Ισχυρή ανάπτυξη 2,1% για την ελληνική οικονομία και το 2025, αλλά χαμηλότερους ρυθμούς στα επόμενα χρόνια (1,25% μεσοπρόθεσμα) καθώς οι επενδύσεις που στηρίζονται από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης θα μειωθούν, προβλέπει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).
Σε αντίθεση με τις «μαύρες εκθέσεις» του παρελθόντος, το ΔΝΤ διαπιστώνει ότι η ανεργία μειώθηκε στα προ κρίσης επίπεδα και ο τραπεζικός κλάδος εξυγιαίνεται. Εκτιμά ότι το πρωτογενές πλεόνασμα θα φτάσει στο 2,5% του ΑΕΠ το 2025, ενώ ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί κάτω από 130% ως το 2030.
Σύμφωνα με τη δήλωση του κλιμακίου του ΔΝΤ, -το οποίο για πρώτη φορά παρουσίασε τα βασικά σημεία της έκθεσης του άρθρου IV σε επίσημη συνέντευξη τύπου- που ολοκλήρωσε την επίσκεψή του στην Αθήνα στο πλαίσιο της ετήσιας αξιολόγησης (βάσει του Άρθρο IV του Ταμείου) η ελληνική οικονομία διατήρησε ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2024 (2,3%), η οποία στηρίχθηκε από την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις. Παράλληλα, η ανεργία έπεσε στο 9,5%, το χαμηλότερο ποσοστό από το 2009.
Το ΔΝΤ προειδοποιεί πάντως ότι ο πληθωρισμός και οι μισθολογικές αυξήσεις μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την οικονομία, ενώ επισημαίνει ότι η φοροδιαφυγή παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της χώρας.
Θυμίζοντας τον «παλιό εαυτό» του (αλλά και τον ΟΟΣΑ προ μηνός), παρά την κρίση ακρίβειας το ΔΝΤ ζητά μεταρρυθμίσεις και την κατάργηση φοροαπαλλαγών και εξαιρέσεων στον ΦΠΑ, καθώς θεωρεί ότι αρκετές εξ αυτών ευνοούν δυσανάλογα τα υψηλότερα εισοδήματα και πλήττουν τη φορολογική δικαιοσύνη.
Προτείνει τη σταδιακή εξάλειψη των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ σε συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες, ώστε να διευρυνθεί η φορολογική βάση και να ενισχυθούν τα κρατικά έσοδα.
Στο τραπεζικό σύστημα, το ΔΝΤ τονίζει ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν βελτιώσει την κεφαλαιακή τους επάρκεια, με τον δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων να έχει υποχωρήσει στο 3%. Ωστόσο, ζητά από τις τράπεζες να χρησιμοποιήσουν τα κέρδη τους για την ενίσχυση των κεφαλαίων τους και να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα αναβαλλόμενα φορολογικά στοιχεία.
ΙΣΧΥΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ
1. Η οικονομία διατήρησε την ισχυρή της ανάπτυξη το 2024, υποστηριζόμενη από τη δυνατή εγχώρια ζήτηση.
Το 2024 το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 2,3% (σε ετήσια βάση) στα τρία πρώτα τρίμηνα, ενισχυμένο από την ισχυρή άνοδο των επενδυτικών έργων που χρηματοδοτούνται από το NGEU (Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ) και τη δυνατή ιδιωτική κατανάλωση, που υποστηρίζεται από την αύξηση του πραγματικού εισοδήματος.
- Το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε στο 9,5% (εποχικά προσαρμοσμένο) το τρίτο τρίμηνο του 2024 – το χαμηλότερο επίπεδο από το 2009.
- Ο δείκτης κενών θέσεων εργασίας αυξήθηκε, αντικατοπτρίζοντας ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε ορισμένους τομείς, ιδιαίτερα στις κατασκευές, στις τουριστικές υπηρεσίες και σε τομείς υψηλής εξειδίκευσης.
- Το ποσοστό συμμετοχής του εργατικού δυναμικού έχει αυξηθεί σταδιακά, αλλά παραμένει μεταξύ των χαμηλότερων στην ΕΕ, ειδικά για τις γυναίκες.
- Ο πληθωρισμός υποχωρεί σταδιακά, με τον γενικό και τον δομικό πληθωρισμό να διαμορφώνονται στο 2,9% και 3,4% (σε ετήσια βάση) αντίστοιχα στο τέλος του 2024, παρά την επιμονή του πληθωρισμού στις υπηρεσίες και την αύξηση των μισθών.
- Η ανάπτυξη της τραπεζικής πίστης προς τον ιδιωτικό τομέα επιταχύνθηκε στο 9,4% (σε ετήσια βάση) το τέταρτο τρίμηνο του 2024, συνοδευόμενη από συνεχιζόμενη αύξηση των τιμών των ακινήτων.
- Η υψηλή εγχώρια ζήτηση για εισαγωγές, που καθοδηγείται από επενδύσεις, συνέβαλε επίσης στη διεύρυνση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών στο 6,9% του ΑΕΠ το 2024.
