Του Βασίλη Π. Καυκόπουλου *
Εγκλήματα παντός είδους, ειδεχθείς δολοφονίες, φαινόμενα πέρα και πάνω από τα ανθρώπινα όρια, καταστάσεις που σε καθημερινή βάση σοκάρουν την ελληνική (και την παγκόσμια) κοινωνία, που υποβιβάζουν το ανθρώπινο είδος σε μια ζουγκλώδη αντίληψη, κι όλοι εμείς, οι πολίτες του κόσμου, τι κάνουμε; Πώς (δεν) αντιμετωπίζουμε το φρικτό αυτό φαινόμενο; Μάς ικανοποιεί η απάθεια και ο στρουθοκαμηλισμός; Σε αυτό εδώ το άρθρο, θα καταθέσω μερικές σκέψεις μου, όχι με διάθεση αλαθήτου ή παντογνώστη, αλλά με έμφαση σε κάποια επιστημονικά και άλλα δεδομένα!
Από τις αρχές τού 20ού αιώνα, κυρίως όμως μετά το 1930, εσυστηματοποιήθη και ένας άλλος κλάδος της Ψυχολογίας, η Κοινωνική Ψυχολογία. Σκοπός της είναι να μελετήσει τους νόμους της κοινής ζωής στις διάφορες μορφές της κοινωνικότητος, και να αποκαλύψει εν ταυτώ τις δυνάμεις, οι οποίες δρουν στην κοινωνική ζωή, ώστε να φωτισθεί η γενικώτερη κοινωνική συμπεριφορά. Τα συμφέροντα του ατόμου – δυστυχώς, όχι προσώπου – και της κοινωνίας βρίσκονται σε αντίθεση. Μολονότι, κοινωνία άνευ ατόμων δεν νοείται και το άτομο μόνον εντός των κοινωνικών πλαισίων μπορεί να δημιουργήσει και να δράσει, εν τούτοις, το κοινωνικό συμφέρον καταπιέζει το ατομικό, και το ατομικό πάλι, σήμερα, αντιτίθεται στο κοινωνικό… Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι ασχολήθηκαν από πολύ νωρίς με το πρόβλημα αυτό. Οι περισσότεροι δε, θεωρούντες ως ζώο κοινωνικό το άτομο, ετάχθησαν υπέρ της απόψεως, ότι το άτομο πρέπει να υποχωρεί προ του κοινωνικού συμφέροντος και το άτομο να περιορίζει την δράση του στα πλαίσια της κοινωνικότητος. Μόνον οι κυνικοί φιλόσοφοι δέχονταν ότι το άτομο και όχι η κοινωνία πρέπει να επιβάλλει τις απόψεις του και τις επιθυμίες του, και ότι η ατομική ελευθερία προέχει των κοινωνικών σκοπών. Τις απόψεις αυτές υποστηρίζει σήμερα ο υπαρξισμός και ο περσοναλισμός. Βεβαίως, έχουμε και «συγκρούσεις» φιλοσόφων γύρω από το θέμα της κοινωνικής συμπεριφοράς! Ο Ντυρχάιμ, δηλαδή, πιστεύει ότι το άτομο διαμορφώνεται ψυχολογικώς εντός της κοινωνίας! Εδώ, ωστόσο, παρεμβαίνει θεοπνεύστως ο Αγιορείτης π. Μωυσής με την «Ερημία των πόλεων και την Κοινωνία της ερήμου», αλλά και ο διαπρεπής Θεολόγος Παναγιώτης Νέλλας με το «Ζώον Θεούμενον»! Στην Αμερική, η Κοινωνική Ψυχολογία στηρίχθηκε στην στατιστική έρευνα και πήρε την ονομασία ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΚΗ! Οι Αμερικανοί θεωρούν την Ψυχολογία εθνικό τους έργο! Σήμερα, βεβαίως, οι γενικώς αποδεκτές θέσεις της Κοινωνικής Ψυχολογίας είναι, ότι το άτομο επηρεάζεται βαθειά από την κοινωνική πραγματικότητα, δίχως όμως να χάνει και την ατομικότητά του. Ασφαλώς, θα προτιμούσα να κάνουμε λόγο για την προσωπικότητα, που ξεφεύγει από την ατομικότητα και, ενδεχομένως, τον απόλυτο παρτακισμό που δεν υπολογίζει τίποτα! Ούτε και σέβεται τίποτα! Εδώ, λοιπόν, καλούνται οι κατά τόπους κοινωνίες να παρουσιάσουν τον πολιτιστικό και πολιτισμικό τους οπλισμό, την αφτιασίδωτη ιστορία, τον θεσμό της οικογένειας, αλλά και να αναδείξουν σε όλο το εύρος της την Εθνολαογραφία. Ήτοι, ήθη, έθιμα, παραδόσεις, την γενικώτερη κουλτούρα, να χτίσουν και να απαιτήσουν ένα σχολείο αταξικό, αλλά και βαθύτατα πνευματικό – το οποίο, δυστυχώς, δεν υπάρχει σήμερα. Ενώ παλιότερα, στο σχολείο περιεφέρετο κατά κάποιον τρόπο μια κάποια πνευματικότητα, εις τρόπον ώστε να κυριαρχήσει ο σεβασμός και η αλληλεγγύη προς τον συμμαθητή /την συμμαθήτρια κ.λπ. Έχουν τεράστια ευθύνη οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι κατά την ταπεινή μου γνώμη είναι της ήσσονος προσπαθείας! Αν, τέλος, όλα τούτα δεν τα δει με ενσυναίσθηση και σε βάθος το Υπουργείο Παιδείας, δεν τα συνειδητοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί, δεν τα απαιτήσει η Ελληνική οικογένεια, τότε όχι μόνον μαχαίρια, στιλέτα και άλλα φονικά όργανα θα συνοδεύουν την μαθητιώσα νεολαία, αλλά και όλους εμάς τούς μεγαλύτερους που «πάμε στο άγνωστο, με βάρκα την ελπίδα (και το, ανήθικο εν πολλοίς, ατομικό συμφέρον)»… Μην κλαίμε, επομένως, γιατί τα παιδιά αγρίεψαν… Μην φωνάζουμε στα καφενεία, γιατί η «αγρότισσα» – πολιτευτής με την Porche ενεπλάκη στο σκάνδαλο τού ΟΠΕΚΕΠΕ…
Μην θυμώνουμε, γιατί κάποιοι καλλιέργησαν καλαμπόκι ακόμη και στη… θάλασσα! Και άλλα πολλά ευτράπελα, ιδιοτελή και εγκληματικά που συμβαίνουν στην ελληνική κοινωνία! Αποϊεροποιήσαμε το πρόσωπο και θεοποιήσαμε το συμφέρον! Ανάγκη, συνεπώς, εμβάθυνσης στην Κοινωνική Ψυχολογία! Εκτός κι αν πρεσβεύουμε την λαϊκή θεωρία: «Κι ετούτη βρεχούμενη κι οι άλλες χιονισμένες»…!
* Ο Βασίλης Π. Καυκόπουλος είναι δημοσιογράφος και λογοτέχνης
