Το τρομακτικό τροχαίο στην Καλαμάτα, όπου ένας 15χρονος και μια συνομήλική του παραβίασαν STOP επιβαίνοντας σε ηλεκτρικό πατίνι, με αποτέλεσμα να παρασυρθούν από διερχόμενο αυτοκίνητο (ο 15χρονος τραυματίστηκε σοβαρά, η έφηβη ελαφρά) βάζει για τα καλά στο επίκεντρο τα e-scooters. Ποιοι επιτρέπεται να τα οδηγούν; Πώς, πού και υπό ποιες προϋποθέσεις; Κανόνες… υπάρχουν -κατά παράφραση μιας γνωστής φράσης-, αλλά το ερώτημα είναι ποιοι τους εφαρμόζουν. Και αν ποτέ θα αρχίσουν να εφαρμόζονται ή θα αναγκαστούν και οι ελληνικές πόλεις να τα στείλουν στο πυρ το εξώτερον, όπως ετοιμάζονται να κάνουν αρκετές άλλες ευρωπαϊκές.
Δύο θάνατοι
Είναι αργά για δάκρυα; Ποτέ δεν είναι. Στη χώρα μας μέχρι στιγμής φέτος, μόνο τον περασμένο Απρίλιο, έγιναν δύο θανατηφόρα τροχαία με ηλεκτρικά πατίνια. Στη μία περίπτωση, στην Πάρο, ο νεκρός ήταν 26 ετών και στην άλλη, στη Μύκονο, 42 ετών. Ωστόσο, δεν είναι τα μόνα. Τροχαία ατυχήματα με τραυματισμούς αναβατών ή πεζών συμβαίνουν καθημερινά. Και όχι, φυσικά, μόνο στην Ελλάδα. Το κακό είναι ότι επειδή η μικροκινητικότητα είναι κάτι πολύ καινούριο σε όλη την Ευρώπη δεν τηρούνται χωριστά στοιχεία ανά χώρα και ανά μέσο μικροκινητικότητας.
Η μόνη προσπάθεια τήρησης στοιχείων γίνεται από τον οργανισμό Micro-Mobility for Europe (MMfE), σε συνεργασία με άλλους φορείς, όπως ασφαλιστικές εταιρείες. Βάσει των δύο πρώτων ερευνών του MmfE, σε 39 χώρες για 240 εκατομμύρια διαδρομές ενοικιαζόμενων πατινιών με περισσότερα από 461 εκατομμύρια διανυθέντα χιλιόμετρα, το 2021 το ποσοστό τραυματισμών ήταν 5,1 ανά 1 εκατομμύριο διανυθέντα χιλιόμετρα, ενώ το 2022 4,1 ανά 1 εκατομμύριο χιλιόμετρα, παρότι σε αυτό το διάστημα η ζήτηση για υπηρεσίες μικροκινητικότητας αυξήθηκε κατά 39%.
Η «χειρότερη» χώρα κατέγραψε 13,4 τραυματισμούς ανά 1 εκατομμύριο χιλιόμετρα και η «καλύτερη» 1,2 τραυματισμούς αντίστοιχα. Το ποσοστό θανατηφόρων συμβάντων ήταν 0,015 ανά 1 εκατομμύριο χιλιόμετρα. Στη Γερμανία συνολικά 7 θάνατοι σχετιζόμενοι με ενοικιαζόμενα πατίνια καταγράφηκαν το 2021, διπλάσιο ποσοστό απ’ ό,τι με ιδιόκτητα (0,03 θάνατοι ανά 1 εκατομμύριο χιλιόμετρα). Στη Γαλλία καταγράφονται περίπου 4 θάνατοι και 284 τραυματισμοί από ηλεκτρικά πατίνια κατ’ έτος.
Οπως και στην Ευρώπη, έτσι και στην Ελλάδα, υπάρχει μια αντικειμενική δυσκολία τήρησης πραγματικών στοιχείων για κάθε μέσο μικροκινητικότητας, με δεδομένο, για παράδειγμα, ότι δεν φέρουν πινακίδες κυκλοφορίας και, όταν συμβεί ατύχημα, εάν δεν πρόκειται για σοβαρό τραυματισμό που χρειάζεται νοσηλεία, δεν καταγράφεται.
