Υποδήλωση των ανεπιθύμητων συμβάντων, μη τήρηση των πρωτοκόλλων σε σημαντικές διαδικασίες, υποστελέχωση και μη ορθολογική κατανομή του ανθρώπινου δυναμικού.
Αυτά είναι κάποια από τα σημαντικότερα ευρήματα που εντόπισε ο Οργανισμός Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ), έπειτα από την αξιολόγηση που πραγματοποίησε σε 50 νοσοκομεία ανά τη χώρα και παρουσιάζει σήμερα πρώτη η «Καθημερινή».
Ο ανεξάρτητoς οργανισμός ήταν αυτός που κλήθηκε για αυτοψία στο Τζάνειο νοσοκομείο προκειμένου να διερευνήσει την υπόθεση πίσω από τη μετάγγιση λάθος ομάδας αίματος σε 62χρονη ασθενή, η οποία έπειτα από ημέρες νοσηλείας στη ΜΕΘ κατέληξε στις αρχές της εβδομάδας.
Οι αστοχίες που εντόπισε στη συγκεκριμένη περίπτωση αντανακλούν τα ευρύτερα προβλήματα του συστήματος υγείας, καθώς και λάθη που σχετίζονται με μια σειρά παραγόντων που συναντώνται και σε άλλα νοσοκομεία.
Οι αξιολογήσεις των νοσοκομείων και ακολούθως οι συντάξεις εκθέσεων ξεκίνησαν το 2022.
Ο οργανισμός ζητούσε τις αυτοαξιολογήσεις των νοσοκομείων, πραγματοποιούσε αυτοψίες με δικά του κλιμάκια και συνομιλούσε με το προσωπικό των νοσοκομειακών ιδρυμάτων. Οι εκθέσεις έχουν κοινοποιηθεί στο υπουργείο Υγείας.
Ακολουθούν 10 βασικά συμπεράσματα που εξήγαγε ο ΟΔΙΠΥ:
1. Ο οργανισμός παρατήρησε πως υπάρχει άνιση και άκριτη κατανομή του όγκου των περιστατικών, με κάποια νοσοκομεία –κυρίως τα μεγάλα, πανεπιστημιακά– να δέχονται πολύ μεγαλύτερες πιέσεις απ’ ό,τι άλλα, χωρίς όμως να υπάρχει και η αντίστοιχη ορθολογική κατανομή των ανθρώπινων και υλικοτεχνικών πόρων, ώστε να μπορούν να τις υποστηρίξουν. Τη στιγμή που υπερκαλύπτεται η δυναμικότητα κάποιων νοσοκομείων, άλλα νοσοκομεία εμφανίζουν 40%-50% πληρότητα. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έκθεσης, φαίνεται πως αρκετά περιστατικά θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν είτε τοπικά είτε μέσω πρωτοβάθμιας φροντίδας και να μην οδηγηθούν στις εφημερίες. Ο οργανισμός προτείνει να αναδιαμορφωθεί ο υγειονομικός χάρτης βάσει των αναγκών που παρουσιάζουν οι πολίτες σε διαφορετικές περιοχές στη χώρα.
2. Σε ένα κλίμα υποστελέχωσης και εξουθένωσης του προσωπικού παρατηρείται μη συστηματική εφαρμογή των αρχών αποτελεσματικής αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την άσκηση καθηκόντων νοσηλευτικής από βοηθούς ειδικά σε νυκτερινές βάρδιες, σε αντίθεση με την επαγγελματική νομοθεσία, έλλειμμα σε ειδικευμένους νοσηλευτές και ανάγκη εξορθολογισμού της τοποθέτησης και αξιοποίησης του νοσηλευτικού προσωπικού. «Υπάρχει σημαντική ανάγκη για συνεχιζόμενη εκπαίδευση και επικαιροποίηση γνώσεων», σημειώθηκε.
3. Παρατηρήθηκε «επισφάλεια σε κρίσιμες διαδικασίες», με χαρακτηριστικά παραδείγματα την ελλιπή ταυτοποίηση δειγμάτων, όπως βιολογικών και ιστοπαθολογικών, δίχως τα σχετικά παραπεμπτικά για τη διενέργεια των σχετικών εξετάσεων ή την απουσία καταγεγραμμένων οδηγιών για τη διάλυση – χειρισμό των κυτταροστατικών φαρμάκων. Τα περισσότερα είναι προφορικές οδηγίες, ωστόσο θα πρέπει να καταγράφονται γραπτώς στο σύστημα, ώστε να μειώνεται η περίπτωση λάθους.
4. Εντοπίστηκαν απηρχαιωμένες πρακτικές ταυτοποίησης ασθενών, όπως για παράδειγμα με βάση την κλίνη. Την ίδια στιγμή το βραχιόλι ταυτοποίησης δεν εμπλέκεται ουσιαστικά στα σημεία φροντίδας που απαιτείται. «Θα πρέπει να υιοθετηθεί και να εφαρμόζεται απαραίτητα διαδικασία συστηματοποιημένης ταυτοποίησης ασθενών και έλεγχος συμμόρφωσης με αυτήν».
5. Παρατηρήθηκε υποδήλωση «παραλίγο» ή «σοβαρών συμβάντων» και απουσία δομημένης διαδικασίας διερεύνησης των συστημικών αιτιών τους, ώστε να υιοθετούνται δράσεις συστημικές και οριζόντιες (προληπτικές, ώστε να μην επαναληφθεί το εκάστοτε συμβάν), καθώς και για την πρόληψη καταγγελιών. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», θα ξεκινήσει μια πλατφόρμα δήλωσης τέτοιων συμβάντων σε όλα τα νοσοκομεία, όπως είχε γίνει πιλοτικά στο «Αγία Ολγα», ώστε να εντοπίζεται πού υπήρξε αστοχία.
