Δοκιμασίες
Επί των ημερών τους συντελέστηκαν η εξέλιξη-ορόσημο με το Brexit, ακολούθως η ελεύθερη πτώση στον λαϊκισμό επί Μπόρις Τζόνσον και, ακόμη πιο χαμηλά, με την ούτε καν δίμηνη θητεία-φάρσα της Λιζ Τρας, ενώ σήμερα, και ακριβώς επειδή προηγήθηκαν όλα τα προηγούμενα, η Βρετανία είναι βυθισμένη σε μία από τις χειρότερες, σχεδόν ολόπλευρες κρίσεις στην ιστορία της. Προερχόμενοι, λοιπόν, από μεγάλες δοκιμασίες εξαιτίας των οποίων ο κρατικός μηχανισμός της χώρας τους εμφανίζει ανησυχητικά συμπτώματα αποδιοργάνωσης, οι Βρετανοί εναποθέτουν τις ελπίδες τους στον Στάρμερ, ιδανικά για την επάνοδο στην κανονικότητα – όπως κι αν ερμηνεύεται αυτό στη μετά Brexit εποχή.
Παρ’ όλα αυτά, η πιθανολογούμενη νίκη των Εργατικών θέτει αυτομάτως ερωτήματα για την πολιτική που σκοπεύει να εφαρμόσει ο Στάρμερ σε πληθώρα ζητημάτων, εσωτερικών και διεθνών. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, φέρ’ ειπείν, και την υπόθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα, θεωρητικά τουλάχιστον, η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τους Εργατικούς είναι μια θετική εξέλιξη – αν και, ακριβέστερα, η μείζων θετική εξέλιξη θα ήταν η απομάκρυνση του Σούνακ, ο οποίος τον Νοέμβριο του 2023 είχε φτάσει στο σημείο της διπλωματικής απρέπειας ματαιώνοντας αιφνιδίως προγραμματισμένη συνάντηση με τον Ελληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, εξαιτίας των θέσεων της Ελλάδας για τη διεκδίκηση των Γλυπτών. Βεβαίως, δεν θα πρέπει να σπεύσει κανείς να προεξοφλήσει ότι ο Στάρμερ διάκειται θετικά στην προοπτική της επιστροφής υπό τους ελληνικούς όρους.
Εξάλλου, η απροθυμία -αν όχι η κατηγορηματική άρνηση- να ικανοποιήσουν το ελληνικό αίτημα είναι λίγο πολύ κοινή για τις κυρίαρχες πολιτικές παρατάξεις στη Βρετανία. Ασχέτως του αν το κοινό, σε ποσοστό άνω του 60%, θεωρεί ότι η Βρετανία οφείλει να επιστρέψει τα λάφυρα του λόρδου Ελγιν στην Ελλάδα. Πάντως, με αφορμή το επεισόδιο μεταξύ Σούνακ και Μητσοτάκη, ο Στάρμερ είχε επικρίνει δριμύτατα τον πολιτικό αντίπαλό του δηλώνοντας ότι «η Ελλάδα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς εταίρους μας στην αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού. Και αντί να αξιοποιήσει την ευκαιρία να συζητήσει τέτοιου είδους σοβαρά θέματα, ο πρωθυπουργός Σούνακ αποπειράθηκε να ταπεινώσει τον Ελληνα ομόλογό του ακυρώνοντας την τελευταία στιγμή τη συνάντηση μαζί του».
Το Brexit… Brexit
Η αναφορά του Στάρμερ στην ελληνοβρετανική συνεργασία και την κοινή στρατηγική για την αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού συναρτάται με τη γενικότερη προσέγγιση των Εργατικών επί του συγκεκριμένου ζητήματος. Η εξαγγελία εκ μέρους του Στάρμερ είναι σαφής και κατηγορηματική: με την ανάληψη της πρωθυπουργίας θα καταργήσει πάραυτα το «Σχέδιο Ρουάντα», δηλαδή τη φιλόδοξη ιδέα του Σούνακ να χρηματοδοτήσει τη φιλοξενία μεταναστών από τη Βρετανία σε τρίτη χώρα. Το εγχείρημα απέκτησε θεσμική υπόσταση το 2022, με συνολικό προϋπολογισμό πενταετίας 437,2 εκατ. ευρώ, ενώ η Ρουάντα έχει ήδη εισπράξει 283,6 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, η μεταφορά των μεταναστών μέχρι στιγμής παραμένει ένα σχέδιο επί χάρτου, κάτι που χρεώνεται προσωπικά στον Σούνακ ως μια παταγώδης και πολυδάπανη αποτυχία.