Καλά-καλά δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πόσα ηλεκτρικά πατίνια κυκλοφορούν στη χώρα μας, πολύ δε περισσότερο από ποιους οδηγούνται: αν πρόκειται για ενηλίκους ή μη, ακόμα και για ανθρώπους που έχουν μια τυπική γνώση του ΚΟΚ, δηλαδή αν διαθέτουν δίπλωμα.
Με το συγκεκριμένο κομμάτι αγοράς να αναπτύσσεται με ετήσιο ρυθμό 40%, ανεξάρτητες έρευνες ιδιωτικών εταιρειών έχουν συμπεράνει ότι στην Ελλάδα μέχρι το 2020 κυκλοφορούσαν 125.000 ηλεκτρικά πατίνια, με τις πωλήσεις να κυμαίνονται περί τις 20.000 ετησίως. Το πόσο δημοφιλές είναι αυτό το μέσο μπορούμε να το κατανοήσουμε και από το γεγονός ότι οι αναζητήσεις για ηλεκτρικά πατίνια στις πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου ξεπερνούν τις 10.000 ημερησίως.
Είναι δημοφιλές, λοιπόν, μέσο. Στην Ελλάδα, άλλωστε, μπορεί κανείς να αγοράσει πατίνι σε τιμές που ξεκινούν από τα 85 ευρώ και φτάνουν μέχρι και τις 8.500 ευρώ, με τη μέση τιμή που επιλέγουν οι αγοραστές να κυμαίνεται μεταξύ 200-500 ευρώ.
Εκτός ορίων
Οι εποχές αλλάζουν. Ετσι και το «εγώ δεν θέλω μεροκάματο, θέλω χιλιάρα μηχανή και θάνατο», που έλεγε ο Στάθης Ψάλτης στα 80s, σήμερα έχει αντικατασταθεί από τη μόδα των e-scooters. Το κακό, ωστόσο, είναι ότι τα πατίνια αυτά αγοράζονται συχνά χωρίς απολύτως καμία επίγνωση όχι μόνο των υποχρεώσεων που απορρέουν από την κίνησή τους, αλλά και των κινδύνων που εγκυμονούν.
Το χάος λοιπόν που επέφερε η άναρχη είσοδος των μέσων μικροκινητικότητας στην αγορά απλώς επιδεινώνεται όσο περνά ο καιρός, ανεξάρτητα από το αν έχουν θεσπιστεί συγκεκριμένοι, απλοί και ξεκάθαροι κανόνες ως προς το τι επιτρέπεται και τι όχι σε ό,τι αφορά τα ηλεκτρικά πατίνια. Και έτσι, στον εφιάλτη της κίνησης στους ελληνικούς δρόμους προστέθηκε και αυτός των ηλεκτρικών πατινιών.
Για παράδειγμα, είναι δημοφιλείς οι βελτιώσεις στα πατίνια για την αύξηση των επιδόσεων και κυρίως της τελικής τους ταχύτητας – κάτι που γίνεται εύκολα, με την αγορά ενός τσιπ και έναν επαναπρογραμματισμό. Προς επίρρωσιν τούτου, υπάρχει βίντεο από την περιφερειακή της Θεσσαλονίκης, στο οποίο εμφανίζεται ένας οδηγός ηλεκτρικού πατινιού να κινείται με ταχύτητα που φτάνει στα 100 χιλιόμετρα ανά ώρα και να κάνει σφήνες ανάμεσα στα αυτοκίνητα, χωρίς, φυσικά, να φορά κράνος!
Αλλωστε, είναι κοινό μυστικό ότι διοργανώνονται μέχρι και κόντρες με ηλεκτρικά πατίνια, κατά κύριο λόγο από μαθητές. Το επικίνδυνο, ωστόσο, εξηγούν ειδικοί, δεν είναι μόνο το γεγονός ότι ένα ηλεκτρικό πατίνι είναι εκ της κατασκευής του ακατάλληλο για να κινείται με τέτοιες ταχύτητες (λόγω μεγέθους τροχών, αναρτήσεων, φρένων κ.λπ.), αλλά και το ότι οι μετατροπές οδηγούν συχνά σε υπερθέρμανση της μπαταρίας, κάτι που εγκυμονεί κινδύνους για πυρκαγιά.
