσει η Κύπρος βάσει του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) και της δυναμικότητας του καλωδίου, ενώ παράλληλα εκείνη την περίοδο είχε κλονιστεί η αξιοπιστία του τότε φορέα υλοποίησης (EuroAsia Interconnector) καθώς δεν ήταν σε θέση να αντεπεξέλθει στις συμβατικές υποχρεώσεις του έναντι της Nexans, που ανέλαβε την κατασκευή του καλωδίου και φυσικά να διασφαλίσει τραπεζική χρηματοδότηση.
Από τον περασμένο Οκτώβριο που ανέλαβε ο ΑΔΜΗΕ φορέας υλοποίησης, το αρνητικό αυτό σκηνικό ανατράπηκε. Η δόση των 50 εκατ. ευρώ από τα ευρωπαϊκά κονδύλια εκταμιεύτηκε και η Nexans ξεκίνησε την κατασκευή του καλωδίου.
Μέσα στο επόμενο διάστημα ο ΑΔΜΗΕ αναμένεται να υπογράψει και τη σύμβαση με τη Siemens για την τελική μελέτη κατασκευής του σταθμού μετατροπής (converter) που απαιτείται για να προχωρήσει στο τέλος του 2024 με αρχές του 2025 η τελική σύμβαση ανάθεσης του έργου. Από τον ΑΔΜΗΕ εκφράζεται αισιοδοξία για τη χρηματοδότηση από την ETEπ αλλά και για τη συνολικότερη πορεία του έργου.