6. ∆εν τηρούνται σε κάθε περίπτωση ή δεν είναι πάντα επικαιροποιημένα τα πρότυπα και οι διαδικασίες που αφορούν την περιεγχειρητική ασφάλεια, δηλαδή τα πρωτόκολλα που πρέπει να τηρούνται πριν και μετά το χειρουργείο για την ασφάλεια του ασθενούς. Σύμφωνα με τον ΟΔΙΠΥ, σημαντική προτεραιότητα πρέπει να αποτελεί η εφαρμογή εντός του χειρουργείου της λίστας ελέγχου ασφάλειας ασθενούς στο χειρουργείο (του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας) και να συμπληρωθούν οι κανονισμοί χειρουργείου με τις σχετικές αναγκαίες διαδικασίες.
Τα λάθη πίσω από τη μοιραία μετάγγιση στην 62χρονη ασθενή στο Τζάνειο αντανακλούν τα ευρύτερα προβλήματα.
7. Απουσιάζει η ποιοτική αποτύπωση και αξιολόγηση της ορθολογικής χορήγησης και χρήσης των αντιβιοτικών, με αποτέλεσμα η κατανάλωση των αντιβιοτικών να παραμένει σε υψηλά επίπεδα και να παρατηρείται πολυανθεκτικότητα των παθογόνων.
8. ∆ιαπιστώθηκε ελλιπής συμπλήρωση του ιατρικού φακέλου ή απουσία τεκμηρίωσης, όπως νοσηλευτική παρακολούθηση, πορεία νόσου, νοσηλευτικό και ιατρικό ιστορικό.
9. ∆ιαπιστώθηκαν κενά στη συνεννόηση ή τη συνεργασία του ανθρώπινου δυναμικού και της διοίκησης των νοσοκομείων με τις θεσμοθετημένες επιτροπές στα νοσοκομεία με διάφορα αντικείμενα, όπως ο έλεγχος των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. Υπάρχει «απουσία συνεργατικού μοντέλου διοίκησης» με τις επιτροπές, σημειώθηκε, με αποτέλεσμα να μη γίνεται σωστή επιτήρηση εφαρμογής των πρωτοκόλλων. Παράλληλα, επισημάνθηκε πως αυτές οι επιτροπές πρέπει να είναι σωστά στελεχωμένες έτσι ώστε να είναι λειτουργικές, και όχι επιτροπές – «σφραγίδα».
Από τον οργανισμό συστήθηκε επίσης συγκεκριμένα ότι οι επιτροπές μεταγγίσεων και φαρμάκων θα πρέπει να αναπτύξουν ή να βελτιώσουν το σχέδιο δράσης για την εκπόνηση των αναγκαίων διαδικασιών και των σχετικών πρωτοκόλλων, όπως αυτές απορρέουν από τις κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και επιστημονικών ενώσεων και επιτροπών.
«Ο ΟΔΙΠΥ, με τα κατάλληλα εργαλεία και δείκτες επιχειρεί να αξιολογήσει την παρούσα κατάσταση στα ελληνικά νοσοκομεία, με στόχο να οικοδομηθεί ένα σύστημα υγείας στο οποίο η ποιότητα αποτελεί καθημερινή δέσμευση», υπογράμμισε η Δάφνη Καϊτελίδου, πρόεδρος του ΟΔΙΠΥ και καθηγήτρια στο ΕΚΠΑ, προσθέτοντας πως η απομάκρυνση από μια τιμωρητική κουλτούρα επιτρέπει την αναγνώριση και συνεχή αναφορά σφαλμάτων ώστε να εντοπίζονται οι ελλείψεις και να αναπτύσσονται λύσεις.
Ο Ελευθέριος Θηραίος, προϊστάμενος Γενικής Διεύθυνσης ΟΔΙΠΥ και διευθυντής του ΕΣΥ, σχολίασε ότι στη χώρα εκλείπει η κουλτούρα των μετρήσεων και της προτυποποίησης της φροντίδας, γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητες πρόκλησης ανεπιθύμητων συμβάντων. Η ιστορία του ίδιου του οργανισμού μαρτυράει αυτό το κενό της κουλτούρας.
Παρότι ήδη από τη σύσταση του ΕΣΥ τη δεκαετία του ’80 η έννοια της ποιότητας, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από προτυποποίηση διαδικασιών και την ανάπτυξη δεικτών μέτρησης, αναφέρεται σε όλα τα θεσμικά πλαίσια, ο ΟΔΙΠΥ ιδρύθηκε μόλις το 2020. Αποστολή του οργανισμού είναι η βελτίωση της υγείας του πληθυσμού μέσω της βελτίωσης της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχει το Ελληνικό Σύστημα Υγείας.
«Η υιοθέτηση ανθρωποκεντρικής προσέγγισης και η διασφάλιση ότι οι υπηρεσίες που παρέχονται στον πολίτη είναι ασφαλείς, αποτελεσματικές και ανταποκρίνονται στις ανάγκες του οφείλουν να αποτελούν προτεραιότητες και οδηγό για το σύστημα υγείας, παράλληλα με την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, τη διατήρηση ασφαλούς λειτουργίας των υποδομών και την αξιοποίηση των ευκαιριών του ψηφιακού μετασχηματισμού στον τομέα της υγείας», κατέληξε ο κ. Θηραίος.