Επειτα, έχει γίνει σχεδόν… συνηθισμένη η επικίνδυνη οδήγηση με υπέρβαση του επιτρεπόμενου ορίου ταχύτητας με ηλεκτρικά πατίνια. Οι καταγγελίες για χρήστες πατινιών που κινούνται με μεγάλες ταχύτητες σε πεζοδρόμια (τα 25-30 χιλιόμετρα ανά ώρα σε πεζοδρόμιο είναι εξωφρενικά μεγάλη ταχύτητα) ή σε δρόμους όπου υπάρχουν σχολεία είναι πολλές. Ισάριθμες με αυτές για οδηγούς πατινιών που αποφασίζουν να βγουν στην εθνική οδό -ακόμα και νύχτα, χωρίς φώτα- ή σε αυτοκινητόδρομους ταχείας κυκλοφορίας, με κίνδυνο να παρασυρθούν!
Η παραβίαση φωτεινών σηματοδοτών, η αδιαφορία για τη σήμανση του ΚΟΚ (απαγορευτικά, STOP κ.ά.) και η κατά το δοκούν κυκλοφορία είναι προφανώς αυτονόητες, καθώς σε μεγάλο ποσοστό οι χρήστες δεν γνωρίζουν καν τι προβλέπει ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας. Αυτό, απλά, έρχεται να προστεθεί στη γενικότερη κακή εικόνα που υπάρχει στην Ελλάδα, είτε αφορά πεζούς, είτε οδηγούς οποιουδήποτε είδους οχήματος – με τη διαφορά ωστόσο ότι οι επιβαίνοντες σε πατίνια είναι πολύ πιο εκτεθειμένοι σε κινδύνους.
Φυσικά, είναι σχεδόν περιττό να μιλήσει κανείς για εξοπλισμό ασφαλείας. Είναι μάλλον ζήτημα κουλτούρας. Στη χώρα στην οποία η πλειονότητα των δικυκλιστών κυκλοφορεί χωρίς κράνος θα αποτελούσε έκπληξη να συμβαίνει το αντίθετο! Το ατύχημα στην Καλαμάτα με το δικάβαλο στο ηλεκτρικό πατίνι που παραβίασε το STOP, μάλιστα, ήταν αυτό που αποκάλυψε το γεγονός ότι είναι συνήθεια να ανεβαίνουν δύο και τρεις -συνήθως ανήλικοι- επιβάτες επάνω σε ένα ηλεκτρικό πατίνι! Και ας είναι αυστηρά μονοθέσια!
Τι ισχύει στην Ε.Ε.
Είπαμε όμως: η δυσπιστία για τα ηλεκτρικά πατίνια, παρά το γεγονός ότι είναι μια καλή ιδέα για οικονομική και βιώσιμη μικροκινητικότητα στις πόλεις, διευρύνεται πανευρωπαϊκά ακριβώς λόγω της αντικοινωνικής και συχνά επικίνδυνης συμπεριφοράς των χρηστών τους, κάνοντας ορισμένες πόλεις της Γηραιάς Ηπείρου να τα στέλνουν (ή να ετοιμάζονται να τα στείλουν) στο πυρ το εξώτερον.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Παρισιού. Καθώς φαίνεται, η οργή στη γαλλική πρωτεύουσα περισσεύει, κάτι που εξηγεί και το γεγονός ότι οι κάτοικοί της ψήφισαν σε ποσοστό 89% υπέρ της απαγόρευσης ενοικίασης των ηλεκτρικών πατινιών στην πόλη.
Οποια κι αν ήταν τα παράπονα που ώθησαν τους Παριζιάνους να πουν το τελικό όχι, ήταν αναμφίβολα οι ίδιες ανησυχίες με τις οποίες παλεύουν και άλλες πόλεις: αντικοινωνική στάθμευση, απερίσκεπτη οδήγηση, έλλειψη ασφάλειας, σοβαροί και μη τραυματισμοί, πολλά άτομα που επιβαίνουν στο ίδιο όχημα, καβγάδες με άλλους χρήστες του δρόμου, η συνήθεια τα ηλεκτρικά πατίνια να πετιούνται σε ποτάμια, κανάλια και λίμνες και ο κατάλογος συνεχίζεται.
