«Κρυμμένο θησαυρό» 300 εκατ. ευρώ ψάχνει η κυβέρνηση, προχωρώντας στη μεταρρύθμιση της πληρωμής των κοινωνικών και προνοιακών επιδομάτων. Από το 2025 θα καταβάλλονται κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, μέσω χρεωστικής προπληρωμένης κάρτας από το 2025. Με τον τρόπο αυτό, το οικονομικό επιτελείο υπολογίζει να εντάξει στην επίσημη οικονομία τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο ευρώ, τα οποία αλλάζουν χέρι με χέρι “μαύρα” κάθε χρόνο.
Το όφελος για τα κρατικά ταμεία εκτιμάται πως θα φτάνει ή θα ξεπερνά τα 300 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, προκειμένου να μπορέσει ο κρατικός προϋπολογισμός να στηρίζει πιο αποτελεσματικά κάθε χρόνο, περισσότερους δικαιούχους κοινωνικών επιδομάτων.
Με βάση τα στοιχεία του κρατικού προϋπολογισμού, κάθε χρόνο ΟΠΕΚΑ και ΟΑΕΔ μοιράζουν πάνω από 4 δισ. ευρώ ετησίως για επιδόματα, σε περισσότερα από 1,5 εκατομμύριο νοικοκυριά. Ωστόσο, τα χρήματα αυτά καταλήγουν κυρίως σε συναλλαγές σε μετρητά. Και έτσι το δημόσιο χάνει τουλάχιστον 10%-20% ή περισσότερα από 300 εκατ. ευρώ το χρόνο, από ΦΠΑ 13%-24%, ΕΦΚ καυσίμων, φόρους εισοδήματος 22%-44% στα αδήλωτα κέρδη κλπ.
Τα τέσσερα δισ. γίνονται… δύο!
Αυτό αλλάζει το 2025. Το σχέδιο προβλέπει ότι, για τα περισσότερα από αυτά τα επιδόματα, θα εφαρμοστεί το μοντέλο της προπληρωμένης κάρτας που ισχύει ήδη και σήμερα, για όσους λαμβάνουν το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (50% σε κάρτα και 50% σε μετρητά).
Το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα ανέρχεται σε περίπου 500 εκατ. ευρώ το χρόνο, εκ των οποίων τα μισά δίνονται «στο χέρι» μέσω ΙΒΑΝ και άλλα τα μισά σε κάρτα. Επιπλέον, κάποια από επιδόματα θα εξαιρεθούν από χρεωστική κάρτα (πχ για άτομα με προβλήματα οράσεως ή άλλες αναπηρίες) καθώς θα δημιουργούσε ιδιαίτερα μεγάλες δυσκολίες στους δικαιούχους για να τη χρησιμοποιήσουν.
Μέσω συναλλαγών με χρεωστική κάρτα, κάθε ευρώ θα καταγράφεται και το κράτος θα εισπράττει από κάθε συναλλαγή 13% ή 24% ΦΠΑ, ειδικούς φόρους (καυσίμων, τσιγάρων, ποτών κλπ), φόρους εισοδήματος 22% από επιχειρήσεις ή έως 44% από φυσικά πρόσωπα, ασφαλιστικές εισφορές κλπ. Συνολικά δηλαδή, τουλάχιστον 50% από το μισό δισ. ευρώ που θα διαχεόταν και θα χανόταν στην παραοικονομία, θα επιστρέφει άμεσα στα κρατικά ταμεία, ώστε να μπορεί ο προϋπολογισμός να χρηματοδοτεί ξανά τα επόμενα επιδόματα. Αυτό μεταφράζεται σε ταμειακό όφελος της τάξεως των 200-300 εκατομμυρίων τουλάχιστον, από το 2025 και κάθε χρόνο μετά.
Η επέκταση του μέτρου αυτού στις υπόλοιπες κατηγορίες δικαιούχων (π.χ. επιδόματα τέκνων κ.λπ.) πλην εκείνων που θα εξαιρεθούν ή ήδη εφαρμόζουν το σύστημα αυτό, θα φέρει νέα ήθη και κανόνες στην αγορά, αλλά και στους ελέγχους της εφορίας. Θα αναγκάσει επιχειρήσεις και επαγγελματίες να προσαρμοστούν, ώστε να κόψουν το «παζάρι» για αποδείξεις και να δέχονται περισσότερες πληρωμές μέσω POS, καθώς τα νοικοκυριά θα έχουν περίπου 1,5-2 δισ. ευρώ διαθέσιμα σε μετρητά (και όχι 3,5-4 δισ. όπως σήμερα) προκειμένου να τα δαπανήσουν στις καθημερινές συναλλαγές τους.
Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας ευελπιστεί έτσι να κλείσει «παράθυρα» φοροδιαφυγής, αλλά και να αυξήσει τα δηλωθέντα έσοδα των ελευθέρων επαγγελματιών, τα οποία σήμερα αποκρύπτονται, καθιστώντας και τους ίδιους μαζικά δικαιούχους αυτών των οικονομικών βοηθημάτων από το Κράτος.
Για όσους ζουν με επιδόματα πάντως, θα αναγκαστούν επίσης να ζητούν αποδείξεις, παρότι στην πλειοψηφία τους δεν έχουν κίνητρο για κάτι τέτοιο μέχρι σήμερα. Οι περισσότεροι κάνουν ανάληψη από το ΑΤΜ όλο το ποσόν κάθε μήνα και διακινούν τα χρήματά σε μετρητά, χωρίς να πιέζονται από την υποχρέωση να καλύψουν τουλάχιστον το 30% των εσόδων τους με κάρτες, αφού είναι μονίμως αφορολόγητοι ως χαμηλόμισθοι και ευάλωτοι.
Για την ακρίβεια, τα προνοιακά επιδόματα δεν θεωρούνται καν εισόδημα για αυτούς που τα λαμβάνουν. Και για αυτό θεωρούνται πιο επιρρεπείς στο «παζάρι χωρίς απόδειξη», ενώ πολλοί βρίσκονται και σε αδυναμία (και βιολογική πολλές φορές) μη μπορώντας να πιέσουν να εκδοθεί απόδειξη.
Το νέο μοντέλο καταβολής επιδομάτων θυμίζει και εκείνο που εφαρμόστηκε για τα fuel pass, freedom pass κ.λπ. Όπως απέδειξε το “πείραμα” της χορήγησης διαφόρων “pass” μέσω ψηφιακής κάρτας και smartphone, μεγάλο μέρος από τα χρήματα αυτά επιστρέφει στα ταμεία του δημοσίου, εφόσον καταναλώνονται μέσω POS. Αντιθέτως, το επίδομα market pass καταβλήθηκε μειωμένο κατά 20% σε όσους επέλεγαν να το εισπράξουν ολόκληρο στον τραπεζικό λογαριασμό τους, ακριβώς επειδή το μεγαλύτερο τμήμα διαφεύγει από την εφορία, καθώς συχνά αποφεύγουν ή αναγκάζονται να μη ζητούν απόδειξη στις συναλλαγές τους με μετρητά.
Πώς θα εφαρμοστεί
Το σχέδιο πληρωμών μέσω «κάρτας» αποκάλυψε το ΘΕΜΑ πριν έναν χρόνο, στο πλαίσιο της προστασίας του συστήματος Κοινωνικών Παροχών (και των δικαιούχων του) από αθέμιτες πρακτικές.
Στόχος είναι, σε συνδυασμό με την διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS, να μη καταλήγουν εύκολα όλα αυτά τα επιδόματα στην παραοικονομία.
Ωστόσο η επέκταση του μέτρου απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό, για να αποφευχθούν προβλήματα και ταλαιπωρία των δικαιούχων. Σε κάποιες περιπτώσεις δεν θα είναι εφικτό να εφαρμοστεί, όπως πχ για επιδότηση ενοικίου καθώς δεν διαθέτουν POS οι εκμισθωτές ακινήτων (ενδεχομένως μόνον μέσω IRIS), ή ΑμΕΑ με προβλήματα όρασης, κατάκοιτους κλπ που δε μπορούν να ελέγξουν τι ποσά χρεώνονται.
Επίσης εξετάζεται να επιβληθεί ένα χαμηλό όριο στα μετρητά που θα μπορούν να αποσύρουν οι δικαιούχοι, χρησιμοποιώντας τις κάρτες τους. Σύμφωνα με πληροφορίες του newmoney.gr, σχεδιάζεται να μπορούν να λάβουν πλαστική κάρτα αντί “ψηφιακής”. Oι τέσσερις συστημικές τράπεζες προχωρούν σε προκήρυξη σχετικού διαγωνισμού, για τις προδιαγραφές των νέων καρτών, την έκδοση και διανομή τους.
