Στην τελική ευθεία βρίσκεται το νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών που αναμένεται να έρθει προς ψήφιση πριν από το καλοκαίρι και θα αλλάζει ριζικά τον τρόπο εκλογής δημάρχων και περιφερειαρχών.
Το νομοσχέδιο που επιμελείται προσωπικά ο υπουργός Θοδωρής Λιβάνιος προβλέπει την κατάργηση του δεύτερου γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών και την εκλογή «απευθείας» δημάρχων και περιφερειαρχών.
Η καινοτομία είναι ότι στο κάτω μέρος του ψηφοδελτίου θα μπορεί να σταυρώσει, εφόσον θέλει, και έναν από τους υπόλοιπους συνδυασμούς / υποψηφίους δημάρχους – περιφερειάρχες ως εναλλακτική ψήφο.
Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι σε ένα δήμο συμμετέχουν 4 συνδυασμοί και ο πρώτος λαμβάνει 38%, ο δεύτερος 29%, ο τρίτος 20% και ο τέταρτος 13%.
Στη δεύτερη φάση προκρίνονται οι δύο πρώτοι συνδυασμοί. Γίνεται η καταμέτρηση των εναλλακτικών ψήφων των συνδυασμών που έχουν αποκλειστεί, δηλαδή του τρίτου και του τέταρτου.
Ας υποθέσουμε ότι από το 20% των ψηφοφόρων του τρίτου συνδυασμού, το 3% έχει επιλέξει τον πρώτο συνδυασμό, το 9% το δεύτερο, το 5% τον τέταρτο και το υπόλοιπο 3% δεν επέλεξε καμία εναλλακτική ψήφο.
Τότε ο πρώτος συνδυασμός έλαβε το 38% + 3% (την εναλλακτική ψήφο του τρίτου συνδυασμού) + 2% (την εναλλακτική ψήφο του τέταρτου συνδυασμού), δηλαδή το 45%.
Ο δε δεύτερος συνδυασμός έλαβε το 29% + 4% (την εναλλακτική ψήφο του τρίτου συνδυασμού) + 4% (την εναλλακτική ψήφο του τέταρτου συνδυασμού), δηλαδή το 37%.
Επομένως νικητής ανακηρύσσεται ο πρώτος συνδυασμός. Αυτονόητο είναι πως θα καταμετρούνται οι ψήφοι εκείνων που έχουν επιλέξει δεύτερο συνδυασμό, κάτι που δεν είναι υποχρεωτικό.
Μεταβολή της συμμετοχής
Η αιτία που ο υπουργός κ. Λιβάνιος άρχισε να επεξεργάζεται ένα νέο σύστημα εκλογής ήταν η τεράστια αποχή στις τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές, ειδικά στον β΄ γύρο. Τον Οκτώβριο του 2023, στον πρώτο γύρο των δημοτικών εκλογών το ποσοστό συμμετοχής ήταν 52,5%, ενώ στον δεύτερο γύρο υποχώρησε σημαντικά στο 40,7%. Στις δε περιφερειακές εκλογές η συμμετοχή του δεύτερου γύρου ήταν μόλις στο 35,2%. Παρατηρήθηκε δηλαδή μια μείωση της συμμετοχής κατά 12 μονάδες στις δημοτικές και κατά 17 μονάδες στις περιφερειακές εκλογές. Ιδιαίτερο όμως ενδιαφέρον έχει και η μεταβολή της αποχής ανάλογα με το αν σε επαναληπτικό γύρο οδηγήθηκε μόνο ο δήμος ή μόνο η περιφέρεια ή και οι δύο βαθμοί τοπικής αυτοδιοίκησης.