Στη Ρώμη, επίσης, έχουν περισσότερους λόγους να εξοργίζονται, καθώς, εκτός από τα παραπάνω, τον περασμένο Μάιο μια Αμερικανίδα τουρίστρια καταγράφηκε σε βίντεο να πετάει «για πλάκα» το ηλεκτρικό της πατίνι στα θρυλικά Ισπανικά Σκαλοπάτια, προκαλώντας ζημιές που ξεπέρασαν τις 25.000 ευρώ! Με ανάλογα παράπονα και περιστατικά να καταγράφονται σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς και με συγκοινωνιολόγους να προειδοποιούν ότι μπορεί να ελαφραίνουν την κίνηση στους δρόμους, αλλά προκαλούν άλλου είδους κινδύνους, πολλοί είναι αυτοί που αναρωτιούνται ποιος είναι ο επόμενος μετά το Παρίσι, που θα ρίξει στο πυρ το εξώτερο τα ηλεκτρικά πατίνια.
Αυτός που σίγουρα δεν θα είναι ο επόμενος είναι το Λονδίνο, το οποίο επιτρέπει την κίνησή τους πιλοτικά μόνο από έναν πάροχο, με αυστηρό όριο τα 20 χιλιόμετρα ανά ώρα και αναμμένα τα φώτα σε όλες τις διαδρομές, μέχρι να ληφθεί η τελική απόφαση.
Την απόφαση του Παρισιού φαίνεται να γλυκοκοιτάζει η υπουργός Μεταφορών της Περιφέρειας των Βρυξελλών, Ελκε φαν ντεν Μπραντ. Η υπουργός χτύπησε το καμπανάκι του κινδύνου απευθύνοντας την τελευταία προειδοποίηση: αν οι προσπάθειες για τη βελτίωση της ασφάλειας και τη ρύθμιση της κοινής χρήσης των ηλεκτρικών πατινιών δεν πετύχουν στην περιοχή των Βρυξελλών, εντός ενός έτους, «θα εξεταστούν άλλα αυστηρότερα μέτρα. Για τον σκοπό αυτό εξετάζουμε προσεκτικά τι συμβαίνει σε άλλες πόλεις». Ισως σε αυτό να παίζει ρόλο και το γεγονός ότι ο αριθμός των ατυχημάτων με εμπλοκή των ηλεκτρικών πατινιών στις Βρυξέλλες τριπλασιάστηκε το τελευταίο έτος σε σχέση με πέρυσι.
Ηδη πάντως στη βελγική πρωτεύουσα ισχύουν αυστηροί κανόνες: όριο ταχύτητας 20 χιλιόμετρα ανά ώρα στους δρόμους και 8 χιλιόμετρα ανά ώρα στους πεζόδρομους, ενώ απαγορεύεται αυστηρά η οδήγησή τους στα πεζοδρόμια. Το τελευταίο, λένε οι βελγικές αρχές, θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμο μέτρο για την προστασία των ηλικιωμένων και των ατόμων με προβλήματα όρασης και κινητικότητας. Στα μέτρα που έρχονται στις Βρυξέλλες είναι και ο καθορισμός συγκεκριμένων χώρων στάθμευσής τους, καθώς είναι συνηθισμένη εικόνα να βλέπει κανείς e-scooters εγκαταλειμμένα στη μέση των πεζόδρομων, των πεζοδρομίων, των πάρκων ή να καταλαμβάνουν χώρο σε ποδηλατοθήκες.
Οπως και στις Βρυξέλλες, έτσι και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, τα προβλήματα στάθμευσης, ορίων ταχύτητας, η επιβίβαση δύο και περισσότερων ατόμων σε ένα e-scooter βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα.