2. Η συνεχιζόμενη δημοσιονομική προσαρμογή και η διαρκής πρόοδος στις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν ενισχύσει τα δημόσια οικονομικά, τις αναπτυξιακές προοπτικές και την ενεργειακή ασφάλεια.
Μέχρι το τέλος του 2024, ο λόγος δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ εκτιμάται ότι έχει μειωθεί κατά περισσότερες από 50 ποσοστιαίες μονάδες από το ανώτατο επίπεδό του το 2020, υποστηριζόμενος από την ισχυρή ανάπτυξη, τον υψηλό πληθωρισμό και τη σημαντική δημοσιονομική προσαρμογή.
- Παρά τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας κατά περίπου 4,5 ποσοστιαίες μονάδες από το 2019, τα φορολογικά έσοδα παρέμειναν υψηλά, λόγω της ισχυρής προόδου των αρχών στη μείωση της φοροδιαφυγής.
- Η κατάργηση σημαντικών ποινών συνταξιοδότησης για τους συνταξιούχους που επιστρέφουν στην αγορά εργασίας αύξησε σημαντικά τον αριθμό των εργαζόμενων συνταξιούχων το 2024.
- Μετά τη σημαντική επέκταση της δυναμικότητας ηλιακής και αιολικής ενέργειας τα τελευταία χρόνια, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσωπεύουν πλέον περίπου το 50% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
3. Το τραπεζικό σύστημα έχει βελτιώσει περαιτέρω την ανθεκτικότητά του, με καλύτερη ποιότητα ενεργητικού και κεφαλαιακή επάρκεια.
Η ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων στις συστημικά σημαντικές τράπεζες έχει βελτιωθεί περαιτέρω, με τον δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) να μειώνεται στο 3% το τρίτο τρίμηνο του 2024.
- Οι τράπεζες διατήρησαν υψηλά κέρδη, τα οποία, σε συνδυασμό με εκδόσεις κεφαλαιακών μέσων, ενίσχυσαν την κεφαλαιακή τους επάρκεια.
- Υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω ενίσχυση των προαιρετικών κεφαλαιακών αποθεμάτων.
- Η ποιότητα των κεφαλαίων πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω, καθώς οι αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις (DTC) εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό ποσοστό του κεφαλαίου των τραπεζών.
4. Η ανάπτυξη του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να παραμείνει υψηλή στο 2,1% το 2025, πριν μετριαστεί μεσοπρόθεσμα.
Οι επενδύσεις θα συνεχίσουν να αποτελούν βασικό μοχλό ανάπτυξης, υποστηριζόμενες από έργα που χρηματοδοτούνται από το NGEU.
- Η ανάπτυξη της ιδιωτικής κατανάλωσης θα παραμείνει ισχυρή, υποστηριζόμενη από την ευνοϊκή απασχόληση και την αύξηση των εισοδημάτων.
- Με τη σταθεροποίηση των παγκόσμιων τιμών ενέργειας, ο γενικός πληθωρισμός αναμένεται να συνεχίσει την πτωτική του τάση.
- Οι κίνδυνοι για την αναπτυξιακή προοπτική είναι ισορροπημένοι, ενώ οι κίνδυνοι για τον πληθωρισμό είναι ανοδικοί.
- Πιθανές προκλήσεις περιλαμβάνουν την επιβράδυνση της ανάπτυξης σε μεγάλες χώρες της Ευρωζώνης, την επιδείνωση των περιφερειακών συγκρούσεων και την παγκόσμια πολιτική αβεβαιότητα.
- Η επιτάχυνση των φιλόδοξων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να βελτιώσει περαιτέρω τις προοπτικές ανάπτυξης.
- Η ισχυρότερη και πιο επίμονη από το αναμενόμενο αύξηση των μισθών θα μπορούσε να επιδεινώσει τον πληθωρισμό στις υπηρεσίες, επιβαρύνοντας την οικονομία, ιδιαίτερα αν συνοδευτεί από διακυμάνσεις στις παγκόσμιες και περιφερειακές τιμές ενέργειας.
ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΦΙΛΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
5. Η συνέχιση της δημοσιονομικής προσαρμογής θα ενισχύσει περαιτέρω τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους.
- Το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να παραμείνει υψηλό, περίπου στο 2,5% του ΑΕΠ το 2025, καθώς η μείωση των εσόδων από πρόσθετες περικοπές εισφορών κοινωνικής ασφάλισης αναμένεται να αντισταθμιστεί σε μεγάλο βαθμό από έσοδα που προκύπτουν από μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη μείωση της φοροδιαφυγής και στην αύξηση της φορολογικής συμμόρφωσης.
- Με το πρωτογενές πλεόνασμα να διατηρείται στο 2,3% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα, ο λόγος δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω κατά περίπου 25 ποσοστιαίες μονάδες, πέφτοντας κάτω από το 130% έως το 2030.
6. Πρόσθετα μέτρα δαπανών που αυξάνουν την αποδοτικότητα θα ενισχύσουν περαιτέρω τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας.
