H έκρηξη των αιτήσεων συνταξιοδότησης που καταγράφηκε το 2021 δεν ήταν, όπως φαίνεται, μια έκτακτη συνθήκη η οποία οφειλόταν κυρίως στην ανησυχία των ασφαλισμένων μπροστά στο ενδεχόμενο κατάργησης της πρόωρης συνταξιοδότησης πριν από τα 62 και τα 67 έτη.
Η μαζική φυγή συνεχίζεται και το 2022, καθώς τα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός των αιτήσεων θα ξεπεράσει και πάλι τις 200.000 πιέζοντας το ασφαλιστικό σύστημα όσον αφορά αφενός τις δαπάνες και αφετέρου τον ρυθμό απονομής των συντάξεων.
Ο αριθμός αιτήσεων πέρυσι ανήλθε στις 212.151 ενώ μέσα σε 3 χρόνια, από το 2021 έως το 2023, οι ειδικοί θεωρούν ότι συνολικά θα υποβληθούν περισσότερες από 600.000 αιτήσεις συνταξιοδότησης.
Το «κλειδί» στη συνεχιζόμενη μαζική έξοδο πρέπει να αναζητηθεί σε διάφορες αιτίες, αλλά κυρίως στην ωρίμανση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος της γενιάς των baby boomers. Η εν λόγω γενιά, που χαρακτηρίζεται από έκρηξη του αριθμού των γεννήσεων, αναπτύχθηκε στην Ελλάδα μεταξύ 1960 και 1965, πολύ αργότερα από την υπόλοιποι Δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ καθώς οι Ελληνες για να αρχίσουν να γεννούν έπρεπε να αφήσουν πρώτα πίσω τις πληγές του Εμφυλίου και τη φτωχική δεκαετία του 1950. Σε εκείνη την πενταετία καταγράφονταν 170.000 γεννήσεις τον χρόνο, τη στιγμή που σήμερα οι γεννήσεις δεν ξεπερνούν τις 90.000 τον χρόνο.
Οπως μας εξηγεί ο διδάκτωρ του Παντείου Βασίλης Μπέτσης, «σύμφωνα με έρευνα του 2016 (Ρομπόλης , Μπέτσης), η συνταξιοδότηση των baby boomers θα γίνει την περίοδο 2022-2029 και σε αυτό το χρονικό διάστημα ο ετήσιος ρυθμός συνταξιοδοτήσεων θα είναι διπλάσιος απ’ ό,τι την περίοδο 2015-2022 (5% ετησίως). Σε απόλυτους αριθμούς είχαμε εκτιμήσει ότι θα συνταξιοδοτούνται περίπου 170.000-175.000 ασφαλισμένοι τον χρόνο. Οπότε το υπόλοιπο κομμάτι μέχρι τις 200.000-210.000 αιτήσεις που εκτιμάται ότι θα υποβληθούν οφείλεται σε άλλες αιτίες και κυρίως στο δικαίωμα για συνταξιοδότηση με ευνοϊκότερα όρια ηλικίας που διατηρούν ακόμα χιλιάδες ασφαλισμένοι».
Οι αιτίες
Σύμφωνα με τους ειδικούς στην ασφάλιση, οι άλλες αιτίες αύξησης των συνταξιοδοτήσεων είναι οι εξής:
1. Πολλές κατηγορίες ασφαλισμένων που κράτησαν «ψύχραιμη στάση» και δεν έσπευσαν πέρυσι να υποβάλουν αίτηση συνταξιοδότησης ανησυχώντας για το ενδεχόμενο να καταργηθεί η πρόωρη συνταξιοδότηση, το πράττουν φέτος μετά από ώριμη σκέψη. Υπενθυμίζουμε ότι η περίοδος των μεταβατικών ορίων ηλικίας εξέπνευσε στις 31/12/2021. Μετά το 2022 υπάρχουν μόνο δύο επιλογές. Για πλήρη σύνταξη τα όρια ηλικίας καθορίζονται στο 62ο έτος της ηλικίας (με 40 έτη ή 12.000 ημέρες ασφάλισης) ή στο 67ο έτος (με 15ετία ή 4.500 ημερομίσθια ασφάλισης), ενώ για μειωμένη σύνταξη το όριο είναι 62 ετών με 4.500 ημέρες ασφάλισης. Ο νόμος ορίζει ότι στην περίπτωση που το προβλεπόμενο από τους πίνακες μεταβατικών ορίων όριο ηλικίας συμπληρώνεται μετά την 1.1.2022, η σύνταξη καταβάλλεται όταν ο ασφαλισμένος «πιάσει» το απαιτούμενο όριο ηλικίας. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι οι ασφαλισμένοι να έχουν συμπληρώσει τα κατά περίπτωση απαιτούμενα έτη ασφάλισης μέχρι την 31/12/2021. Δηλαδή το δικαίωμα στην πρόωρη συνταξιοδότηση διατηρείται και μετά το 2023, όπως κατ’ επανάληψη έχει διαβεβαιώσει το υπουργείο Εργασίας διαψεύδοντας το ενδεχόμενο κατάργησης του εν λόγω δικαιώματος.
Έτσι, για παράδειγμα, μητέρα ανηλίκου με 5.500 ένσημα (το 2012) στον ιδιωτικό τομέα η οποία ήταν 52 ετών το 2017, έχει το δικαίωμα να συνταξιοδοτηθεί στα 58 και 5 μήνες. Το όριο ηλικίας της συμπληρώνεται το 2023. Επομένως διατηρεί το δικαίωμά της να βγει στη σύνταξη πριν από τα 62 έτη.