Πέρυσι η Ρώμη ανακοίνωσε νέα μέτρα για την απαγόρευση των αναβατών κάτω των 18 ετών, την αύξηση της μέγιστης ταχύτητας στα 20 χιλιόμετρα ανά ώρα και περιόρισε τον αριθμό αυτών που νοικιάζουν e-scooters από επτά σε τρεις. Πιο αυστηρά είναι τα πράγματα στη Ρίγα, καθώς το Κοινοβούλιο της Λετονίας εξετάζει πρόταση να επιβληθεί η χρήση πινακίδων κυκλοφορίας στα ηλεκτρικά πατίνια, να επιτραπεί η στάθμευσή τους μόνο σε καθορισμένες περιοχές, να ανακληθεί ή να ανασταλεί η άδεια των υπηρεσιών διαμοιρασμού και να καθοριστούν αυστηρά όρια ταχύτητας.
Το Μπρνο της Τσεχίας έχει θέσει σε εφαρμογή νέους κανονισμούς για τη στάθμευσή τους, με βαριά πρόστιμα για την παραβίασή τους, παράδειγμα που ετοιμάζεται να ακολουθήσει και το Ελσίνκι ξεκινώντας από την αντιμετώπιση της ανεξέλεγκτης στάθμευσης.
Στον βυθό του Θερμαϊκού
Το δημοφιλές σε άλλες χώρες μοντέλο της βραχυχρόνιας ενοικίασης ηλεκτρικών πατινιών εμφανίστηκε και στην Ελλάδα, αν και οι ισχυρότερες εταιρείες του χώρου που δοκίμασαν την τύχη τους εδώ δεν μακροημέρευσαν.
Τα lockdowns της πανδημίας έδωσαν τη χαριστική βολή στις προσπάθειες των αμερικανικών κολοσσών Lime και Hive στην Ελλάδα, αν και τα προβλήματα προϋπήρχαν. Πέραν της απουσίας νομικού πλαισίου, οι εταιρείες αναγκάζονταν να μαζεύουν ηλεκτρικά πατίνια από τον βυθό του Θερμαϊκού και του Φαλήρου! Σε άλλες περιπτώσεις, χρησιμοποιούσαν τα συστήματα GPS των πατινιών για να τα ζητήσουν από τους χρήστες που τα είχαν οικειοποιηθεί και σταθμεύσει μόνιμα στο σπίτι τους!
Οι κλοπές και οι βανδαλισμοί οδήγησαν μία-μία τις εταιρείες ενοικίασης μέσων μικροκινητικότητας να πάρουν τον δρόμο της εξόδου από την ελληνική αγορά (τελευταία η ιταλική RideMovi), αν και κάποιες άλλες ελπίζουν ότι θα έχουν διαφορετική τύχη. Μια τέτοια είναι η ελληνική startup Kineo, αλλά και η τουρκική Hop, η οποία τοποθέτησε τα πρώτα της 25 κοινόχρηστα ηλεκτρικά πατίνια στη Θεσσαλονίκη.
Από την άλλη, το φαινόμενο των βανδαλισμών και των κλοπών ηλεκτρικών πατινιών δεν είναι καινούριο και δεν αφορά μόνο τα κοινόχρηστα. Με δεδομένο ότι δεν υπάρχουν αριθμοί κυκλοφορίας, είναι εύκολο για τα κυκλώματα να τα αρπάξουν και να τα πουλήσουν ή να τα «σπάσουν» σε εξαρτήματα. Πρόσφατα η Αστυνομία εξάρθρωσε συμμορία που έκλεβε ηλεκτρικά πατίνια και εξαρτήματα σε Γλυφάδα, Βούλα, Βάρη και Βουλιαγμένη. Από την προανακριτική έρευνα έχουν εξιχνιαστεί συνολικά 21 περιπτώσεις κλοπών, με το ύψος της ζημίας να υπερβαίνει το ποσό των 17.000 ευρώ.
Τι προβλέπει ο ΚΟΚ
Αν και πολλά από τα προβλήματα, όπως η ασφάλιση και η αξίωση αποζημίωσης σε περίπτωση εμπλοκής σε τροχαίο ατύχημα, συνεχίζουν να υπάρχουν, το ελληνικό κράτος έχει διασαφηνίσει τον τρόπο με τον οποίο επιτρέπεται να κινούνται τα ηλεκτρικά πατίνια στην Ελλάδα. Αυτό έγινε το 2021 με τον Νόμο 4784, με τον οποίο τροποποιήθηκαν διατάξεις του ΚΟΚ και εισήχθησαν τα e-scooters με τον νέο όρο για κατηγορία οχήματος ως Ελαφριά Προσωπικά Ηλεκτρικά Οχήματα.
