Νέες επιβαρύνσεις για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις φέρνει ο νέος κανονισμός της Ε.Ε. για την απανθρακοποίηση στα κτίρια, τις οδικές μεταφορές και μικρές βιομηχανίες που τίθεται σε ισχύ από 1/1/2027 με την κωδική ονομασία ΣΕΔΕ 2 (Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών). Ορυκτά καύσιμα, δηλαδή βενζίνες, πετρέλαιο, φυσικό αέριο και κάθε άλλο καύσιμο που εκπέμπει ρύπους και χρησιμοποιείται σε κτίρια για θέρμανση, στις οδικές μεταφορές ή σε μικρές βιομηχανίες, θα επιβαρύνονται με φόρο ρύπων, ώστε οι εκπομπές να μειωθούν κατά 42% έως το 2030 σε σχέση με το 2005.
Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, η συνολική επιβάρυνση των καταναλωτών με βάση τις σημερινές τιμές CO2 (45 ευρώ ο τόνος) και με την υπόθεση ότι η κατανάλωση το 2027 στα καύσιμα θα είναι ίδια με σήμερα, υπολογίζεται από τον Σύνδεσμο Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών στα 800 εκατ. ευρώ ετησίως.
Μόνο τα ευάλωτα ενεργειακά νοικοκυριά της χώρας, 1,151,17 εκατ. (26,5%) και ένας αριθμός 448.000-475.000 μεταφορικά ευάλωτων νοικοκυριών (13,9%), σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Green Tank θα επιβαρυνθούν με κόστος που θα κυμανθεί από 833 εκατ. έως 1,6 δισ. ευρώ την περίοδο 2027-2032 για μέσες τιμές δικαιωμάτων εκπομπών CO2, 45 ευρώ/τόνος και 84 ευρώ/τόνος αντίστοιχα. Σύμφωνα με τις ίδιες εκτιμήσεις, αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των ευάλωτων νοικοκυριών θα διευρυνθεί κατά περίπου 0,9%-1,5% και των μεταφορικά ευάλωτων κατά 1,1% έως 2,1%.
Η Ε.Ε. προκειμένου να μετριάσει τις επιπτώσεις για τους πολίτες της Ευρώπης από τις αυξήσεις του κόστους καυσίμων για θέρμανση, ψύξη και μετακίνηση από την εφαρμογή του ΣΕ∆Ε 2 έχει θεσπίσει το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο, ένα χρηματοδοτικό εργαλείο για τη στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών και μικρών επιχειρήσεων. Ο συνολικός προϋπολογισμός του ΚΤΠ ανέρχεται σε 65 δισ. ευρώ, με την ελάχιστη συμμετοχή των κρατών-μελών να ορίζεται στο 25%. Για την Ελλάδα, οι πόροι του ΚΤΠ ανέρχονται στο 5,52% του συνόλου.
Ο νέος κανονισμός έχει ενισχύσει τις φωνές στο εσωτερικό της Ευρώπης για την ανάγκη μιας ρεαλιστικής ενεργειακής μετάβασης που δεν θα επιβαρύνει την ανταγωνιστικότητα. Μιλώντας για την Ελλάδα, ο διευθύνων σύμβουλος της Ελίν και πρόεδρος του ΣΕΕΠΕ Γ. Αληγιζάκης τονίζει ότι «η εφαρμογή του ΣΕ∆Ε 2 σημαίνει ότι τα καύσιμα που είναι ήδη επιβαρυμένα με τους υψηλότερους φόρους στην Ε.Ε. και δασμούς που αποτελούν το 60% της αξίας, θα επιβαρυνθούν με ένα ακόμα υψηλό ποσό που θα “περάσει” στον Ελληνα καταναλωτή, ενώ θα μειώσει και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας».
Με βάση τη σημερινή εκτίμηση της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών, σύμφωνα με τον κ. Αληγιζάκη, η βενζίνη θα έχει μια επιβάρυνση 10,2 λεπτά ανά λίτρο, το πετρέλαιο κίνησης 11,3 λεπτά ανά λίτρο και το μαζούτ 14 λεπτά ανά λίτρο. «Θα πρέπει να προβληματιστούμε πόσο αυτές οι επιβαρύνσεις θα επηρεάσουν τις ελληνικές εξαγωγές και εάν και με ποιο τρόπο ο Ελληνας καταναλωτής που θα επιβαρυνθεί συνολικά από 1/1/2027, με βάση τις σημερινές του αγορές, κατά 800 εκατ. ετησίως, θα μπορεί να αντεπεξέλθει», σημειώνει και επισημαίνει: «Η πράσινη στροφή της Ευρώπης πρέπει να γίνει με σύνεση, λογική και κυρίως με γνώμονα τη βιωσιμότητα των εταιρειών που θα κληθούν να την υλοποιήσουν».
Για τον μετριασμό των επιπτώσεων στα ευάλωτα ενεργειακά και μεταφορικά νοικοκυριά, η έρευνα του Green Tank προτείνει ένα συνδυασμό άμεσων και μακροπρόθεσμων μέτρων συνολικού ύψους 11,9 έως 15,5 δισ. ευρώ με την αξιοποίηση του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα και άλλων διαθέσιμων πόρων. Συγκεκριμένα, προτείνει άμεσες πληρωμές στο σύνολο των 1,15-1,17 εκατ. νοικοκυριών καθώς και στο σύνολο των μεταφορικά ευάλωτων που διαβιούν εκτός Αττικής και Θεσσαλονίκης (448.000-475.000 νοικοκυριά).
Το κόστος εφαρμογής αυτού του μέτρου κυμαίνεται μεταξύ 742 εκατ. και 1,42 δισ. ευρώ και αντιστοιχεί στο 15,5%-29,7% των πόρων του ΚΤΚ. Για τη ριζική αντιμετώπιση της ενεργειακής ευαλωτότητας προτείνονται διαρθρωτικά μέτρα, όπως η ενίσχυση της κοινωνικής κατοικίας, οι ριζικές ή ήπιες ανακαινίσεις, η αντικατάσταση συστημάτων θέρμανσης πετρελαίου από αντλίες θερμότητας και η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων για την κάλυψη ιδίων αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας, είτε από μεμονωμένα νοικοκυριά είτε συλλογικά μέσω ενεργειακών κοινοτήτων.
Τα πακέτα μέτρων που εφαρμόστηκαν σε συγκεκριμένους υποπληθυσμούς εκτιμάται ότι θα έχουν συνολικό κόστος 6,88,4 δισ. ευρώ για την περίοδο 2026-2032 και ότι η εφαρμογή τους θα εξαλείψει την ενεργειακή ευαλωτότητα σε 276.000348.000 νοικοκυριά.
Για την αντιμετώπιση της μεταφορικής ευαλωτότητας προτείνεται η παροχή έκπτωσης στις κάρτες απεριορίστων διαδρομών όλων των ενήλικων μελών των μεταφορικά ευάλωτων νοικοκυριών στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη, η παροχή δωρεάν εισιτηρίων για τα ανήλικα μέλη και η επιδότηση χρονομίσθωσης ηλεκτρικών οχημάτων για νοικοκυριά με πολύ υψηλή μεταφορική ευαλωτότητα που διαβιούν εκτός Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
Το κόστος εφαρμογής αυτών των μέτρων εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 1,18-1,28 δισ. ευρώ, ανάλογα με την τιμή του δικαιώματος, και αφορούν 262.000282.000 μεταφορικά ευάλωτα νοικοκυριά.