- Απαιτούνται συνεχείς μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση του σχεδιασμού και της διαχείρισης των δημόσιων επενδύσεων, μεταξύ άλλων μέσω της ενίσχυσης του κεντρικού συντονισμού και των διαδικασιών προμηθειών.
- Είναι απαραίτητη η προστασία των μη συνταξιοδοτικών κοινωνικών δαπανών, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση, για την προώθηση μιας πιο συμπεριληπτικής ανάπτυξης.
- Οι υπερβολικές αυξήσεις στις συντάξεις και τους μισθούς του δημόσιου τομέα θα πρέπει να αποφεύγονται, διασφαλίζοντας ότι οι αυξήσεις των συντάξεων ακολουθούν τον καθιερωμένο δείκτη αναπροσαρμογής χωρίς έκτακτες προσαρμογές.
7. Υπάρχει περιθώριο για πρόσθετες μεταρρυθμίσεις εσόδων που θα μειώσουν περαιτέρω τη φοροδιαφυγή, ενώ παράλληλα θα ενισχύσουν την προοδευτικότητα του φορολογικού συστήματος.
- Η νέα μεσοπρόθεσμη στρατηγική της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων αποτελεί μια καλή ευκαιρία για περαιτέρω εκσυγχρονισμό της φορολογικής διοίκησης και αύξηση των φορολογικών εσόδων μέσω της ψηφιοποίησης, η οποία επίσης μειώνει το βάρος της συμμόρφωσης.
- Οι φορολογικές πολιτικές θα πρέπει να επικεντρωθούν στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και στην αύξηση της προοδευτικότητας.
- Επιπλέον, οι αναποτελεσματικές φοροαπαλλαγές, ιδιαίτερα οι μη αναλογικές εξαιρέσεις ΦΠΑ σε ορισμένα αγαθά και υπηρεσίες, θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά.
- Οι αρχές θα πρέπει επίσης να εξετάσουν το ενδεχόμενο αύξησης της τιμολόγησης του άνθρακα, ιδίως στους τομείς των μεταφορών και της βιομηχανίας, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει έσοδα για τη βελτίωση της κοινωνικής προστασίας και να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της ενεργειακής ασφάλειας.
8. Ο δημοσιονομικός χώρος που δημιουργείται από πρόσθετα μέτρα ή καλύτερη από την αναμενόμενη απόδοση θα πρέπει να χρησιμοποιείται για μείωση του χρέους καθώς και για κρίσιμες κοινωνικές και κεφαλαιουχικές δαπάνες.
- Παρά τη μείωση, το δημόσιο χρέος παραμένει υψηλό, ενώ υπάρχουν σημαντικές ανάγκες για επενδύσεις σε υποδομές, ειδικά στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας και της πράσινης μετάβασης.
- Οι αρχές θα πρέπει επίσης να εξετάσουν την ενίσχυση της στήριξης για βασικές κοινωνικές δαπάνες, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση, με αυξημένη στόχευση προς τους φτωχούς και τους ευάλωτους, ώστε να προωθηθεί η συμπεριληπτική ανάπτυξη.
ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
9. Οι συνολικές μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην αντιμετώπιση των διαρθρωτικών εμποδίων από την πλευρά της προσφοράς θα αυξήσουν την παραγωγικότητα και τις μεσοπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές.
(α) Αύξηση της συμμετοχής του εργατικού δυναμικού και διασφάλιση ενός καλύτερα καταρτισμένου εργατικού δυναμικού.
- Η αύξηση της διαθεσιμότητας υποδομών φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων μπορεί να επιτρέψει σε περισσότερες γυναίκες να συμμετέχουν παραγωγικά στην οικονομία.
- Η μείωση της ακόμη υψηλής φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας, σε συνδυασμό με κατάλληλες πολιτικές αναζήτησης εργασίας και σταδιακή κατάργηση ορισμένων χαρακτηριστικών του επιδόματος ανεργίας, μπορεί να ενισχύσει τα κίνητρα εργασίας.
(β) Επιτάχυνση των ρυθμιστικών μεταρρυθμίσεων.
- Η περαιτέρω μείωση του ρυθμιστικού βάρους και των εμποδίων εισόδου για τις επιχειρήσεις, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών, θα προωθήσει τον ανταγωνισμό, θα αυξήσει την παραγωγικότητα και θα ενισχύσει τις επενδύσεις.
(γ) Προώθηση μεταρρυθμίσεων στο δικαστικό σύστημα.
- Η επιτάχυνση της επίλυσης δικαστικών υποθέσεων θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα και θα διευκολύνει την ανακατανομή του κεφαλαίου σε πιο παραγωγικές δραστηριότητες και υψηλότερες επενδύσεις.
Η δήλωση αυτή αποτελεί την επίσημη ανακοίνωση της αποστολής του ΔΝΤ στην Ελλάδα στο πλαίσιο της ετήσιας αξιολόγησης της οικονομίας (Άρθρο IV). Οι διαπιστώσεις της δεν είναι δεσμευτικές, αλλά επηρεάζουν την εικόνα της ελληνικής οικονομίας στις αγορές και μεταξύ των επενδυτών.