Σε αυτά τα οχήματα περιλαμβάνονται τα ηλεκτρικά πατίνια, τα ηλεκτρικά τροχοπέδιλα, οι ηλεκτρικές τροχοσανίδες, τα hoverboards, καθώς και τα ηλεκτροκίνητα αμαξίδια για άτομα με αναπηρία. Με αυτό τον νόμο καθορίστηκαν οι κανόνες που αφορούν την εισαγωγή και τις τεχνικές προδιαγραφές των οχημάτων αυτών στην κυκλοφορία, αλλά και οι διοικητικές κυρώσεις που επιβάλλονται στις περιπτώσεις που ο οδηγός δεν συμμορφώνεται με τον ΚΟΚ.
Σε γενικές γραμμές, τα ηλεκτρικά πατίνια διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: τα μικρά, με ταχύτητα μέχρι 6 χιλιόμετρα ανά ώρα, τα οποία κινούνται αποκλειστικά στα πεζοδρόμια και όχι στο οδόστρωμα και επιτρέπεται να οδηγούνται από άτομα πάνω από 12 ετών, και τα μεγαλύτερα πατίνια, τα οποία έχουν τελική ταχύτητα ως 25 χιλιόμετρα ανά ώρα. Αυτά θεωρούνται ποδήλατα και κινούνται στο οδόστρωμα ακολουθώντας τους κανόνες του ΚΟΚ.
Συγκεκριμένα, ο ΚΟΚ προβλέπει για τα ηλεκτρικά πατίνια:
- – Τα 25 χιλιόμετρα ανά ώρα είναι η μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα.
- – Δεν επιτρέπεται η κίνησή τους σε οδούς που έχουν όριο ταχύτητας πάνω από 50 χιλιόμετρα ανά ώρα. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι απαγορεύεται η κίνηση των ηλεκτρικών πατινιών σε κλειστούς αυτοκινητόδρομους, επαρχιακές οδούς, μεγάλες λεωφόρους και οδούς ταχείας κυκλοφορίας.
- – Επιτρέπεται η οδήγησή τους από 15 ετών και άνω.
- n Αν η μέγιστη ταχύτητά τους είναι 6 χιλιόμετρα ανά ώρα θεωρούνται και κυκλοφορούν ως πεζοί και επιτρέπεται η οδήγησή τους σε άτομα άνω των 12 ετών.
- – Αν έχουν ταχύτητα από 6 έως 25 χιλιόμετρα ανά ώρα θεωρούνται και κυκλοφορούν ως ποδήλατα.
- – Οι οδηγοί υποχρεούνται να φέρουν κράνος.
- – Τη νύχτα υποχρεούνται να φέρουν ειδικό αντανακλαστικό γιλέκο.
- – Απαγορεύονται η χρήση κινητού τηλεφώνου (εκτός της ανοιχτής ακρόασης) και η χρήση ακουστικών.
- – Απαγορεύεται υπό οποιεσδήποτε συνθήκες η μεταφορά δεύτερου ατόμου.
- – Οι οδηγοί e-scooters υποχρεούνται να χρησιμοποιούν τους ποδηλατόδρομους. Αν δεν υπάρχουν, υποχρεούνται να χρησιμοποιούν το δεξί άκρο του οδοστρώματος.
- – Σε χώρους όπου κυκλοφορούν πεζοί, οι οδηγοί υποχρεούνται να κινούνται με ταχύτητα ανάλογη των πεζών και να τους παραχωρούν προτεραιότητα.
- – Οταν δημιουργείται εμπόδιο ή κίνδυνος, οι οδηγοί είναι υποχρεωμένοι να οδηγούν τα ηλεκτρικά οχήματα βαδίζοντας.
- – Τα ηλεκτρικά πατίνια πρέπει να είναι εφοδιασμένα με κουδούνι, λευκό ή κίτρινο φως μπροστά και κόκκινο αντανακλαστικό φως πίσω.