Οι ειδικοί στην κοινωνική ασφάλιση υπολογίζουν ότι περίπου 100.000 ασφαλισμένοι, κυρίως μητέρες ανηλίκων στον ιδιωτικό τομέα, γονείς στο Δημόσιο και ασφαλισμένοι με 35ετίες σε Δημόσιο και ΔΕΚΟ-τράπεζες μπορούν να αποχωρήσουν πρόωρα και μετά το 2022.
2. Μια μικρή μερίδα ασφαλισμένων στο Δημόσιο (περίπου 4.000 άτομα) εφόσον έχει θεμελιώσει δικαίωμα συνταξιοδότησης θα σπεύσει να υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης με μειωμένη σύνταξη στα 56 και 58 πριν από την εκπνοή του 2022. Υπενθυμίζουμε ότι με το μίνι ασφαλιστικό «έκλεισε» η πόρτα της πρόωρης συνταξιοδότησης με μειωμένη σύνταξη στο Δημόσιο για τους υπαλλήλους που δεν πρόλαβαν να συμπληρώσουν το ηλικιακό όριο των 56 ετών έως τις 31/12/2022. Σύμφωνα με τη σχετική διάταξη το όριο εξόδου ορίζεται πλέον στα 62 έτη.
Για παράδειγμα, δημόσιος υπάλληλος που είχε συμπληρώσει 25 έτη υπηρεσίας το 2011 αλλά δεν συμπληρώνει τα 56 έτη μέχρι και 31.12.2022 θα δικαιούται μειωμένη σύνταξη μόλις συμπληρώσει το 62ο έτος της ηλικίας του.
3. Χιλιάδες ελεύθεροι επαγγελματίες υποβάλλουν αίτηση συνταξιοδότησης μόλις συμπληρώσουν το όριο των 62, εκμεταλλευόμενοι τον νόμο του 2018 που τους δίνει το δικαίωμα να συνεχίζουν να εργάζονται με τις νόμιμες περικοπές της σύνταξης, δικαίωμα που δεν είχαν πριν.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι ελεύθεροι επαγγελματίες καθυστέρησαν να ενημερωθούν με αποτέλεσμα να σπεύδουν τα δύο τελευταία χρόνια να βγουν στη σύνταξη.
4. Τους τελευταίους μήνες είχε δημιουργηθεί εσφαλμένα η εντύπωση στους ασφαλισμένους που έχουν θεμελιώσει δικαίωμα συνταξιοδότησης, ότι εάν υποβάλουν αίτηση εντός του τρέχοντος έτους θα λάβουν μεγαλύτερη αύξηση στη σύνταξή τους σε σχέση με αυτή που θα λάβουν εάν υποβάλουν αίτηση εντός του 2023. Αυτό στην πράξη δεν ισχύει, καθώς οι συντάξεις όσων συνταξιοδοτηθούν το 2023 θα είναι οριακά υψηλότερες από τις αυξημένες κατά 7,75% συντάξεις που θα λάβουν οι ήδη συνταξιούχοι.
Για παράδειγμα, συνταξιούχος με 25 χρόνια ασφάλισης και συντάξιμες αποδοχές 1.200 ευρώ δικαιούται εθνική σύνταξη 384 ευρώ και ανταποδοτική 246 ευρώ, σύνολο 630 ευρώ. Το 2023, οι συντάξιμες αποδοχές του αναπροσαρμόζονται με βάση τον πληθωρισμό στα 1.308 ευρώ από 1.200. Στην εθνική σύνταξη των 384 ευρώ θα ενσωματωθεί η αύξηση του 7,75% % και θα διαμορφωθεί στα 413 ευρώ. Την ίδια ώρα η ανταποδοτική θα αυξηθεί κατά 9,9% και θα διαμορφωθεί στα 270 ευρώ, σύνολο 683 ευρώ, έναντι 679 ευρώ που θα πάρει ο ήδη συνταξιούχος. Η διαφορά είναι ελάχιστη, αλλά είναι σαφές ότι οι νέοι συνταξιούχοι δεν θα βγουν χαμένοι.
5. Συνεχίζεται και φέτος η μαζική αποχώρηση των υγειονομικών οι οποίοι, πιεσμένοι από τις συνθήκες που επικρατούν στα νοσοκομεία μετά την πανδημία, υποβάλλουν αιτήσεις ακόμα και για μειωμένη σύνταξη.
Οι ιλιγγιώδεις ρυθμοί συνταξιοδοτήσεων εύλογο είναι να δημιουργήσουν νέες έντονες πιέσεις στην επίσπευση της εκκαθάρισης των εκκρεμών συντάξεων οι οποίες τείνουν να μηδενιστούν, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του ΕΦΚΑ. Ήδη η Κομισιόν αναφέρει στην έκθεσή της ότι ο ρυθμός των νέων αιτήσεων είναι αυξημένος κατά 24% σε σχέση με αυτό που αρχικά είχε εκτιμήσει το υπουργείο Εργασίας.
Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα, παρότι έχουν γίνει όλα όσα έχουν συμφωνηθεί, ο στόχος για εκκαθάριση των ληξιπρόθεσμων αιτήσεων να μετατίθεται για τον Φεβρουάριο του 2023. Πάντως, σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, οι εκτιμήσεις της Κομισιόν βασίζονται σε παλαιότερα στοιχεία όταν το κόστος των ληξιπρόθεσμων ήταν της τάξης των 70 εκατ. ευρώ, ενώ σήμερα το κόστος εκτιμάται σε περίπου 10 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων η πλειονότητα αφορά αιτήσεις ανελαστικές, που αναμένεται να απορριφθούν.