Αφενός όμως η αντιπρόταση του Στάρμερ -ουσιαστικά, πιο εντατική και αυστηρή αστυνόμευση στην κεντρική πύλη εισόδου της Μάγχης- ακούγεται πρόχειρη και απλοϊκή, αφετέρου ο Σούνακ υπερασπίζεται την έμπνευσή του εστιάζοντας κυρίως στην οικονομική παράμετρο: με τα σημερινά δεδομένα, το Μεταναστευτικό επιβαρύνει τους Βρετανούς φορολογούμενους κατά 4,7 δισ. ευρώ τον χρόνο. Ενώ η αποζημίωση της πτωχής Ρουάντα, με αντάλλαγμα τις υπηρεσίες φιλοξενίας των μεταναστών που θα μεταφέρονται αεροπορικώς εκεί, κοστίζει μόλις 437,2 εκατ. ευρώ για πέντε χρόνια. Ωστόσο, η επίλυση του Μεταναστευτικού συνδέεται στενά με ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα για το μέλλον της Βρετανίας, τη διαχείριση του Brexit. Επ’ αυτού ο σερ Στάρμερ δεσμεύεται ότι θα αποσπάσει μια καλύτερη συμφωνία στις συναλλαγές με την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Τρίτος ο Φάρατζ
Η αίσθηση που επικρατεί στη Βρετανία τις τελευταίες ημέρες είναι ότι το εν λόγω σκάνδαλο ήρθε ως χαριστική βολή για τους Συντηρητικούς, ιδίως από ηθικής άποψης. Η οποία ενδέχεται να βαρύνει περισσότερο στην τελική επιλογή των Βρετανών έναντι, π.χ., της στάσης που σκοπεύει να τηρήσει ο Στάρμερ στην περίπτωση που ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει τις εκλογές στις ΗΠΑ τον ερχόμενο Νοέμβριο. Παρότι ο σκιώδης υπουργός Εξωτερικών των Εργατικών, Ντέιβιντ Λάμι, έχει χαρακτηρίσει τον Τραμπ «ρατσιστή», «οπαδό της Κου Κλουξ Κλαν», «φιλοναζί» κ.λπ., ο ίδιος ο Στάρμερ έχει δηλώσει ότι οι δεσμοί της Βρετανίας με τις ΗΠΑ είναι υπερβολικά ισχυροί και δεν πρόκειται να επηρεαστούν στο ελάχιστο από την ενδεχόμενη αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο. Ενώ σε σχέση με τη Ρωσία και τον Βλαντιμίρ Πούτιν, Στάρμερ και Σούνακ ταυτίζονται, ίσως επειδή απεχθάνονται εξίσου τη ρητορική του τρίτου ισχυρότερου πόλου της βρετανικής πολιτικής, του γνωστού και μη εξαιρετέου Νάιτζελ Φάρατζ.
Τις τελευταίες ημέρες παρατηρήθηκε μια μετατόπιση της πρόθεσης ψήφου κυρίως προς το Reform UK του δεξιού λαϊκιστή (επί της ουσίας, τραμπικού) Νάιτζελ Φάρατζ. Ο ίδιος όμως φρόντισε να απομακρύνει τους ψηφοφόρους τους οποίους θα μπορούσε να προσελκύσει στην παράταξή του, δηλώνοντας ότι για τον πόλεμο στην Ουκρανία δεν φταίει ο Πούτιν, «αλλά οι Δυτικοί και η προκλητικότητά τους προς τη Ρωσία». Μολονότι ο συλλογισμός του ήταν αρκετά πιο σύνθετος, η θεωρία ότι ο Πούτιν αντέδρασε στις επεκτατικές τάσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΝΑΤΟ έφερε τον Φάρατζ σε μειονεκτική θέση και τον μετέτρεψε σε στόχο ομαδικών πυρών πανταχόθεν. Ο Σούνακ άδραξε αμέσως την ευκαιρία για να τον χαρακτηρίσει «απολογητή του Πούτιν» και ο Φάρατζ αναγκάστηκε να ανασκευάσει γράφοντας στο X ότι «ο Πούτιν κακώς εισέβαλε σε ένα κυρίαρχο κράτος, αλλά και η Ε.Ε. κακώς επεκτείνεται προς τα ανατολικά. Οσο πιο σύντομα το συνειδητοποιήσουμε αυτό τόσο πιο γρήγορα θα φτάσουμε στον τερματισμό του πολέμου και την ειρήνευση στην Ουκρανία».
