Ο Φρανσίσκο ντε Ζούνιγα κοιτάζει ένα από τα χωράφια με ελαιόδεντρα που καλλιεργεί. Είναι η ώρα της συγκομιδής και το βουητό της μηχανής που χρησιμοποιεί για να κουνήσει τα δέντρα καθώς οι εργάτες χτυπούν τα κλαδιά ακούγεται από μακριά. «Αποδεικνύεται μια άλλη κακή χρονιά, για να το θέσω ήπια», είπε. «Είχαμε δύο συνεχόμενα χρόνια ξηρασίας, το 2022 και το 2023, και δύο χρόνια κακής συγκομιδής».
Η γη του βρίσκεται στο Χαέν τη νότια επαρχία της ενδοχώρας που είναι η καρδιά της παραγωγής ισπανικού ελαιολάδου. Η Ισπανία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ελαιολάδου στον κόσμο, καλύπτοντας το 70% της κατανάλωσης της ΕΕ και το 45% της κατανάλωσης όλου του κόσμου.
Η έλλειψη βροχόπτωσης που παρατηρείται σε αυτή την επαρχία και σε άλλες ελαιοπαραγωγές περιοχές γύρω από την Ισπανία έχει τεράστιο αντίκτυπο τόσο στην ποσότητα του παραγόμενου λαδιού όσο και στην τιμή του. «Όταν η Ισπανία έχει προβλήματα, αυτό δημιουργεί προβλήματα στην παγκόσμια παραγωγή», λέει ο Ισπανός καλλιεργητής. «Αν η παγκόσμια προσφορά είναι χαμηλότερη επειδή η Ισπανία παράγει λιγότερο και η ζήτηση παραμένει ίδια, η τιμή ανεβαίνει – είναι ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης».
Στην Ισπανία, οι τιμές του ελαιολάδου αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 70% μόνο φέτος μετά από μια απότομη άνοδο το 2022. Ένα μπουκάλι έξτρα παρθένου λαδιού του ενός λίτρου κοστίζει επί του παρόντος περίπου 9 ευρώ σε σούπερ μάρκετ χαμηλού προϋπολογισμού. Μια ελαφρά πτώση της τιμής τις τελευταίες εβδομάδες προσφέρει μόνο ελαφριά ανακούφιση.
Ο συνεταιρισμός Nuestra Señora del Pilar, μέσω του οποίου εκατοντάδες ελαιοκαλλιεργητές της Χαέν παράγουν το λάδι τους, είναι το μεγαλύτερο εργοστάσιο του είδους του στον κόσμο. Ωστόσο, συγκέντρωσε μόνο 24 εκατομμύρια κιλά ελιές τη σεζόν 2022-23, ένα από τα χειρότερα νούμερα στην ιστορία του.
Φέτος, ο συνεταιρισμός εκτιμά ότι το σύνολο θα είναι περίπου 30-35 εκατομμύρια κιλά – ακόμα κάτω από τον μέσο όρο. Ο Κριστομπάλ Μαρτίνεθ, πρόεδρος του συνεταιρισμού, λέει ότι οι αυξήσεις στο κόστος των καυσίμων, της ηλεκτρικής ενέργειας και των λιπασμάτων τα τελευταία δύο χρόνια συνέβαλαν στην αύξηση της τιμής του ελαιολάδου. Ωστόσο, λέει ότι η έλλειψη βροχής είναι ο πιο επιβαρυντικός παράγοντας.
«Έχουμε ένα μεσογειακό κλίμα, το οποίο τείνει να έχει ξηρές περιόδους, περιόδους έντονων βροχοπτώσεων και στη συνέχεια ενδιάμεσους χρόνους», είπε. «Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε μια ξηρή περίοδο και διαρκεί πολύ». Η κλιματική αλλαγή σημαίνει ότι η παραδοσιακή υπόθεση ότι μια κακή συγκομιδή θα ακολουθηθεί από μια καλή δεν είναι πλέον ασφαλής. Πόσω μάλλον όταν σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ για το περιβάλλον, οι θερμοκρασίες στην περιοχή της Μεσογείου αυξάνονται 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Αρκετές περιοχές της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Ανδαλουσίας στο νότο, έχουν λάβει μέτρα για τη μείωση της χρήσης νερού. Ο Μαρτίνεθ λέει ότι οι περίοδοι τόσο της ξηρασίας όσο και της βροχής γίνονται πιο έντονες και θέλει οι εθνικές και τοπικές κυβερνήσεις να εφαρμόσουν μέτρα αντιστάθμισης, όπως επενδύσεις σε συστήματα άρδευσης.
Η άνοδος της τιμής του ελαιολάδου στην Ισπανία έχει απήχηση σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ωστόσο, σε ορισμένες χώρες η αύξηση δεν ήταν τόσο απότομη. Μια πρόσφατη τάση, για παράδειγμα θέλει τους Ισπανούς που ζουν κοντά στην Πορτογαλία να περνούν τα σύνορα για να αγοράσουν ελαφρώς φθηνότερο λάδι εκεί.
Οι τιμές στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία ήταν αισθητά χαμηλότερες από ό,τι στην Ισπανία τους τελευταίους μήνες, παρόλο που εισάγουν το λάδι της. Ο λόγος είναι ότι αυτές οι χώρες είναι πιθανό να έχουν αγοράσει το λάδι που βρίσκεται αυτή τη στιγμή στα ράφια των σούπερ μάρκετ πριν από αρκετούς μήνες, όταν η τιμή ήταν χαμηλότερη.
Στην Ισπανία, όπου η ζήτηση είναι εξαιρετικά υψηλή, η κατάσταση είναι διαφορετική. Το 65% του ισπανικού ελαιολάδου πωλείται στο εξωτερικό, αν και ο κλάδος υφίσταται σοβαρή πτώση στις εξαγωγές φέτος. Οι εγχώριες πωλήσεις μειώνονται επίσης, με μείωση της κατανάλωσης κατά 10% τον τελευταίο χρόνο, σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία, καθώς οι καταναλωτές χρησιμοποιούν φθηνότερα προϊόντα, όπως ηλιέλαιο.
Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι πρόκειται για λανθασμένη οικονομία και ότι οι εναλλακτικές λύσεις με χαμηλότερο κόστος σημαίνουν απώλεια ενός προϊόντος που βρίσκεται στο επίκεντρο της διάσημης μεσογειακής διατροφής, η οποία περιλαμβάνει επίσης λαχανικά, όσπρια και ψάρια.
«Το [παρθένο έξτρα] ελαιόλαδο είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να καταναλώσει ένας άνθρωπος για να αποτρέψει, ή ακόμα και να θεραπεύσει, καρδιαγγειακές παθήσεις», δήλωσε ο Φερνάντο Λόπεζ Σεγούρα, από το νοσοκομείο Reina Sofía της Κόρδοβα και συγγραφέας μιας έρευνας για τη μεσογειακή διατροφή που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση The Lancet πέρυσι «Η ποσότητα λαδιού που προτείνουμε στους ανθρώπους να καταναλώνουν είναι πολύ μικρή και τα οφέλη για την υγεία είναι τεράστια» είπε.
Ωστόσο, φαίνεται ότι οι βροχοπτώσεις, όσο και οι ανησυχίες για την υγεία, αυτή τη στιγμή καθορίζουν την ποσότητα ελαιολάδου που καταναλώνουν οι άνθρωποι.
