Γράφει η Σοφία Καυκοπούλου
Η ηθική της επί του Όρους Ομιλίας, δεν έχει εγκόσμια αλλά υπερκόσμια αντίληψη. Δεν προσπαθεί να κολακεύσει, αλλά να θεραπεύσει τον άνθρωπο. Η συμβατική χριστιανική ηθική, αποσιωπά μερικές φορές τον απόλυτο λόγο του Ευαγγελίου και προσπαθεί να τον συμβιβάσει με τις επιθυμίες του ανθρώπου. Έτσι, η προσπάθεια προσαρμογής της ηθικής σε μεμονωμένο πλαίσιο, δημιουργεί ευσεβιστικές παρεκκλίσεις ή από την άλλη, πράξεις ελευθεριότητας που μεταφράζονται στο «τί βολεύει» τον καθένα μας.
Ουσιαστικά, στην Επί του Όρους, δίνονται στον -καλή τη πίστει- αναγνώστη, όλες οι αρχές του Χριστιανισμού, προκειμένου να δεχθεί ή να απορρίψει την κοσμοθεωρία του. Αυτή πρεσβεύει ένα νέο, «θείο» ήθος, ενώ και οι κατηγορίες ανθρώπων που περιγράφονται δεν διακρίνονται με κάποιο ταξικό σύστημα, αλλά με εντελώς ανθρώπινα κριτήρια. Συνεπώς, θα ήταν καλό, εφ όσον πλησιάζει και Μεγάλη Εβδομάδα, να ρίξουμε μια ματιά και να βρούμε τα στοιχεία εκείνα που μας δίνονται ως οδοδείκτης. Το πρωτότυπο κείμενο υπάρχει με υπομνηματισμό του αειμνήστου καθηγητή Π. Ν. Τρεμπέλα (βλ. Υπόμνημα στο κατά Ματθαίον, εκδ. «ο Σωτήρ»), για όποιον θέλει να βρει μια πλήρη νοηματική ανάλυση. Εμείς, θα μείνουμε σε μια ελεύθερη, συνοπτική παρουσίαση του κεντρικού θέματος κάθε στίχου των Μακαρισμών, που αποτελούν το εισαγωγικό μέρος της Ομιλίας.
Κεφ. 5 -5,12: ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΙ [Εισαγωγή]
Ματθ. 5,1 Ἰδὼν δὲ τοὺς ὄχλους ἀνέβη εἰς τὸ ὄρος, καὶ καθίσαντος αὐτοῦ προσῆλθον αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ,
Η συρροή του κόσμου ήταν τέτοια ώστε ο Ιησούς αναγκάστηκε να ανέβει σε κάποιο ψηλό σημείο για να τον βλέπουν όλοι. Συνεπώς η φήμη του ήδη είχε αρχίσει να εξαπλώνεται. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι έχει ήδη αρχίσει να κηρύττει δημόσια και έχει συγκεντρώσει έναν κύκλο μαθητών.
Ματθ. 5,2 καὶ ἀνοίξας τὸ στόμα αὐτοῦ ἐδίδασκεν αὐτοὺς λέγων·
Συνήθης έκφραση. Το άνοιγμα του στόματος, δίνει τη βεβαιότητα ότι η ομιλία εκφωνήθηκε από τον ίδιο τον Κύριο. Το περιεχόμενό της υπερβαίνει τελείως την δύναμη οποιουδήποτε ευαγγελιστή να την επινοήσει.
Ματθ. 5,3 μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
Μακάριος είναι ο ευτυχισμένος, ο ευδαίμων. Μακαρίζεται ο ταπεινός. Το πνεύμα του είναι φτωχό διότι ο άνθρωπος αισθάνεται την ανάγκη του Θεού.
Ματθ. 5,4 μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοὶ παρακλήθησονται.
Πενθούντες δεν εννοούνται όσοι απλώς λυπούνται, αλλά όσοι πενθούν για τα αμαρτήματά τους.
Ματθ. 5,5 μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν.
Οι υπομονετικοί άνθρωποι, που έχουν ήρεμο πνεύμα, αυτοί ονομάζονται πράοι όχι διότι είναι αναίσθητοι, αλλά συγκρατούν την οργή τους. Λέγοντας γη, εννοείται η Ουράνια Βασιλεία.
Ματθ. 5,6 μακάριοι οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τὴν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται.
Η επιθυμία για δικαιοσύνη και αρετή πρέπει συνεχώς να μένει άσβεστη και να προσπαθεί ο άνθρωπος να την κάνει πράξη.
Ματθ. 5,7 μακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται.
Εκείνος που δείχνει έλεος και συγχωρεί τους άλλους, θα απολαύσει και την ευσπλαχνία του Θεού.
Ματθ. 5,8 μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται.
Οι έχοντες καθαρή συνείδηση, θα καταφέρουν να δουν τον Θεό. Γιατί δεν υπάρχουν λεκέδες ανάμεσα σε εκείνους και Εκείνον.
Ματθ. 5,9 μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί, ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ Θεοῦ κληθήσονται.
Ειρηνοποιοί, όσοι κάνουν ειρήνη με τον εαυτό τους και τα πάθη τους, αλλά και με τους συνανθρώπους, είναι παιδιά του Θεού. (Αντίθεση με ιουδαϊκή αντίληψη περί ενός Θεού πολέμαρχου)
Ματθ. 5,10 μακάριοι οἱ δεδιωγμένοι ἕνεκεν δικαιοσύνης, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
Συχνά ο ενάρετος άνθρωπος διώκεται ή ακόμη και κακοποιείται λόγω της δικαιοσύνης και της εν γένει αρετής την οποία επιδιώκει.
Ματθ. 5,11 μακάριοί ἐστε ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς καὶ διώξωσι καὶ εἴπωσι πᾶν πονηρὸν ῥῆμα καθ᾿ ὑμῶν ψευδόμενοι ἕνεκεν ἐμοῦ.
Στρέφεται προς τους μαθητές με μεγαλύτερη ένταση, προετοιμάζοντάς τους. Οι διωγμοί και οι κατηγορίες γίνονται είτε με λόγια, είτε με έργα.
Ματθ. 5,12 χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε, ὅτι ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τοῖς οὐρανοῖς· οὕτω γὰρ ἐδίωξαν τοὺς προφήτας τοὺς πρὸ ὑμῶν.
Συνδέεται με τα προηγούμενα. Η επιβράβευση θα είναι μεγάλη, μια παρηγοριά διότι και στο παρελθόν οι Προφήτες εκδιώχθηκαν. (Εδώ διαφαίνεται ότι οι μαθητές πρόκειται να γίνουν Προφήτες, πράγμα που τονώνει το φρόνημά τους).