Οπως και να έχει, πάντως, τα τελευταία προγνωστικά δίνουν το φαβορί Στάρμερ στο 41%, με εύρος απόκλισης μεταξύ 36%-46%, τον Σούνακ και τους Συντηρητικούς στο 20%, με διακύμανση 15%-25%, και τον Φάρατζ στο 16% με απόκλιση 13%-19%. Θεωρητικά, το Reform UK θα μπορούσε να υπερσκελίσει ακόμη και τους Συντηρητικούς, κάτι που σχεδόν αποκλείεται να συμβεί τελικά, παρά τη δυναμική που αναπτύσσει η Ακρα Δεξιά στην ηπειρωτική Ευρώπη. Η Βρετανία παραμένει πάντα μια ιδιόμορφη, περίπλοκη περίπτωση και όχι μόνο από πολιτικής άποψης.
Εν ολίγοις, το κυρίαρχο κριτήριο για τους Βρετανούς ψηφοφόρους είναι η προσδοκία μιας πιο αποτελεσματικής διακυβέρνησης, η οποία θα έχει άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητά τους: η ακρίβεια, η φορολόγηση που είναι υψηλότερη από ποτέ, το τεράστιο πρόβλημα της έλλειψης κατοικιών για στέγαση, τα εμφανή συμπτώματα αποσάθρωσης στο δημόσιο σύστημα υγείας και την κοινωνική πρόνοια, οι παρακμάζουσες δημόσιες υπηρεσίες κ.ο.κ. είναι οι παράγοντες που ωθούν τη ζυγαριά προς τους Εργατικούς.
Το μη χείρον βέλτιστον
Σύμφωνα με τον Πολ Τζόνσον, διευθυντή του ανεξάρτητου Ινστιτούτου Δημοσιονομικών Μελετών της Βρετανίας, μεταξύ των δύο κύριων υποψηφίων υπάρχει μια «συνωμοσία σιωπής» σε σχέση με τα βασικά μέτρα που σκοπεύουν να πάρουν την επαύριο των εκλογών. Ο Τζόνσον επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι «στις 4 Ιουλίου θα ψηφίσουμε μέσα σε κενό γνώσης, εφόσον στο μανιφέστο καθενός από τα δύο πιο ισχυρά κόμματα δεν αναφέρεται σχεδόν τίποτα για το ποιες αλλαγές σκοπεύουν να επιφέρουν στη φορολογία, στην κοινωνική πρόνοια, στις δημόσιες δαπάνες.
Οι αποφάσεις που πρέπει να παρθούν στο άμεσο μέλλον είναι δύσκολες. Υψηλή φορολόγηση, μεγάλο δημόσιο χρέος, δημόσιες υπηρεσίες που παραπαίουν κ.λπ. Ταυτόχρονα, η πίεση αυξάνεται από τον κλάδο της υγείας, της άμυνας, της πρόνοιας, ενώ η γήρανση του βρετανικού πληθυσμού επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την όλη κατάσταση. Ολα αυτά όμως δεν οδηγούν στην απόκρυψη των προβλημάτων ή σε μια προσπάθεια να κρυφτούμε από αυτά. Το αντίθετο πρέπει να ισχύσει, ακριβώς επειδή τα προβλήματα έως τώρα κουκουλώνονταν».
Εν τέλει, το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της επικείμενης εκλογής έγκειται στο ότι οι Βρετανοί τείνουν προς τον λιγότερο αντιπαθητικό μεταξύ των δύο βασικών υποψηφίων. Η δημοτικότητα του βαθύπλουτου αριστοκράτη Σούνακ είναι απελπιστικά χαμηλή για μια σειρά από λόγους – συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι διαδέχτηκε τον αλλοπρόσαλλο Μπόρις Τζόνσον και κατόπιν την ακόμη πιο φαιδρή Λιζ Τρας στην πρωθυπουργία χωρίς να μεσολαβήσουν εθνικές εκλογές. Από την άλλη, όμως, ο άχρωμος και άοσμος Στάρμερ ο οποίος έχει χρισθεί το 2014 ιππότης του Τάγματος του Λουτρού δεν διεγείρει κανένα απολύτως έντονο συναίσθημα – παρά μόνο μια αμυδρή ελπίδα ότι δεν θα αποδειχθεί τόσο ακατάλληλος ως κυβερνήτης του Ηνωμένου Βασιλείου όσο οι αμέσως προηγούμενοι.
